Gìn giữ bản sắc văn hóa truyền thống

Tỉnh Kon Tum có gần 55% dân số là đồng bào DTTS, với 43 dân tộc cùng sinh sống; trong đó, có 7 dân tộc tại chỗ, gồm: Xơ Đăng, Ba Na, Gia Rai, Gié Triêng, Hrê, Brâu và Rơ Măm. Mỗi dân tộc đều có những nét văn hóa độc đáo riêng, hình thành nên một kho tàng di sản văn hóa hết sức độc đáo, đa dạng và phong phú.

Được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và nguồn lực từ Dự án 6, Chương trình MTQG 1719, hoạt động bảo tồn và phát huy các di sản văn hoá truyền thống của đồng bào DTTS được tỉnh Kon Tum triển khai thực hiện đồng bộ, hiệu quả.

Ông Phan Văn Hoàng, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Kon Tum cho biết: Hằng năm, Sở đều có hướng dẫn UBND các huyện, thành phố, các đơn vị có liên quan triển khai thực hiện các nhiệm vụ của Dự án 6 đảm bảo đúng tiêu chí và nội dung, hướng dẫn của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch về đối tượng, khu vực thụ hưởng chính sách, góp phần bảo tồn, phát huy di sản văn hóa truyền thống trong giai đoạn hiện nay gắn với việc tuyên truyền, quảng bá, xúc tiến phát triển du lịch tại địa phương.

Trong giai đoạn 2021 – 2024, tỉnh Kon Tum đã phân bổ hơn 81 tỷ đồng để Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, UBND các huyện, thành phố triển khai thực hiện các nội dung của Dự án 6, Chương trình MTQG 1719. Tính đến ngày 30/4/2025, toàn tỉnh đã hoàn thành giải ngân hơn 61 tỷ đồng, đạt hơn 75% tỷ lệ vốn.

Trong đó, tỉnh Kon Tum đã khôi phục bảo tồn và phát triển bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc Rơ Măm và Brâu; hoàn thành kiểm kê di sản văn hóa truyền thống của đồng bào DTTS tại 10 huyện, thành phố; triển khai phục dựng lại Lễ hội ăn than của dân tộc Gié Triêng, Lễ mở cửa kho lúa của dân tộc Rơ Măm, Lễ mừng nước giọt của dân tộc Ba Na, Lễ cúng trỉa lúa của dân tộc Brâu… Qua đó, giúp đồng bào DTTS khôi phục và bảo tồn những lễ hội truyền thống tốt đẹp cho thế hệ mai sau.

Ông A Reng, làng Le, xã Mô Rai, huyện Sa Thầy chia sẻ: Tỉnh quan tâm hỗ trợ cho bà con phục dựng lại Lễ mở cửa kho lúa của người Rơ Măm để bà con gìn giữ giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp. Đây là lễ hội lớn nhất đánh dấu sự kết thúc của một chu kỳ sản xuất lúa rẫy, với ý nghĩa tôn vinh những hạt lúa của Yàng ban cho dân làng và tập tục cúng Yàng, cúng các thần linh để cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi. Cộng đồng coi đây là sự tồn tại không thể thiếu được trong đời sống tâm linh của đời người Rơ Măm.

Cùng với đó, tỉnh Kon Tum còn tổ chức 5 lớp tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, truyền dạy văn hóa phi vật thể; hỗ trợ 2 chương trình nghiên cứu, phục dựng, bảo tồn, phát triển văn hóa phi vật thể; hỗ trợ xây dựng 5 mô hình văn hóa truyền thống các DTTS tại các huyện Kon Plông, Tu Mơ Rông, Đăk Glei và Ngọc Hồi, Đăk Tô; xây dựng 7 câu lạc bộ văn hóa dân gian tại các huyện; hỗ trợ hoạt động cho 85 đội văn nghệ truyền thống các thôn vùng đồng bào DTTS trên địa bàn tỉnh; đầu tư xây dựng 83 thiết chế văn hóa, thể thao thôn các địa phương; 25 bộ trang thiết bị tại các thôn, làng vùng đồng bào DTTS và miền núi; tổ chức các lớp tập huấn kỹ thuật chỉnh âm cồng chiêng cho đồng bào DTTS ở các huyện, thành phố…

Ông A Hưng, làng Kon Rờ Bàng 1, xã Vinh Quang, Tp. Kon Tum chia sẻ: Tham gia lớp tập huấn kỹ thuật chỉnh âm cồng chiêng tôi thấy rất bổ ích. Trước kia, tôi chỉnh chiêng theo kinh nghiệm bản thân học được từ những người cao tuổi, nhưng sau khi tham gia lớp tập huấn thì tôi đã được dạy từng chi tiết, bài bản, phương pháp gõ, chỉnh âm cồng chiêng rõ ràng từng bước một.

