Khẩn trương nhưng kỹ lưỡng

Theo Báo cáo số 526/BC-CP ngày 4/10/2018 của Chính phủ tại kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XIV (tháng 11/2018), với nguồn lực đầu tư, hỗ trợ của Nhà nước, vùng đồng bào DTTS và miền núi đã có những bước tiến tích cực trên tất cả các lĩnh vực. Tuy nhiên, địa bàn này đang tồn tại “5 nhất”: vùng khó khăn nhất, chất lượng nguồn nhân lực thấp nhất, kinh tế - xã hội (KT – XH) phát triển chậm nhất, tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản thấp nhất và tỷ lệ hộ nghèo cao nhất.

Vì vậy, trong Nghị quyết số 74/2018/QH14 ngày 20/11/2018, Quốc hội giao Chính phủ xây dựng Đề án Tổng thể phát triển KT – XH vùng đồng bào DTTS và miền núi, vùng có điều kiện đặc biệt khó khăn (gọi tắt là Đề án), trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 8 (tháng 10/2019) để thực hiện từ năm 2021. 

Ngay sau kỳ họp, thực hiện nhiệm vụ Chính phủ giao, Ủy ban Dân tộc đã khẩn trương chủ trì, chủ động phối hợp với các Bộ, ngành xây dựng Đề án. Với sự khẩn trương những kỹ lưỡng, Đề án đã được hoàn thiện, các thành viên Chính phủ đã xem xét, nhất trí thông qua nội dung Đề án tại phiên họp thường kỳ tháng 7/2019,

Theo Tờ trình số 473/TTr-CP ngày 11/10/2019 của Chính phủ gửi Quốc hội, để xây dựng Đề án, Chính phủ đã tổ chức Hội nghị toàn quốc tổng kết, đánh giá tình hình thực hiện chính sách dân tộc và thực trạng đời sống KT – XH vùng đồng bào DTTS và miền núi, vùng đặc biệt khó khăn (ngày 3/1/2019). Sau hội nghị, Chính phủ đã tổng hợp đầy đủ ưu điểm, khuyết điểm, tồn tại, hạn chế, nguyên nhân và bài học kinh nghiệm để xây dựng Đề án.

Dự thảo Đề án (lần 1) được hoàn thành tháng 4/2019. Để hoàn thiện Đề án trước khi trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 8, Ban soạn thảo đã tổ chức lấy ý kiến góp ý (chia làm 2 đợt) của các Bộ, ngành và 51 tỉnh vùng đồng bào DTTS và miền núi. Bên cạnh các ý kiến góp ý trên Công thông tin điện tử của Chính phủ, tính đến hết tháng 7/2019, đã có 37 địa phương và 26 Bộ, ngành, cơ quan Trung ương góp ý kiến bằng văn bản.

Trước khi Đề án được trình Quốc hội, Hội đồng Dân tộc của Quốc hội đã tổ chức 02 phiên (phiên mở rộng ngày 4/9/2019 và phiên toàn thể ngày 24/9/2019) để thẩm tra; Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã tổ chức cuộc họp cho ý kiến vào Đề án ngày 18/9/2019. Với sự chuẩn bị khẩn trương nhưng rất kỹ lưỡng đó, ngày 18/11/2019, tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XIV đã thông qua Nghị quyết số 88/2019/QH14 phê duyệt Đề án Tổng thể phát triển KT - XH vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 – 2030 (từ đây gọi là Đề án Tổng thể) với số phiếu rất cao (432/434 đại biểu Quốc hội biểu quyết tán thành).

Tầm nhìn chiến lược

Đề án Tổng thể là bước tiến mạnh mẽ trong lĩnh vực công tác dân tộc, thực hiện chính sách dân tộc, nhất là trên phương diện đổi mới tư duy xây dựng chính sách. Nếu như trước đây, các chính sách chủ yếu là hỗ trợ thì Đề án Tổng thể xác định quan điểm đầu tư phát triển KT – XH vùng đồng bào DTTS và miền núi là đầu tư cho phát triển bền vững gắn liền với xóa đói, giảm nghèo, nâng cao đời sống vật chất tinh thần của đồng bào các DTTS, góp phần quan trọng thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, nhằm đạt được mục tiêu “không để ai bị bỏ lại phía sau”.

