Sức sống mới trên mảnh đất xưa

Trong ánh nắng sớm của mùa Hè, con đường bê tông dẫn chúng tôi về xã Thiên Phủ - vùng đất Mường Khăng xưa hiện lên bình yên giữa thung lũng bao bọc bởi trập trùng núi rừng Quan Hóa. 

Tên gọi “Thiên Phủ” là ước nguyện về một vùng đất được trời che chở, mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu và cũng là nơi giao thoa giữa đất và trời. Câu chuyện của Bí thư kiêm Trưởng bản Sài - Hà Văn Khuyển về hành trình bản làng đổi mới khiến chúng tôi không khỏi xúc động.

“Trước đây, bản chỉ là một vùng quê nghèo, đường sá lầy lội, bà con đi lại khó khăn. Bây giờ, đường rộng thênh thang, nhà văn hóa mọc lên giữa bản, con cháu đi học dễ dàng, người lớn yên tâm phát triển kinh tế”, ông Khuyển kể, giọng đầy tự hào.

Chúng tôi về Thiên Phủ đúng dịp những cánh đồng lúa đang vào vụ thu hoạch. Từ xa, những bông lúa TBR225, Su Mô, Nếp 97, Khẩu Cú đã ngả vàng, chắc hạt. Với diện tích trồng lúa nước lớn nhất của huyện Quan Hóa cũ trước đây, Thiên Phủ đang từng bước thay đổi nhờ áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật. Năng suất lúa bình quân đạt 55 tạ/ha, giúp đảm bảo lương thực cho dân, đồng thời mở hướng hàng hóa.

Không chỉ trồng lúa 2 vụ, bà con tại các bản Dôi, Sài, Chong, Sắng, Hàm… còn tích cực trồng cây vụ Đông như đậu, ngô, dưa chuột, bí xanh, nâng cao thu nhập. Từ đất cằn, người dân đã biết tận dụng từng tấc ruộng, luống bãi để làm kinh tế.

Cách bản Sài không xa là cánh đồng lúa đang vào mùa ngả vàng. Chị Vi Thị Nụ, người dân bản Chong, vừa gặt lúa vừa chia sẻ: “Ngày xưa, làm ruộng toàn bằng tay, đất cằn cỗi, trồng gì cũng khó. Giờ Nhà nước hỗ trợ giống mới, hướng dẫn kỹ thuật, năng suất tăng lên hẳn. Vụ này nhà tôi ước đạt 2 tấn, đủ ăn còn có thể bán”.

Không chỉ phát triển cây lúa, ở các bản vùng cao như Dôi, Hàm, Sắng, người dân còn phát triển rừng luồng, nứa, vầu - những “cây vàng” của vùng đất này. Từ đó, sản phẩm OCOP “măng khô xé sợi Mường Khăng” đã ra đời, vươn xa đến các thị trường trong và ngoài tỉnh.

Chúng tôi nhận được sự hỗ trợ rất lớn từ các chương trình mục tiêu quốc gia, đặc biệt là Chương trình MTQG 1719 dành cho vùng đồng bào DTTS và miền núi. Quan trọng hơn, bà con ở đây không ỷ lại, mà chủ động tiếp thu, ứng dụng và làm giàu từ chính bàn tay, khối óc của mình”.

Ông Hà Văn Thủy, Phó Chủ tịch UBND xã Thiên Phủ, tỉnh Thanh Hóa

Thiên Phủ trước khi chưa sáp nhập có 7 bản với 798 hộ, 3.730 nhân khẩu, hiện nay có 4/7 bản đạt chuẩn nông thôn mới (NTM), xã đã hoàn thành 17/19 tiêu chí xây dựng NTM, hộ nghèo toàn xã còn 54 hộ, cận nghèo 154 hộ. 

Trên địa bàn xã, chợ Thiên Phủ (hay gọi chợ Mường Khăng) vừa được đưa vào sử dụng tháng 2/2025, góp phần trao đổi, giao thương hàng hóa, giao lưu ẩm thực. 

Chợ không chỉ là nơi giao thương của bà con trong xã mà còn thu hút bà con các vùng lân cận, các huyện cũ như Thường Xuân, Bá Thước, Quan Sơn về họp chợ. Nhiều hộ gia đình đã tận dụng mặt tiền và không gian nhà ở của mình để mở các cửa hiệu tạp hóa, các đại lý buôn bán lẻ, nhà hàng ăn, uống đa dạng... đánh dấu sự hình thành và bước đầu tạo cơ sở thúc đẩy kinh tế hàng hóa ngày càng phát triển.

Ông Hà Văn Khuyển, Bí thư kiêm Trưởng bản Sài chỉ vào con đường làng chia sẻ. “Ngày trước, con đường này chỉ rộng vừa một xe máy, mưa xuống là bùn lầy trơn trượt. Giờ thì bà con ai cũng vui vì có đường bê tông rộng rãi, thuận tiện đi lại, vận chuyển hàng hóa”, bản Sài là một trong 4/7 bản của Thiên Phủ đã đạt chuẩn nông thôn mới, nhờ sự chung tay hiến đất, hiến cây, góp ngày công của Nhân dân.

Bản Sài hiện có 133 hộ dân, 648 nhân khẩu, chủ yếu là người Thái, Mường. Từ một bản nghèo, nay bản chỉ còn 5 hộ nghèo và 15 hộ cận nghèo, thu nhập bình quân đạt 48 triệu đồng/người/năm.

Gìn giữ hồn cốt văn hóa dân tộc

Một nét đáng quý ở Thiên Phủ là tinh thần gìn giữ văn hóa truyền thống. Người Thái, người Mường nơi đây vẫn duy trì các hình thức sinh hoạt văn hóa như hát khặp, khua lóng (khua luống), nhảy sạp, khèn bè; lưu giữ các nhạc cụ truyền thống như pí một, sáo ôi, khèn bè... Văn hóa dân gian hiện hữu trong cả những món ăn đời thường như cơm lam, bánh ú, rau rừng, cá nướng, trứng kiến...

Năm 2025, Thiên Phủ lần đầu tiên tổ chức Lễ hội văn hóa Mường Khăng, thu hút đông đảo người dân 7 bản: Dôi, Sài, Chong, Sắng, Háng, Hàm, Lớt Dồi. Nhiều hoạt động sôi nổi như thi múa hát, thi khặp, trình diễn khua luống, ẩm thực truyền thống, trò chơi dân gian… góp phần lan tỏa tình yêu quê hương, đất nước, cổ vũ các tầng lớp Nhân dân thi đua lao động, phát triển kinh tế.

Phó Chủ tịch UBND xã Thiên Phủ, ông Hà Văn Thủy khẳng định: “Chúng tôi nhận được sự hỗ trợ rất lớn từ các Chương trình mục tiêu quốc gia, đặc biệt là Chương trình MTQG 1719 dành cho vùng đồng bào DTTS và miền núi. Quan trọng hơn, bà con ở đây không ỷ lại, mà chủ động tiếp thu, ứng dụng khoa học kỹ thuật và làm giàu từ chính bàn tay, khối óc của mình”.

Chính sách đúng đã đến được tận tay người dân, tạo sự lan tỏa mạnh mẽ. Từ nông nghiệp, lâm nghiệp đến tiểu thủ công nghiệp, du lịch, dịch vụ… tất cả đang khởi sắc trên mảnh đất từng đầy gian khó, vẽ nên bức tranh sống động về một miền quê yên bình, giàu đẹp.