Tại Kỳ họp, trình bày Báo cáo của Đoàn giám sát của Quốc hội về việc triển khai thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội về các Chương trình MTQG, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội, Phó Trưởng Đoàn thường trực Đoàn giám sát Y Thanh Hà Niê Kđăm nêu rõ: Đây là lần đầu tiên Quốc hội giám sát giữa kỳ, đồng thời với 3 Chương trình MTQG giai đoạn 2021-2025, có phạm vi rộng, cùng với những yêu cầu đổi mới, Đoàn giám sát đã giải quyết nhiều nhiệm vụ, khối lượng công việc lớn với cách tiếp cận và cách làm mới phù hợp.

Đối với Chương trình MTQG 1719, quá trình triển khai thực hiện đã bám sát mục tiêu tổng quát của Chương trình là giảm nghèo nhanh, bền vững, giảm dần số xã, thôn đặc biệt khó khăn, sắp xếp ổn định dân cư, kết cấu hạ tầng kinh tế-xã hội đồng bộ, thu hẹp dần khoảng cách mức sống, thu nhập so với bình quân chung của cả nước....Chương trình thực hiện đã tích hợp trên 118 văn bản chính sách dân tộc ở giai đoạn trước, do đó bước đầu khắc phục được tình trạng manh mún, dàn trải để tập trung nguồn lực, ưu tiên đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, giải quyết những vấn đề cấp thiết về kinh tế, xã hội ở vùng đồng bào DTTS, nhất là vùng đặc biệt khó khăn.

Đến tháng 6/2023, các văn bản chỉ đạo, điều hành triển khai thực hiện Chương trình cơ bản đã hoàn thành với khối lượng khá lớn, các bộ, ngành Trung ương đã ban hành khoảng 58 văn bản, ở mỗi địa phương ban hành từ 40-50 văn bản liên quan.

Vốn ngân sách Trung ương đã phân bổ hết cho các địa phương, đảm bảo theo quy định hiện hành. Mặc dù còn nhiều khó khăn trong triển khai thực hiện, nhưng theo Báo cáo của Chính phủ tỷ lệ hộ nghèo DTTS năm 2022 giảm 3.4%, đạt và vượt mục tiêu kế hoạch giao.

Đoàn giám sát cũng chỉ ra khó khăn, hạn chế, đó là việc ban hành các văn bản của Chương trình còn chậm; các bộ, ngành ban hành các văn bản hướng dẫn thực hiện các dự án, tiểu dự án còn chậm; chất lượng văn bản chưa cao. Đến tháng 6/2023 vẫn còn 21 tỉnh chưa thành lập Tổ Công tác. Việc phân bổ vốn Trung ương chậm, dẫn đến đối tượng thực hiện của một số chính sách, ở một số địa phương có sự thay đổi, không còn phù hợp…

Nhiều đại biểu Quốc hội đánh giá cao ý nghĩa của Chương trình đối với việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế -xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi. Đồng thời quan tâm kiến nghị thêm nhiều vấn đề liên quan. Đại biểu K'Nhiễu (Lâm Đồng) quan tâm đến vấn đề thiếu đất ở, đất sản xuất ở vùng đồng bào DTTS. Đại biểu cho rằng, việc tháo gỡ vướng mắc về giải quyết đất ở, đất sản xuất của đồng bào DTTS đang và sẽ đối diện với những thách thức như việc gia tăng dân số ở các vùng đồng bào DTTS và miền núi, tạo nên áp lực đối với đất đai canh tác truyền thống. Sự phát triển kinh tế xã hội theo hướng công nghiệp hóa, đô thị hóa nông nghiệp hàng hóa kéo theo sự bùng nổ của các dự án khai khoáng, năng lượng. Phát triển giao thông đô thị…cũng tạo nên sức ép vào quỹ đất tình trạng thiếu đất sản xuất, đất rừng bị tăng lấn chiếm, tranh chấp diễn ra ở nhiều địa phương.

