Sống giữa đại ngàn

Chuyến lên Phiêng Mu lần này, chúng tôi có người đồng hành là anh Nông Quang Sự, Chủ tịch Hội Nông dân huyện Hàm Yên. Anh Sự cũng rất háo hức khi lên tìm hiểu đời sống, mô hình kinh tế mới của những người nông dân vượt khó.

Từ trung tâm thôn Cao Đường, phải mất 2 giờ đi bộ men theo đường mòn, luồn lách qua khe suối và những cánh rừng âm u mới tới được nhà ông Giàng Seo Lự. Ngôi nhà nhỏ ẩn trong làn sương mù dày đặc.

Bên bếp lửa ấm áp, ông Lự giới thiệu, cả khu vực nhà ở, đất sản xuất của gia đình là nơi tiếp giáp với xã Trung Hà (Chiêm Hoá) và xã Đức Xuân, huyện Bắc Quang (tỉnh Hà Giang). Năm 2006, vợ chồng ông đưa hai con nhỏ chuyển từ huyện Hoàng Su Phì về đây lập nghiệp. 

“Ngày đó, mình mua lại được khu đất khá bằng phẳng, rộng lớn của một số hộ người Mông vì họ chuyển đi nơi khác do ở đây đường sá đi lại khó khăn quá. Vậy là trên đỉnh núi Phiêng Mu chỉ có nhà mình hiu quạnh giữa đại ngàn”, ông Lự kể.

Tại nơi ở mới, vợ chồng ông Lự hầu như không có ngày nào nghỉ ngơi, hết mùa gieo hạt, chăm sóc, thu hái từ trồng lúa nương, ngô, trồng rau cải đến chăn nuôi gà, nuôi lợn, nuôi trâu. Hai đứa con nhỏ cũng phụ giúp bố mẹ các công việc gieo cấy, chăn trâu, gánh nước… Để có đủ thóc ăn cho cả nhà, vợ chồng ông bắt tay cải tạo, khai phá thêm ruộng để cấy lúa nước. Tuy nhiên, cái khó là không có nguồn nước để phục vụ việc gieo cấy lúa. Ông Lự phải mất nhiều tuần liền đi khảo sát, tìm cách dẫn nguồn nước về nhà cách hơn 1 cây số. Ban đầu, ông chưa có tiền mua ống dẫn nên phải dùng nứa làm máng để dẫn nước về nhà.

Nhớ lại ngày đó, ông Lự nói vui: “Đúng là đói đầu gối phải bò thôi! Nếu chịu khó suy nghĩ tìm hướng giải quyết và chăm chỉ làm việc, thì sẽ tìm được giải pháp đúng. Khi mình hoàn thành tuyến máng lần dẫn nước về nhà thật đúng là hiệu quả, vừa đủ nước sinh hoạt, giảm thời gian, công sức đi gánh nước mỗi ngày. Đặc biệt là có đủ nước tưới cho cả khu ruộng rộng lớn, năng suất lúa tăng lên đáng kể giúp gia đình cơ bản đủ thóc ăn”.

Mở hướng tương lai

Hỏi về những khó khăn khi sống giữa nơi đại ngàn, bà Cư Thị Chá hài hước: Ấy chà, nếu kể hết “cái khó” thì hết cả ngày đó! Ở đâu cũng khó nếu mình lười biếng. Mình sẽ vượt qua khó khăn nếu gia đình cùng đoàn kết, chăm chỉ làm ăn. Khó thì nhiều lắm, đặc biệt giao thương hạn chế vì đường sá đi lại rất khó khăn. Khi cần đi chợ bán con gà, con lợn, bao lúa lấy tiền mua mắm, muối, phải đi bộ mất cả buổi sáng, đến trưa muộn mới về tới nhà. Khổ nhất là khi ốm đau cần đi khám chữa bệnh, rồi việc học hành của hai đứa con cũng bị đứt gánh cũng vì đi lại quá vất vả. 

Vợ chồng ông Lự đã lựa chọn hướng đi đúng, phát huy lợi thế đồng cỏ rộng để phát triển chăn nuôi trâu, bò sinh sản từ chục năm về trước. Ban đầu, ông chỉ đủ vốn mua 1 con trâu cái về nuôi. Khi trâu sinh sản, ông giữ lại nuôi tăng đàn. Khi đàn trâu ổn định duy trì 8 con, ông bán bớt trâu để mua thêm bò sinh sản.

