Trong bối cảnh đại dịch COVID-19 đã xuất hiện gần hai năm và hiện vẫn diễn biến phức tạp với nhiều biến thể mới phát sinh khó đoán định, thì bên cạnh vaccine, hiện nhiều nước trên thế giới cũng đang nỗ lực, chạy đua để phát triển các loại thuốc điều trị COVID-19. Thuốc điều trị COVID-19 được đánh giá là sự bổ sung quan trọng để hỗ trợ điều trị bệnh nhân COVID-19 tự cách ly tại nhà hoặc điều trị tại bệnh viện. Bên cạnh đó, theo các chuyên gia dịch tễ học, SARS-CoV-2 và các biến chủng của loại virus này sẽ không biến mất hoàn toàn mà tồn tại giống như cúm mùa. Chính vì vậy, việc phát triển các loại thuốc uống điều trị COVID-19 lại càng trở nên cần thiết để người mắc có thể tự điều trị tại nhà, giảm thiểu khả năng phải nhập viện.

Thuốc điều trị COVID-19 - những tín hiệu đáng mừng

Việc phát triển một loại thuốc điều trị COVID-19 là sứ mệnh mà các nhà khoa học phải thực hiện để sớm đẩy lùi đại dịch. Các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, vì thế, đang chịu áp lực đáng kể trong "cuộc chạy đua" tìm ra phương pháp chữa trị COVID-19, theo cách mà các nhà khoa học đã thành công trong việc tìm ra thuốc kháng virus đối với virus HIV (gây AIDS) và virus HBV (gây viêm gan B).

Hiện nay vẫn chưa có thuốc đặc trị hiệu quả cho bệnh COVID-19. Tuy nhiên, các nước đã thông qua một số thuốc để điều trị bệnh nhân COVID-19.

Tại Mỹ, Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đã thông qua sử dụng thuốc Remdesivir để điều trị bệnh nhân COVID-19 từ 12 tuổi trở lên và nặng tối thiểu 40 kg. Liên minh châu Âu cũng cấp phép lưu hành một cách có điều kiện Remdesivir để điều trị cho bệnh nhân COVID-19 cần trợ thở. Remdesivir, do công ty công ty Gilead Sciences của Mỹ sản xuất, tạo ra các phần tử xâm nhập vào gen của SARS-CoV-2 khiến virus không thể tái tạo, từ đó ngăn chặn virus gây ảnh hưởng tới cơ thể của người bệnh.

Ban đầu được phát triển để trị bệnh cúm và có cơ chế tương tự như Remdesivir, Favipiravir có khả năng ngăn chặn quá trình sao chép vật chất di truyền của virus. Một số nghiên cứu quy mô nhỏ cho thấy loại thuốc này có thể giúp loại bỏ virus SARS-CoV-2 khỏi đường thở của bệnh nhân. Từ năm 2020, Trung Quốc là nước đầu tiên cấp phép sử dụng Favipiravir để điều trị COVID-19, sau đó các nước như Nga, Nhật Bản, Ấn Độ, Italy… cũng có quyết định tương tự.

Gần đây, ngày 20/7, Nhật Bản trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới cấp phép thuốc kháng thể Ronapreve để điều trị cho bệnh nhân COVID-19 mức độ nhẹ tới trung bình. Đây là thuốc điều trị COVID-19 do hãng dược Thụy Sỹ Roche và công ty công nghệ sinh học Mỹ Regeneron hợp tác phát triển. Hiện thuốc Ronapreve cũng đã được cấp phép sử dụng khẩn cấp hoặc tạm thời trong đại dịch ở một số quốc gia và khu vực, trong đó có Liên minh châu Âu, Mỹ, Ấn Độ, Thụy Sĩ và Canada.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) trong tháng 7 cũng đã đưa ra khuyến nghị sử dụng thuốc trị viêm khớp Actemra của hãng dược phẩm Roche (Thụy Sỹ) và thuốc Kevzara của hãng dược Sanofi (Pháp) cho bệnh nhân COVID-19 thể nặng.

