Sống trong sợ hãi

Thời điểm cuối tháng 10/2020, tại khu vực bản Bủng Xát, xã Châu Khê, huyện Con Cuông bất ngờ xuất hiện vết rạn nứt lớn trên núi sau nhiều ngày mưa lớn. Thực trạng này đã đe dọa đến cuộc sống của một bản cư dân sống ở dưới chân núi.

Qua thống kê của địa phương, hiện có 18 hộ đồng bào dân tộc Thái ở bản này đang nằm trong vùng bị sạt lở núi, nguy cơ mất an toàn cao. Theo bà Lộc Thị Diện, người dân ở bản Bủng Xát, xã Châu Khê, các vết nứt quanh núi đã được huyện cho xử lý lấp lại, nhưng những hòn đá tảng lớn treo trên sườn núi vẫn còn nhiều, có thể đổ xuống bất cứ lúc nào. "Về lâu dài chúng tôi cần di dời đến nơi an toàn… Ở thế này bất an lắm", bà Diện nói.

Tại huyện miền núi Kỳ Sơn cũng đang có trên 30 điểm sạt lở núi và trên 20 điểm xảy ra nguy cơ lũ quét, lũ ống với khoảng gần 500 hộ ảnh hưởng vùng lũ quét, lũ ống thuộc các xã Tà Cạ, Phà Đánh, Hữu Kiệm, Chiêu Lưu, Keng Đu, Bắc Lý, Mỹ Lý…

Tương tự, huyện miền núi Tương Dương - nơi địa hình phức tạp, sông núi xẻ dọc, cắt ngang, đã từng xảy ra lũ ống, lũ quét, gây thiệt hại nặng nề, thì hiện nay ngay ở xã Yên Hòa có bản Xiềng Líp và  bản Hào với trên 320 hộ dân sinh sống đều nằm ở sát các dòng khe Chà Hạ, khe Líp. Vào mùa mưa, nguy cơ lũ quét đe dọa tính mạng và tài sản của Nhân dân là rất lớn.

Đáng lo, các bản Lả, Minh Phương, Xốp Mạt và bản Côi, xã Lượng Minh nằm dọc tuyến đường từ Cửa Rào - Thủy điện bản Vẽ đang là nỗi ám ảnh của người dân địa phương về tình trạng lũ ống, lũ quét, sạt lở đất, với hơn trên 10 điểm nguy hiểm.

Anh Lô Khăm Kha, Trưởng phòng Nông nghiệp huyện Tương Dương cho hay: Địa bàn huyện hiện có trên 30 điểm có nguy cơ lũ ống, lũ quét, tập trung ở chủ yếu ở các xã Yên Na, Yên Hoà, Nga My, Lượng Minh, Tam Hợp… Huyện rất lo khi đến mùa mưa bão nhưng “lực bất tòng tâm” vì ngân sách hạn hẹp. Vì thế, chúng tôi cơ bản chỉ làm mỗi việc là chỉ đạo các xã thành lập tổ xung kích tại địa bàn luôn túc trực, ứng phó nhằm kịp thời di dời các hộ dân đang sinh sống ven sông, suối, sườn núi, nơi có khả năng sạt lở đất, lũ quét đến nơi an toàn.

Toàn tỉnh Nghệ An đang có khoảng 240 điểm cảnh báo nguy cơ lũ ống, lũ quét ở 25 xã thuộc 6 huyện miền núi như: Con Cuông, Tương Dương, Kỳ Sơn, Quỳ Châu, Quế Phong, Quỳ Hợp; ảnh hưởng đến 2.124 hộ với 12.387 người. 

Đặc biệt, tại các vùng nguy cơ lũ quét, hiện có khoảng 2.575 hộ, trên 15.000 người bị ảnh hưởng cần phải sơ tán khi xảy ra sự cố. Trong số này, hiện còn 244 hộ dân ở các huyện Kỳ Sơn, Con Cuông, Tương Dương… cần phải bố trí khẩn cấp đến nơi ở mới để tránh nguy cơ lũ ống, lũ quét đe dọa đến tính mạng và tài sản.

Theo thông tin từ Chi cục Thủy lợi tỉnh Nghệ An, do tác động của biến đổi khí hậu, hiện tượng mưa tập trung với cường độ mạnh và lượng mưa lớn là nguyên nhân chủ yếu gây ra lũ quét, sạt lở đất. Tình trạng này xuất hiện ngày càng nhiều, đặc biệt là trên các sông, suối khu vực miền núi, gây ảnh hưởng đến đất sản xuất, khu dân cư, công trình giao thông, đe dọa tính mạng của người dân...

