Ám ảnh chuyện xưa

Chúng tôi được cán bộ thôn dẫn đến nhà già làng A Blong, làng Le, xã Mô Rai. Trong ngôi nhà ván đơn sơ, vừa mới được tráng nền xi-măng, nghe già làng kể lại những tập quán, phong tục lạc hậu ăn sâu bám rễ trong tư tưởng, nhận thức của người dân làng Le trước đây, trong đó có chuyện đồng bào kiêng kị việc nuôi bò.

Theo già A Blong, già không nhớ rõ phong tục không nuôi bò có từ bao giờ, chỉ biết rằng từ thời già còn nhỏ, đã được nghe những người lớn tuổi trong làng kể. Ngày xưa, có hai chị em nhà nọ, do nuôi bò thả rông vào vườn phá hết các loại cây trồng, nên họ gây gổ rồi từ bỏ nhau.

 Cũng trong năm đó, do bệnh dịch xảy ra mà không ai biết nên đàn bò của làng chết rất nhiều, rồi cả người trong làng cũng chết mà không rõ nguyên nhân. Từ đó về sau, nhiều chuyện đồn thổi rồi mặc định như một lời nguyền là, hễ ai nuôi bò là bò sẽ chết. Rồi còn có chuyện chủ nuôi bò cũng bị chết theo, làm dân làng hoảng sợ nên không dám nuôi.

Ông Nguyễn Hữu Dũ, Chủ tịch UBND xã Mô Rai, cho biết: Mãi đến năm 1992, Viện Dân tộc học Việt Nam nghiên cứu, và biết dân tộc Rơ Măm vẫn luôn tồn tại suy nghĩ lạc hậu như vậy nên đã xây dựng đề án, với số tiền đầu tư là 8 tỉ đồng để phát triển chăn nuôi bò, xây dựng cơ sở hạ tầng, điện, đường, trường, trạm...; giúp đồng bào làng Le bước qua lời nguyền.

"Ban đầu, dự án cấp cho mỗi hộ 2 con bò, 50 hộ là 100 con. Tuy nhiên, thời gian đầu việc chăn nuôi không có kết quả, bò chết dần. Ngoài ra, có một số bò bị mất, nên nhiều hộ chán nản, không muốn nuôi bò nữa. Qua đó, dân làng Le lại càng tin lời nguyền xưa là có thật, vì 100 con bò được hỗ trợ đầu tiên chết dần chết mòn, rồi bị mất, người dân ở đây nản thực sự",  ông Dũ nhớ lại chuyện trước kia.

Bước qua lời nguyền 

Ông A Ren, người dân trong làng tâm sự: "Tôi nay già rồi, không còn đủ sức để làm rẫy hay đi săn bắt con thú. Nhờ những con bò của nhà nước hỗ trợ mà già hiện nay có ngôi nhà kiên cố ở và tiếp tục với công việc chăm sóc những con bò khác để có thu nhập cho gia đình". Trước đây, gia đình chỉ trồng mì, nhưng trồng miết trên rẫy cũ nên năng suất không cao, phải chuyển qua chăn nuôi bò do nhà nước hỗ trợ. Bò phát triển tốt nên bán bò làm nhà cao, chắc chắn, không sợ gió bão nữa.

Anh A Thái, Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn làng Le, cho biết: Hiện nay, thế hệ trẻ ở làng Le lớn lên vẫn nghe các già làng kể về lời nguyền, về phong tục không nuôi bò của dân làng mình. Nhưng đó chỉ là câu chuyện cũ nhắc nhở con cháu nhớ về những thời gian khó, lạc hậu xưa kia, so sánh với cuộc sống hôm nay, để tiếp tục vươn lên xây dựng cuộc sống mới. 

Và thực tế đã chứng minh, các chàng trai, cô gái Rơ Măm nay đã biết trồng cây cao su để phát triển kinh tế, coi việc nuôi bò là một mô hình đem lại hiệu quả kinh tế cao. Nhờ đó, từ 80% hộ nghèo của những năm 2010, đến nay chỉ còn 27% hộ nghèo và 30% hộ cận nghèo. 

"Cha ông ngày trước chỉ nuôi trâu thôi, nhưng thấy dân khổ quá. Nhà nước quan tâm vận động bà con phát triển nuôi bò, bởi việc chăn nuôi gia súc, đặc biệt là bò và dê rất phù hợp với vùng đất nơi biên giới này, nếu chăm sóc tốt bò, dê phát triển rất nhanh, lại là mặt hàng dễ tiêu thụ, được giá nên bây giờ thu nhập của bà con đã được nâng lên. Trong đó, nhiều hộ đã mua được tivi, xe máy và các vật dụng đắt tiền để phục vụ đời sống, sản xuất", anh A Thái chia sẻ.