Thực trạng buồn và những hệ lụy

Theo quy định của Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014, tảo hôn là việc lấy vợ, lấy chồng khi một bên hoặc cả hai bên chưa đủ tuổi kết hôn, cụ thể là nam từ đủ 20 tuổi trở lên, nữ từ đủ 18 tuổi trở lên.

Thời gian qua, nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống đã để lại nhiều hệ lụy, trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội. Tảo hôn và hôn cận huyết thống ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng dân số, suy giảm giống nòi. Dù khỏe mạnh nhưng khi kết hôn cận huyết thống họ có thể sinh ra những đứa con ốm yếu, dị dạng hoặc bệnh tật, kém phát triển chiều cao/cân nặng, trí tuệ... Hôn nhân cận huyết thống, do có nhiều loại gen chung, tỷ lệ mang các gen bất thường có thể tăng, dẫn đến khả năng mắc các bệnh di truyền như bệnh tim bẩm sinh, tự kỷ và hội chứng Down.

Do bỏ học kết hôn sớm, tuổi đời còn nhỏ, nhận thức về xã hội, gia đình còn kém nên việc chăm lo cho con cái cũng hạn chế. Bên cạnh đó, việc lập gia đình khi chưa đủ tuổi nên tư liệu sản xuất (vốn, đất đai, công cụ lao động) cũng không có, dẫn đến điều kiện phát triển kinh tế rất khó khăn… Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến nghèo đói, lạc hậu, chậm phát triển.

Nguyên nhân của tình trạng này chủ yếu là do một số dân tộc thiểu số còn tư tưởng cho con lấy vợ, gả chồng sớm để khỏi gánh nặng cho gia đình. Sự vào cuộc của chính quyền địa phương chưa thường xuyên, thiếu kiên quyết. Công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật, giáo dục giới tính, sức khỏe sinh sản vị thành niên tại nhiều địa phương, trường học chưa được quan tâm đúng mức. Quan hệ tình dục không lành mạnh và không an toàn trước hôn nhân dẫn đến có thai ngoài ý muốn…

Tại một số địa phương, tình trạng tảo hôn mặc dù có giảm song chưa đáng kể, nguyên nhân xuất phát từ nhận thức chưa đúng đắn của một số bạn trẻ ở vùng cao.

Em S.T.S, xã Chiến Phố, huyện Hoàng Su Phì (Hà Giang), nghỉ học khi hết lớp 9 và lấy chồng, sinh con khi mới 16 tuổi. Đến nay, bước sang tuổi 17, khi bạn bè đồng trang lứa vẫn đang cắp sách đến trường, được vui chơi, được ra ngoài tìm hiểu cuộc sống thì em S. lại bó cuộc đời mình vào con cái...

Em S. chia sẻ, ngày trước, hai đứa tự đến với nhau chứ gia đình không ép buộc, khi nghỉ học và lấy chồng, thầy cô, bạn bè khuyên can rất nhiều nhưng em không nghe theo.

Làm mẹ khi còn quá trẻ dẫn tới nhiều hậu quả cho cả mẹ và bé, những điều mà các bà mẹ trẻ chỉ thực sự nhận ra khi đã trải qua.

Những câu chuyện về các cặp vợ chồng con cô – con cậu, con chú – con bác đã từng xảy ra ở một số buôn đồng bào DTTS ở xã Đắk Liêng (huyện Lắk, Đắk Lắk). Như cuộc hôn nhân giữa Y Lương Pang Sưk và H’Ninh Nơm ở buôn Ranh B (mẹ Y Lương là em gái ruột của bố H’Ninh). Hơn 6 năm trước, vợ chồng Y Lương không biết rằng cuộc hôn nhân cận huyết thống của mình chính là nguyên nhân khiến con trai đầu lòng bị dị tật bẩm sinh khoèo chân phải ngồi một chỗ và đứa con gái thứ hai mới 6 tháng tuổi đã qua đời do bệnh bại não.

Nỗ lực ngăn chặn vấn nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết

Tảo hôn là vấn nạn xã hội, vi phạm pháp luật, kéo theo nhiều hệ lụy cho gia đình và xã hội, là lực cản sự phát triển kinh tế, xã hội và chất lượng dân số. Để ngăn chặn vấn nạn này cần sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội.

Các địa phương vùng DTTS, miền núi trong cả nước đã và đang quyết liệt triển khai nhiều giải pháp nhằm giảm thiểu, tiến tới chấm dứt tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Điển hình như tại Đắk Lắk, Ban Dân tộc tỉnh đã phối hợp với UBND các địa phương tăng cường tổ chức hội nghị tuyên truyền giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống cho gần 3.900 lượt học viên tại địa bàn 30 xã có tỉ lệ tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống cao.

Đồng thời, Ban Dân tộc Đắk Lắk cũng đã phối hợp với Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy thẩm định nội dung và yêu cầu Sở Thông tin và truyền thông cấp giấy phép biên soạn, in ấn và cấp phát 133.300 tờ rơi tuyên truyền về tảo hôn; 133.300 tờ rơi tuyên truyền về hôn nhân cận huyết thống; 18.800 cuốn Sổ tay hỏi – đáp về tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống; lắp đặt trên 100 áp phích tuyên truyền tại các xã có tỷ lệ tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống cao trên địa bàn tỉnh.

Xác định phòng chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết là nhiệm vụ khó khăn, Hà Giang đã huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị, trong đó, chú trọng công tác truyền thông đến “đúng người, đúng việc”, phát huy vai trò của lực lượng Đoàn thanh niên, Hội Liên hiệp Phụ nữ, già làng, trưởng bản, Người có uy tín trong cộng đồng, phối hợp với lực lượng Bộ đội Biên phòng tại các địa phương để giảm thiểu tình trạng này.

Trong đó, hiện nay các địa phương trên địa bàn Hà Giang đang tập trung triển khai Dự án 8 - Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em và Tiểu dự án 2: Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số thuộc Dự án 9 Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030.

Với sự vào cuộc quyết liệt của các cấp chính quyền, sự tham gia của các tổ chức đoàn thể trong việc tuyên truyền giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, hy vọng rằng “cuộc chiến” chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống sẽ sớm đi đến hồi kết.