Quá trình nuôi, ông Giàng Seo Lự tự tích luỹ kinh nghiệm chăm sóc, phòng bệnh cho trâu, bò, hạn chế tối đa dịch bệnh cho đàn vật nuôi. Ông chủ động trồng thêm cỏ, tích trữ rơm rạ, nấu cháo bổ sung dinh dưỡng, đốt lửa sưởi ấm cho đàn vật nuôi vượt qua những mùa đông giá rét. 5 năm trở lại đây, ông luôn duy trì tổng đàn trâu, bò từ 16 đến 18 con, trong đó một nửa là trâu, bò cái sinh sản. Do được chăm sóc tốt, đàn trâu, bò con nào cũng béo tròn, các thương lái rất thích tìm đến mua trâu, bò của ông. Mỗi năm, ông bán bớt 6 đến 8 con trâu, thu về gần 150 triệu đồng.

Nguồn phân trâu, bò ông sử dụng làm phân bón cho ruộng. Do chủ động được nguồn nước, đủ phân bón nên năng suất lúa khá cao. Dù ruộng chỉ cấy 1 vụ, nhưng cũng đủ thóc cho gia đình ăn cả năm. Cùng với đó, ông bà nuôi thêm lợn, gà đen để cải thiện bữa ăn hàng ngày, vừa có thêm thu nhập từ bán gà đen. Ông Lự cũng tận dụng khe suối để đắp đập nhỏ chạy máy phát điện mini, có nguồn điện phục vụ sinh hoạt hàng ngày. Giờ có điện thoại di động giúp ông dễ dàng liên lạc với mọi người, nhưng mỗi khi cần gọi điện, ông phải mất 15 phút để “đón sóng”. Ông cũng đã sắm đủ máy xay xát, máy băm cỏ, thái rau chạy bằng dầu diesel để giải phóng sức lao động.

Cô con gái út đi lấy chồng, vợ chồng ông Lự sống cùng với vợ chồng người con trai cả và hai cháu nội. Khi lên chức ông bà, vợ chồng ông Lự có những tính toán xa hơn cho thế hệ tương lai. Sau nhiều năm tích góp, ông bà có đủ tiền mua đất ở, đất sản xuất, dựng nhà ở trung tâm thôn Cao Đường. Bước đầu, ông cho các con, các cháu "hạ sơn" để thuận tiện cho việc học hành. Vợ chồng anh Cao tập trung chăm lo cho việc học của hai con, đồng thời thay nhau đi lại giúp ông bà công việc ruộng nương, chăm sóc đàn vật nuôi.

Ông Lự rất năng động, luôn đau đáu tìm hướng làm giàu bền vững. Ngoài việc nhận bảo vệ hơn 20 ha rừng, ông còn bỏ tiền mua 100 cây giống ngọc am về trồng. Qua tìm hiểu, nhận thấy lợi ích kinh tế cao từ cây dược liệu, năm 2018, ông mạnh dạn đầu tư 25 triệu đồng mua giống sa nhân về trồng dưới tán rừng. Cây sa nhân thích nghi với khí hậu, thổ nhưỡng nên phát triển tốt. Năm 2020 vừa qua, ông đã được hưởng những thành quả ngọt ngào khi tỉa bán 4 vạn cây sa nhân giống, thu hoạch được 1 tạ quả (quả sa nhân tươi bán giá 120 nghìn đồng/kg), thu về hơn 50 triệu đồng. Sẵn giống, ông tiếp tục tỉa mở rộng diện tích trồng sa nhân lên hơn 1 ha.

Dẫn chúng tôi đến thăm khu trồng sa nhân, ông Lự vui mừng bảo, cây sa nhân trồng ở đây được ví như “kho báu” giữa rừng. Cây này có giá trị kinh tế cao, cây dễ trồng, không tốn công chăm sóc, trồng 1 lần thu hoạch đến vài chục năm liền. Giờ nguyên bán giống cũng thu về vài trăm triệu đồng. Năm nay, ông ước cũng thu về ít nhất phải 5 tạ quả sa nhân, chỉ cần giá 100 nghìn đồng/kg là đã có khoản thu khá rồi.

Sau khi tận mắt chứng kiến thành quả lao động của gia đình ông Lự, anh Nông Quang Sự, Chủ tịch Hội Nông dân huyện Hàm Yên bày tỏ: Thật sự khâm phục tinh thần lao động, nghị lực vượt khó, sự nhạy bén của vợ chồng ông Lự. Anh Sự cũng cho hay, trong tháng 3 vừa qua, HTX rau-thảo dược được thành lập ở thôn Cao Đường, xã Yên Thuận. Theo phương án phát triển, HTX sẽ hướng tới từng bước liên kết trồng, tiêu thụ dược liệu có giá trị kinh tế cao, trong đó có cây sa nhân.

"Hy vọng thời gian tới, ông Lự sẽ đóng vai trò “mắt xích” quan trọng trong chuỗi liên kết phát triển dược liệu, khai thác tiềm năng phát triển kinh tế dưới tán rừng, kết hợp bảo vệ rừng, thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương", Chủ tịch Hội nông dân huyện Nông Quang Sự nói.