Có dịp cùng cán bộ Phòng Dân tộc huyện Mai Châu về với bản Nhót, xã Nà Phòn, huyện Mai Châu (tỉnh Hòa Bình), chúng tôi may mắn được thưởng thức những tiết mục văn nghệ đặc sắc do Đội văn nghệ bản Nhót biểu diễn. Khi có khách du lịch đến tham quan, đội văn nghệ bật nhạc, nhảy sạp và biểu diễn múa Keng Loóng rất sôi động.

Bà Hà Thị Ích (80 tuổi), thành viên Đội văn nghệ bản Nhót cho biết, Loóng theo tiếng Thái dịch ra tiếng phổ thông là máng, cối dài. Loóng được làm từ loại gỗ tốt, có tiếng vang, thanh. Người ta chọn cây to, thẳng, được chặt thành khúc, tùy theo người muốn làm Loóng to, nhỏ, dài, ngắn khác nhau.

Keng Loóng xuất phát từ cuộc sống lao động của người Thái Mai Châu. Với người phụ nữ dân tộc Thái, giã gạo là việc làm thường xuyên, quen thuộc hằng ngày. Trong khi giã gạo, chị em thường khua thêm vài nhịp chày vào thành luống hay gõ các chày với nhau, tạo nên những âm thanh vui tai, xua tan mọi phiền muộn, lo âu trong những ngày tháng lao động vất vả trên nương, rẫy.

Trải qua thời gian, dần dần thành bài, thành nhịp điệu rồi hình thành loại hình nghệ thuật được biểu diễn trong các dịp lễ. Keng Loóng có nhiều điệu như mừng cưới, mừng cơm mới, chọi gà, nhật thực... kết hợp với cồng, chiêng, trống, sạp tạo thành một âm hưởng rất riêng để tăng thêm không khí vui tươi, náo nức. Nhiều chàng trai, cô gái nhờ Keng Loóng mà đã thành vợ, thành chồng.

Hiện nay, tại các bản làng người Thái làm du lịch cộng đồng, đồng bào thường sử dụng Keng Loóng để tạo ra những âm thanh vui nhộn thay cho lời chào du khách.

Chị Hoàng Mỹ Lan, hướng dẫn viên tiếng Đức bày tỏ, khi đưa du khách đến Mai Châu và một số điểm du lịch của đồng bào dân tộc Thái, du khách rất hào hứng được thưởng thức điệu Keng Loóng và các tiết mục văn nghệ truyền thống. Nhiều du khách còn tỏ ra kinh ngạc với khả năng sáng tạo đặc biệt của đồng bào. Bởi chỉ từ những cây gậy và một gốc gỗ to, người Thái có thể múa nhiều điệu khác nhau, tạo nên những âm thanh sôi động, thu hút người xem.

Có thể thấy, việc bảo tồn, phát huy giá trị Keng Loóng gắn với phát triển du lịch đã góp phần làm phong phú và lan tỏa xa hơn giá trị bản sắc văn hóa dân tộc Thái.