Một loại thuốc đặc trị COVID-19 khá tiềm năng khác là Molnupiravi, do các chuyên gia của hãng dược phẩm Merck (Mỹ) và công ty Ridgeback Biotherapeutics (Rigibel, Đức). Thuốc Molnupiravir đã hoàn tất 2 giai đoạn thử nghiệm lâm sàng, đạt hiệu quả 100% đối với tất cả bệnh nhân COVID-19. Hiện nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3 đối với 1.850 bệnh nhân trên toàn cầu sử dụng thuốc Molnupiravir sắp hoàn tất và dự kiến kết quả sẽ được công bố vào mùa thu tới. Nếu thành công, Merck sẽ xin cấp phép sử dụng khẩn cấp và đưa ra thị trường loại thuốc này trong 4-5 tháng tới.

Hàn Quốc cũng đã công bố kết quả thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3 trên toàn cầu với loại thuốc điều trị COVID-19 bằng kháng thể có tên Rekirona do hãng dược Celltrion của Hàn Quốc bào chế. Kết quả thử nghiệm cho thấy thuốc Rekirona giúp giảm 54% nguy cơ bệnh trở nặng so với những bệnh nhân không được sử dụng thuốc. Hồi tháng 2/2021, Cơ quan An toàn dược phẩm Hàn Quốc đã cấp phép cho Rekirona trở thành thuốc điều trị COVID-19 đầu tiên được sản xuất tại Hàn Quốc.

Cuối tháng 6 vừa qua, Viện Hóa học – Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã nghiên cứu thành công phương pháp mới trong việc tổng hợp thuốc Favipiravir trong phòng thí nghiệm. Kết quả nghiên cứu của này của Viện góp phần vào nỗ lực chung của các nhà khoa học Việt Nam trong nghiên cứu thuốc, vaccine và sinh phẩm phục vụ công tác phòng, chống dịch COVID-19 và được xem là tín hiệu đáng mừng mà các nhà khoa học Việt Nam mang lại.

Hy vọng nhưng cần cẩn trọng

Có thể thấy rõ ràng rằng với số lượng ca mắc COVID-19 vẫn không ngừng tăng lên, và việc xuất hiện các biến thể mới khó lường, thì việc tìm ra được một loại thuốc giúp điều trị hiệu quả căn bệnh này được xem là giải pháp bền vững. Tuy nhiên, các nghiên cứu thuốc điều trị COVID-19 hiện vẫn còn nhiều thách thức.

Và trong khi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vẫn cho biết chưa có loại thuốc nào được chính thức khẳng định điều trị hiệu quả COVID-19 thì tại một số quốc gia lại xuất hiện thông tin về các loại thuốc đặc hiệu, coi như “thần dược” có thể chữa trị COVID-19. Những thông tin này chủ yếu lan tràn trên các mạng xã hội.

Thời gian qua, trong khi Indonesia đang phải vật lộn với đợt bùng phát COVID-19 tồi tệnhất kể từ khi đại dịch này xuất hiện, nhiều người dân nước này đã đổ xô đi mua thuốc Ivermectin, một loại thuốc uống thường được sử dụng để điều trị chấy rận và các bệnh nhiễm ký sinh trùng, khiến các hiệu thuốc ở Indonesia "cháy hàng" loại thuốc này và đẩy giá thuốc lên cao. Cơn sốt thuốc Ivermectin xảy ra sau khi trên mạng xã hội lan truyền các thông tin về khả năng điều trị COVID-19 của loại thuốc này. Ngoài Indonesia, sự quan tâm đối với thuốc Ivermectin cũng đang tăng lên ở nhiều nước trên thế giới, đặc biệt tại khu vực Mỹ Latinh.

Tuy nhiên, cần biết những thông tin đưa ra coi Ivermectin là “thần dược” chữa COVID-19 lại đi ngược với khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) hồi tháng 3 năm nay. Theo WHO, không nên sử dụng thuốc Ivermectin trong điều trị bệnh nhân COVID-19 ngoài thử nghiệm lâm sàng. Trước khi WHO đưa ra khuyến cáo trên, Cơ quan Dược phẩm châu Âu cũng cảnh báo về việc sử dụng thuốc này. Trước đó, Cơ quan Quản lý thực phẩm và dược phẩm (FDA) Mỹ cũng đã khuyến cáo không nên được sử dụng thuốc chống ký sinh trùng cho người mắc COVID-19. Thậm chí, chính nhà sản xuất ivermectin - công ty Merck cũng cho biết "không có cơ sở khoa học về hiệu quả điều trị tiềm năng chống lại COVID-19" và cảnh báo về các vấn đề an toàn có thể xảy ra nếu thuốc được sử dụng không đúng mục đích.

