Nguyên nhân dẫn tới dậy thì sớm ở trẻ

Trẻ được gọi là dậy thì sớm khi quá trình này xảy ra trước 8 tuổi ở nữ và trước 9 tuổi ở nam. Tình trạng rối loạn này thường diễn ra nhanh và sẽ ngừng phát triển khi trẻ đạt được các tiềm năng chiều cao di truyền đầy đủ. Nguy cơ dậy thì sớm ở bé gái cao gấp 10 lần so với bé trai. Nguy cơ này sẽ tăng cao hơn khi trẻ bị béo phì.

Phân loại dậy thì sớm người ta chia làm hai loại là dậy thì sớm trung ương (trung tâm) và ngoại vi.

Dậy thì sớm trung ương là do nồng độ GnRH tăng cao từ sự hoạt động quá sớm của trục dưới đồi – tuyến yên – tuyến sinh dục. Trong trường hợp hiếm hoi, những điều sau đây có thể gây dậy thì sớm trung ương: khối u trong não hoặc tuỷ sống, viêm não hay viêm màng não; Bức xạ vào não hay cột sống; Sự tắc nghẽn gây thiếu máu cục bộ não, suy giáp (tuyến giáp không sản xuất đủ hormon).

Các bệnh lý bẩm sinh của hệ thần kinh trung ương (não úng thuỷ, các kytse màng nhện, loạn sản vách-thị, harmatome...); Hội chứng McCune-Albright-Tăng sản thượng thận bẩm sinh (một nhóm các rối loạn di truyền liên quan đến sản xuất nội tiết tố bất thường của tuyến thượng thận)...

Ngoài ra, thể không hoàn toàn chỉ có một đặc tính sinh dục phụ xuất hiện như: tuyến vú phát triển đơn độc, hay lông mu phát triển sớm đơn độc, hoặc kinh nguyệt xuất hiện sớm đơn độc...

Dậy thì sớm ngoại vi là ít phổ biến hơn so với dậy thì sớm trung ương. Nguyên nhân không phải do tăng nồng độ GnRH, mà các hormon steroids sinh dục tăng cao do bệnh lý tuyến sinh dục (buồng trứng, tinh hoàn) hay thượng thận, một số trường hợp đặc biệt có thể do bài tiết lạc chỗ các hormon hướng sinh dục, có thể do nguồn hormon ngoại sinh quá mức.

Cả bé gái và bé trai bị dậy thì sớm ngoại vi có thể do: khối u ở tuyến thượng thận hoặc trong tuyến yên tiết ra estrogen hoặc là testosteron; hội chứng McCune-Albright; tiếp xúc với các nguồn bên ngoài của estrogen hay testosteron, chẳng hạn như các loại kem hoặc thuốc mỡ.

Ở trẻ gái cũng có thể được kết hợp với u nang buồng trứng, các khối u buồng trứng. Ở trẻ trai cũng có thể là do khối u trong các tế bào sản xuất tinh trùng (tế bào mầm), hoặc trong các tế bào mà sản xuất testosteron (tế bào Leydig).

Ngoài ra, gene đột biến - một rối loạn hiếm gặp gọi là gonadotropin, là do một khiếm khuyết ở gen, có thể dẫn đến việc sản xuất ban đầu của testosteron ở các bé trai, thường là ở độ tuổi từ 1 đến 4.

Dấu hiệu nhận biết trẻ dậy thì sớm

Dậy thì sớm có dấu hiệu tình trạng cơ thể trẻ bắt đầu xuất hiện các dấu hiệu trưởng thành quá sớm, bao gồm sự phát triển nhanh chóng của xương và cơ bắp, thay đổi kích thước và hình dạng của cơ thể… Những dấu hiệu đặc trưng nhất của quá trình dậy thì của trẻ bao gồm:

Đối với cơ thể bé gái: Ở cơ thể bé gái sẽ xuất hiện những dấu hiệu nổi bật hơn so với cơ thể bé trai, mẹ có thể dễ dàng nhận biết hơn và nhờ đó mà bé cũng phần nào bớt đi được sự lạ lẫm, lo lắng nhờ luôn có mẹ đồng hành.