Để xóa “khoảng trống” chính sách do tư duy nhiệm kỳ, Đề án Tổng thể đề ra lộ trình 10 năm (2021 – 2030), đồng thời có định hướng chính sách cho những năm tiếp theo. Đề án Tổng thể đều đặt ra những mục tiêu cụ thể cho từng giai đoạn (2021 – 2025; 2026 – 2030); trong đó, mục tiêu cao nhất là cuối giai đoạn 2 hoàn thành cơ bản các chỉ tiêu đề ra trong mục tiêu phát triển bền vững đến năm 2030 mà Việt Nam đã cam kết với Liên hợp quốc.

Sự đổi mới tư duy xây dựng chính sách được thể hiện rất rõ trong Đề án Tổng thể, đáp ứng được yêu cầu công tác dân tộc trong tình hình mới. Với việc chuyển từ hỗ trợ sang đầu tư phát triển bền vững, đòi hỏi huy động nguồn lực lớn hơn và một quyết tâm chính trị cao hơn của cả hệ thống chính trị từ Trung ương tới cơ sở để đầu tư cho vùng đồng bào DTTS và miền núi; hiện thực hóa chủ trương của Đảng về công tác dân tộc là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, của hệ thống chính trị.

Đổi mới về tư duy làm chính sách, cũng đồng thời đòi hỏi sự nỗ lực rất cao của đồng bào các DTTS. Với quan điểm đầu tư phát triển, Nhà nước chủ yếu tổ chức, giúp đỡ và hướng dẫn chứ không làm thay cho người dân. Vì thế, Đề án Tổng thể là giải pháp để phát huy được những tiềm năng lợi thế so sánh của từng vùng miền, huy động được nội lực của đồng bào các DTTS, cùng với sự hỗ trợ của Nhà nước để làm thay đổi bộ mặt nông thôn, miền núi, vùng đồng bào DTTS.

Đặc biệt, một giải pháp đột phá trong Đề án Tổng thể là phủ xây dựng Chương trình MTQG phát triển KT - XH vùng đồng bào DTTS và miền núi. Trên cơ sở xác định công tác dân tộc là vấn đề chiến lược cơ bản, lâu dài, cấp bách, Đề án Tổng thể yêu cầu xây dựng một Chương trình MTQG dành riêng cho vùng đồng bào DTTS và miền núi có thời gian thực hiện trong 10 năm (2021 – 2030), trong khi các Chương trình MTQG khác chỉ có thời gian thực hiện 5 năm.

Với tầm nhìn chiến lược đó, Đề án Tổng thể “đặt hàng” để Chính phủ xây dựng Chương trình MTQG hướng tới mục tiêu thúc đẩy phát triển KT – XH, từ đó nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân để giảm dần khoảng cách giữa vùng đồng bào DTTS và miền núi so với vùng phát triển. 

Đồng thời, Chương trình MTQG sẽ giải quyết những nhu cầu cấp bách hiện nay ở vùng đồng bào DTTS và miền núi. Quan trọng nhất, khi xây dựng Chương trình MTQG phải tiếp cận theo hướng lấy người dân làm trung tâm, chính sách sẽ xuất phát từ yêu cầu của người dân với phương châm là “dân cần, dân bàn, dân làm, dân hưởng lợi”.

Chương trình MTQG phát triển KT – XH vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 – 2030 được Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư tại Nghị quyết số 120/2020/QH14 ngày 19/6/2020. Với 10 dự án thành phần, theo nguyên tắc đầu tư có trọng tâm, trọng điểm và bền vững, chủ trương đầu tư Chương trình MTQG với chặng đường 10 năm là bước tiến đột phá của lĩnh vực công tác dân tộc, là một bước cụ thể hóa quy định tại Khoản 5, Điều 70, Hiến pháp năm 2013: “Quốc hội quyết định chính sách dân tộc của Nhà nước”.

Báo Dân tộc và Phát triển sẽ phản ánh nội dung này trong bài viết tiếp theo.