Từ nguồn lực đầu tư của Dự án 6, Chương trình MTQG 1719, hệ thống di sản văn hoá vật thể và phi vật thể của đồng bào DTTS ở tỉnh Kon Tum được bảo vệ, phát huy giá trị và tạo được sự lan tỏa mạnh mẽ trong cộng đồng.

Hình thành nhiều làng du lịch cộng đồng

Xác định phát triển du lịch là hướng đi vừa bảo tồn, gìn giữ được nét đẹp văn hóa truyền thống, tôn vinh cảnh quan đẹp vừa góp phần thay đổi diện mạo ở từng thôn, làng và nâng cao đời sống đồng bào DTTS, tỉnh Kon Tum đã triển khai nhiều giải pháp để từng bước xây dựng các làng đồng bào DTTS thành điểm đến du lịch mới mẻ, hấp dẫn và giàu bản sắc.

Điển hình như làng Lê Văng, xã Đăk Na, huyện Tu Mơ Rông đã được huyện quan tâm đầu tư để phát triển du lịch cộng đồng. Đây là một trong những ngôi làng còn lưu giữ những nét đặc trưng riêng về kiến trúc của một ngôi làng người Xơ Đăng nằm ven bờ sông Đăk Na, cách điểm Du Lịch thác Siu Puông khoảng 3km, cùng với những giá trị đặc sắc về thiên nhiên, văn hóa truyền thống tạo nên điểm nhấn về du lịch của xã Đăk Na thu hút du khách đến trải nghiệm trong những năm qua.

Ông A Dum – Làng Lê Văng, xã Đăk Na, huyện Tu Mơ Rông chia sẻ: Hiện nay, người dân trong làng còn lưu giữ nhiều bộ cồng chiêng, các loại nhạc cụ truyền thống của người Xơ Đăng và vừa rồi huyện có hỗ trợ cho đội cồng chiêng, xoang của làng bộ trang phục truyền thống của người Xơ Đăng. Việc huyện chọn làng xây dựng thành điểm du lịch cộng đồng bà con rất phấn khởi, bà con đang chung tay, góp sức để hoàn thành các tiêu chí của làng du lịch cộng đồng.

Ông Võ Trung Mạnh, Chủ tịch UBND huyện Tu Mơ Rông cho biết: Huyện có hơn 95% dân số là đồng bào Xơ Đăng, với những văn hóa đặc sắc còn lưu giữ. Những năm qua, huyện luôn chú trọng bảo tồn văn hóa truyền thống thông qua các hoạt động như truyền dạy cồng chiêng, tặng chiêng, phát triển du lịch cộng đồng… Nhờ đó, các giá trị văn hóa của đồng bào Xơ Đăng đã thoát khỏi nguy cơ mai một và nhiều làng đồng bào DTTS đã thay đổi nếp nghĩ, cách làm, quan tâm đầu tư để phát triển du lịch cộng đồng.

Ngoài việc triển khai các nội dung của Dự án 6, Chương trình MTQG 1719, thời gian qua, cấp ủy, chính quyền tỉnh Kon Tum đã triển khai thực hiện có hiệu quả các chủ trương, chính sách về phát triển du lịch nói chung và phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn tỉnh nói riêng. Tỉnh đã quan tâm đầu tư hạ tầng phục vụ du lịch tại các làng đồng bào DTTS; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quảng bá, xúc tiến đầu tư du lịch… Với sự quan tâm đó, hiện nay, tỉnh Kon Tum đã công nhận 14 làng du lịch cộng đồng với các sản phẩm du lịch đặc trưng mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống của đồng bào DTTS.

Anh A Hiền, làng Vi Rơ Ngheo, xã Đăk Tăng, huyện Kon Plông chia sẻ: Tháng 4/2023, làng Vi Rơ Ngheo được tỉnh Kon Tum công nhận là Làng du lịch cộng đồng. Điều này có ý nghĩa quan trọng trong việc định hướng phát triển các sản phẩm du lịch của địa phương bằng việc đa dạng hóa các hình thức trải nghiệm cho du khách, tạo không gian kết nối giữa các làng du lịch cộng đồng. Đồng thời, tạo động lực cho đồng bào Xơ Đăng gìn giữ, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống và là cơ hội tốt để người dân thoát nghèo.

Từ nguồn lực đầu tư của Chương trình MTQG 1719, tỉnh Kon Tum đã và đang đẩy mạnh công tác tuyên truyền, đặc biệt là thế hệ trẻ để họ hiểu được giá trị, tầm quan trọng của bản sắc văn hóa truyền thống, từ đó có ý thức tự bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình, gắn với phát triển du lịch cộng đồng nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội một cách bền vững.