Ngực sẽ có sự to bất thường, có thể to một bên hoặc đều cả hai bên, cơ quan sinh dục ngoài có sự khác thường ở âm vật, phát triển môi lớn, môi bé. Xuất hiện lông mu, lông nách. Cơ thể sẽ có mùi khác hơn so với trước. Tiết nhầy ở âm đạo tiết ra, đặc biệt là sẽ xuất hiện kinh nguyệt.

Vẻ nữ tính trên thân hình sẽ lộ rõ hơn. Ở giai đoạn này, chiều cao và thể chất sẽ có sự tăng trưởng mạnh mẽ.

Đối với cơ thể bé trai: Bước vào giai đoạn dậy thì, cơ thể bé trai cũng có những chuyển biến đặc biệt như sự phát triển của tinh hoàn, dương vật to hơn.

Tương tự như bé gái, cơ thể bé trai cũng có sự xuất hiện của lông mu, lông nách và mùi cơ thể. Có sự thay đổi rõ rệt về giọng nói như khàn, vỡ giọng. Thân hình nam tính hơn và các cơ săn chắc. Có sự tăng trưởng mạnh mẽ về thể chất. Có thể xuất hiện râu và mặt nổi mụn trứng cá.

Bên cạnh những thay đổi về mặt cơ thể, trẻ đến tuổi dậy thì sẽ có những thay đổi sâu về tâm sinh lý. Thời gian này, cha mẹ hãy ở bên con nhiều hơn để lắng nghe, chia sẻ giúp con cảm thấy không cô độc, giảm cảm giác ngại ngùng, lo lắng.

Bé sẽ cảm thấy tò mò về sự thay đổi của cơ thể, nhất là bộ phận sinh dục.

Biết giữ khoảng cách và có sự giới hạn về việc thân mật với bạn khác giới.

Tính cách của bé sẽ có sự thay đổi lớn, tăng nhu cầu riêng tư, thích ở một mình hay đòi hỏi được quyền riêng tư và mong muốn được đối xử bình đẳng.

Do có sự ức chế không cân bằng nên trẻ thường có những hành vi đối lập nên tâm trạng rất dễ bị thay đổi.

Tuy những thay đổi về mặt tâm sinh lý của bé rất khó hiểu nhưng các bậc phụ huynh hãy dành nhiều thời gian hơn để nói chuyện, tâm sự với con nhé. Bởi trẻ vẫn luôn mong muốn được bố mẹ gần gũi, định hướng cho mình.

Phòng ngừa dậy thì sớm

Để phòng ngừa dậy thì sớm ở trẻ cần có chế độ dinh dưỡng hợp lý. Nên tăng cường rau củ quả cho trẻ trong bữa ăn hằng ngày, đảm bảo lượng đạm đầy đủ, không nên ăn thực phẩm chế biến sẵn như đồ hộp, xúc xích, bơ…; không tẩm bổ quá mức, hạn chế ăn nhiều đồ ngọt, đồ chiên rán… chứa nhiều chất béo khiến trẻ thừa dinh dưỡng.

Chú ý lựa chọn thực phẩm an toàn, tránh mua thực phẩm trôi nổi không uy tín, không rõ nguồn gốc, thực phẩm chứa hormon tăng trưởng sẽ ảnh hưởng tới dậy thì sớm.

Ngoài ra, rất nhiều các bậc phụ huynh hiện nay quan niệm cho trẻ uống nhiều sữa là trẻ dậy thì sớm vì vậy đã cắt luôn nguồn sữa của các bé. Đây là quan niệm hoàn toàn sai lầm. Đến nay, không có bằng chứng nào cho thấy uống sữa gây dậy thì sớm ở trẻ em. Ngược lại, việc cắt cho con uống sữa sẽ gây thiếu hụt nguồn thực phẩm bổ sung canxi giúp trẻ tăng sức đề kháng và phát triển chiều cao.

Cha mẹ nên khuyến khích trẻ năng vận động để tiêu hao năng lượng như các môn bơi, nhảy dây, đá bóng, đá cầu.