Người dân sẽ sớm được an cư

Theo đại diện Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nghệ An: Tỉnh sẽ tập trung nguồn lực, từng bước bố trí, sắp xếp lại dân cư gắn với sinh kế các khu vực có nguy cơ lũ quét. Đặc biệt, ưu tiên lồng ghép các nguồn vốn xây dựng, bố trí chỗ ở an toàn cho các hộ dân bị ảnh hưởng lũ quét của các huyện Kỳ Sơn, Tương Dương, Quế Phong, Quỳ Châu...

Bên cạnh đó, tỉnh cũng sẽ từng bước đầu tư xây dựng, lắp đặt tăng mật độ hệ thống quan trắc và cảnh báo sớm tại những khu vực dân cư sinh sống, có nguy cơ cao về lũ quét để cảnh báo kịp thời, phục vụ sơ tán dân cư. Phối hợp với nước bạn Lào để nắm bắt tình hình nước từ thượng nguồn đổ về, từ đó có phương án phòng tránh lũ quét ở các huyện giáp biên giới.

Đặc biệt, một nguồn lực quan trọng sẽ  "cứu nguy" cho hàng ngàn hộ dân vùng bị ảnh hưởng của sạt lở, lũ ống và lũ quét ở Nghệ An, là việc địa phương đang quyết tâm thực hiện hiệu quả Dự án 2 về quy hoạch, sắp xếp, bố trí, ổn định dân cư ở những nơi cần thiết thuộc Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2025. Chương trình đang được triển khai ở nhiều huyện miền núi, vùng DTTS.

Theo lộ trình của Chương trình, Nghệ An đặt mục tiêu đến năm 2025 sẽ hoàn thành cơ bản công tác định canh định cư, sắp xếp bố trí ổn định 90% số hộ di cư không theo quy hoạch. Quy hoạch, sắp xếp, di dời, bố trí 60% số hộ DTTS đang cư trú tại các khu vực xa xôi, hẻo lánh, nơi có nguy cơ xảy ra lũ ống, lũ quét, sạt lở. Giải quyết cơ bản tình trạng thiếu đất ở, đất sản xuất cho đồng bào DTTS. 

Ông Phạm Văn Hòa, Phó phòng Dân tộc huyện Kỳ Sơn thông tin: Năm 2022, huyện được bố trí hơn 5,4 tỷ đồng vốn đầu tư phát triển thực hiện dự án bố trí, ổn định dân cư tại xã Mỹ Lý và Bảo Nam. Đây là hai địa bàn trọng điểm về sạt lở, lũ ống và lũ quét nguy hiểm. Tiến độ hiện nay ở Mỹ Lý thì đã được phê duyệt dự án; còn ở Bảo Nam thì đang chờ thẩm định của tỉnh.

Ông  Lương Văn Bảy, Chủ tịch UBND xã Mỹ Lý, huyện Kỳ Sơn cho biết: Tại xã, dự án triển khai cho 56 hộ bản Xốp Tụ bị ảnh hưởng lũ quét năm 2018. Bà con dân bản rất vui và háo hức. Hi vọng dự án sớm hoàn thành để bà con được an cư, tránh nỗi lo bất an khi mưa bão đến.

Được biết, Nghệ An được Ngân sách Trung ương bố trí vốn đầu tư phát triển năm 2022 tổng kinh phí hơn 15,5 tỷ đồng để thực hiện Dự án 2, với 4 dự án định canh định cư tại các huyện Kỳ Sơn (2 dự án), Tương Dương (1 dự án), Quế Phong (1 dự án). Hiện UBND tỉnh đang triển khai kế hoạch giao vốn chi tiết các dự án để các địa phương triển khai thực hiện.

Theo tiến độ, kế hoạch hàng năm thực hiện Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2025 thì, khi ngân sách được bố trí, chắc chắn sẽ có thêm nhiều hộ dân được an cư, tránh nỗi lo khi mưa lũ về vì phải sống trong vùng sạt lở, lũ ống và lũ quét. Tuy nhiên, trở ngại lớn nhất hiện nay của các địa phương, là việc tìm kiếm, bố trí mặt bằng để thực hiện dự án gặp nhiều khó khăn sẽ ảnh hưởng đến tiến độ, biện pháp thi công./.