Hơn tháng nay, đến làng nghề cốm dẹp ấp Phước Quới, xã nông thôn mới (NTM) Phú Tân, huyện Châu Thành (Sóc Trăng) đều có thể cảm nhận được sự hối hả của người dân với công việc làm cốm dẹp. Tiếng chày vang đều đặn, tiếng tí tách rang lúa nếp, hương cốm mới tỏa ra thơm ngào ngạt... khiến cho phum sóc nhộn nhịp hẳn lên.
Ấp Phước Quới là địa chỉ duy nhất có đông đồng bào Khmer sinh sống còn duy trì nghề quết cốm dẹp, với khoảng 40 hộ. Từ một địa phương sản xuất cốm dẹp theo hộ gia đình nhỏ lẻ, nay Phước Quới đã tổ chức sản xuất theo mô hình cơ sở, giải quyết việc làm cho lao động địa phương, góp phần giữ gìn một nghề truyền thống của dân tộc.
Chị Lâm Thị Phuôl là thế hệ thứ 4 của gia đình, gắn bó với nghề quết cốm dẹp truyền thống tại ấp Phước Quới. Chị là chủ cơ sơ sản xuất cốm dẹp với 6 lò rang lúa nếp, với 6 cối quết (một lò rang và giã có từ 4 - 5 lao động). Chị Phuôl chia sẻ: “Muốn cho cốm dẹp ngon thì lúa nếp khi mua về phải đem ngâm, rửa cho sạch để nếp nở và lấy hạt lép ra. Sau đó để ráo nước, đem rang. Đặc biệt, phải rang với lửa nhỏ vừa, đến khi có hạt nếp nổ là nếp vừa chín tới, phải đem đi quết ngay. Làm như vậy, mới bảo đảm cốm quết xong sẽ đạt được vị dẻo, thơm, ngon; hạt cốm bảo quản được lâu và không bị mốc bám”. Bình quân 1 tháng, cơ sơ sản xuất cốm dẹp gia đình chị Phuôl giao gần 20 tấn cốm dẹp. Còn vào ngày lễ thì tăng lên, nên phải hợp đồng mua lúa nếp tại các tỉnh Trà Vinh, An Giang về.
Vợ chồng chị Thạch Thị Phất quết cốm gia công cho chị Phuôl hơn 1 tháng nay. Cứ 2 giờ sáng là vợ chồng chị cùng với 2 người khác đến quết cốm dẹp, đến khoảng 8 giờ là nghỉ trưa, chiều từ 14 giờ quết đến 18 giờ. Bình quân quết 100kg lúa nếp, thu được 60kg cốm nên thu nhập cũng được 180 – 200 ngàn đồng/người/ngày. Chị Phất nói: “Phụ nữ thì rang nếp và sàng cốm, còn đàn ông thì quết. Nghề làm cốm rất vất vả, tốn nhiều công sức. 3 năm gần đây, cơ sở của chị Phuôl đầu tư mô tơ quết cốm, nên nhẹ công hơn mà cốm cũng đẹp hơn, nhờ quết cốm dẹp, gia đình có thêm thu nhập”.
Ông Trương Đắc Pháp, Chủ tịch xã Phú Tân cho biết thêm: “Phước Quới có hơn 80% dân số là đồng bào dân tộc Khmer, bà con có nghề truyền thống quết cốm dẹp khá nổi tiếng ở Sóc Trăng. Hiện nay, trong ấp đã có 4 cơ sở sản xuất cốm dẹp, thu hút hàng trăm lao động địa phương và gần 40 hộ vẫn giữ nghề quết cốm dẹp nếp. Do sản xuất quanh năm nên cần bảo đảm nguồn nếp nguyên liệu cho làng nghề hoạt động liên tục người dân cũng đã tìm đến các tỉnh để mua…”
Không chỉ là một món ăn ngon, cốm dẹp còn là một món ăn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, mang đậm nét văn hóa truyền thống của đồng bào Khmer là món ngon để tiếp đãi bạn bè, biếu tặng người thân khi về vói vùng sông nước miền Tây.