Gần đây, tại Việt Nam, trên mạng xã hội cũng xuất hiện một số thông tin rao bán các loại thuốc trị sốt rét, thuốc kháng sinh có thể uống để phòng COVID-19 khiến người dân hiểu lầm về tác dụng của các loại thuốc này. Sau cơn sốt thuốc chloroquin, aspirin hồi năm ngoái, thì sang năm thứ hai chịu ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, người ta lại đua nhau tìm mua lo tích trữ Xuyên tâm liên, Corticoid, rồi đến Tylenol được thổi bùng lên thành "thần dược". Sở dĩ có hiện tượng này là do những thông tin thiếu chính xác trên mạng xã hội, cùng với sự hoảng sợ về dịch bệnh, hoặc là với tâm lý tích trữ để dự phòng khi dịch bùng phát thì “không có mà mua”. Không những thế, vừa qua, trên mạng xã hội cũng đã xuất hiện một bài thuốc Đông Tây y kết hợp điều trị nhiễm COVID-19 kết hợp Paracetamol và xông trong 7 ngày liên tục. Hay lợi dụng tâm lý lo lắng của người dân về các tác dụng phụ có thể có của vaccine, trên mạng xã hội cũng xuất hiện một bản hướng dẫn tiêm vaccine và thuốc tự điều trị COVID-19, trong đó cổ vũ dùng một số loại thuốc như Telfast (một thuốc chống dị ứng) trước tiêm. Đáng chú ý, trên một số tài khoản mạng xã hội còn nhận định, việc điều trị COVID-19 tương tự với bệnh hen hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính và đưa ra những hướng dẫn về bài thuốc trị COVID-19...

Có thể khẳng định, cho đến nay, thế giới vẫn chưa tìm ra thuốc đặc trị đối với COVID-19. Và khi đại dịch COVID-19 tấn công mọi ngõ ngách trên hành tinh, ảnh hưởng tới mọi mặt cuộc sống của người dân, thì những thông tin sai lệnh, chưa được kiểm chứng liên quan đến dịch bệnh và phương pháp điều trị tràn lan trên các mạng xã hội chắc chắn sẽ gây khó khăn thêm cho công tác phòng, chống đại dịch.

Hiện tại, việc điều trị COVID-19 tại Việt Nam đã có hướng dẫn điều trị của Bộ Y tế. Việc áp dụng các phác đồ điều trị bệnh nói chung, và COVID-19 nói riêng cần có sự tư vấn của các bác sỹ, chuyên gia y tế. Việc người dân tự tìm hiểu các thông tin, kiến thức liên quan đến dịch bệnh là đáng khuyến khích, tuy nhiên không nên tùy tiện áp dụng. Đặc biệt không nên thu gom, tích trữ thuốc tại nhà dẫn đến thiếu hụt thuốc tại các cơ sở y tế để điều trị cho các bệnh khác; đồng thời tạo cơ hội cho các gian thương đầu cơ, tăng giá thuốc. Không chỉ là người từ vùng dịch về mà bất kỳ ai khi có triệu chứng ho, sốt... nên liên hệ ngay với cơ sở y tế để được hướng dẫn kịp thời. Mỗi người dân cần cẩn trọng trước các bài thuốc lan truyền không rõ nguồn gốc trên các mạng xã hội, trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào cần xin ý kiến bác sĩ, không được tự ý sử dụng. Để công tác phòng, chống đại dịch COVID-19 của chúng ta tiếp tục phát huy hiệu quả, mỗi người dân cần chủ động trang bị kiến thức, kỹ năng chống dịch hiệu quả, không chủ quan nhưng cũng không tin “mù quáng” vào những thông tin không chính thống, chưa được kiểm chứng.

Rõ ràng hiện nay, vaccine vẫn giữ vị trí trung tâm trong chiến lược của chúng ta chống lại COVID-19. Chính vì vậy, bên cạnh việc nhanh chóng nghiên cứu và điều chế thuốc điều trị COVID-19, các quốc gia cần tiếp tục thực hiện nghiêm ngặt các biện pháp như đeo khẩu trang, giữ khoảng cách khi ra nơi công cộng, vệ sinh tay và cải thiện hệ thống thông gió cho các không gian trong nhà./.