Đại biểu Trần Quang Minh (Quảng Bình) cho rằng, cần tăng cường công tác tuyên truyền để đồng bào DTTS được tiếp cận thông tin một cách đầy đủ đối với quyền lợi, nghĩa vụ. Bởi vì khi người dân nắm được, hiểu được và đồng tình với chủ trương chính sách, thì hiệu quả mang lại mới thực sự bền vững, lâu dài…

Với trách nhiệm là cơ quan thường trực, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh bày tỏ đồng tình, thống nhất cao với Báo cáo của Đoàn giám sát. Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh cho biết, mô hình chỉ đạo của Ban chỉ đạo các cấp, hiện nay chưa thống nhất mô hình ở cấp địa phương. Đây là vấn đề thực tiễn đang đặt ra, mỗi địa phương có tổ chức mô hình khác nhau, tùy theo mục tiêu, đặc điểm của từng địa phương. Thời gian tới, Ủy ban Dân tộc sẽ phối hợp với các bộ ngành, tham mưu với Chính phủ nghiên cứu, thiết kế mô hình thống nhất từ Trung ương đến địa phương đảm bảo hiệu quả hơn.

Về hệ thống văn bản hướng dẫn thực hiện chương trình, riêng với Ủy ban Dân tộc đang là cơ quan chủ trì, đây là chương trình rất lớn, lần đầu tiên được tích hợp từ các chính sách, văn bản có liên quan đến chính sách dân tộc ở các giai đoạn trước đây còn hiệu lực đến năm 2020, được tích hợp vào chương trình cùng một số chính sách mới. Vì vậy, hệ thống chính sách liên quan rất nhiều đến hệ thống văn bản pháp luật và các chủ trương chính sách giai đoạn trước còn hiệu lực với các quy trình, thủ tục các văn bản đang được hướng dẫn, được tích hợp trong giai đoạn này. Chính vì vậy, phải tích hợp rất nhiều văn bản để thực hiện.

Bộ trưởng, Chủ nhiệm chia sẻ: Chương trình MTQG 1719 bao trùm 10 dự án ở nhiều lĩnh vực khác nhau, liên quan đến nhiều bộ ngành, địa phương, đia bàn rất rộng, nên hệ thống văn bản ban hành cần rất chi tiết, cụ thể, tuy nhiên có những nội dung chưa có văn bản quy phạm pháp luật quy định những điều đó. Chính vì vậy, trong quá trình ban hành, khối lượng văn bản là nhiều, có sự trùng lặp, vướng mắc giữa các văn bản pháp luật hiện đang có hiệu lực cùng với văn bản của các bộ ngành khác. Ủy ban Dân tộc cũng đã phối hợp với các Bộ, ngành, tham mưu Thủ tướng Chính phủ để tháo gỡ vấn đề này trong thời gian qua. Tuy nhiên, thực tiễn nảy sinh nhiều vấn đề cần tiếp tục tháo gỡ, Ủy ban Dân tộc sẽ tiếp tục tham gia giải quyết trong thời gian tới.

Về tốc độ giải ngân, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh cho biết, có nhiều lý do chủ quan, khách quan dẫn đến giải ngân chậm, trong đó vấn đề lớn nhất hiện nay là giải ngân vốn sự nghiệp, còn vốn đầu tư công không khó khăn trong giải ngân. Ủy ban Dân tộc và các bộ, ngành liên quan đã tham mưu Chính phủ trình Quốc hội việc phân quyền nhiều hơn nữa cho địa phương trong giải ngân vốn sự nghiệp.

Có thể khẳng định, công tác dân tộc là nhiệm vụ chiến lược lâu dài, cấp bách của Đảng và Nhà nước ta. Tại kỳ họp này, Quốc hội đã dành sự quan đến công tác dân tộc, đặc biệt là Chương trình MTQG 1719. Qua đó, khẳng định vai trò của Ủy ban Dân tộc đối với việc triển khai Chương trình MTQG 1719. Cùng với sự vào cuộc của các cấp, các ngành, các địa phương và sự nỗ lực cố gắng vươn lên của đồng bào các dân tộc, việc triển khai thực hiện hiệu quả Chương trình MTQG 1719 sẽ thúc đẩy kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS phát triển, khối đại đoàn kết các dân tộc được củng cố và tăng cường.