Chiều 4/11 tại Hà Nội, Quỹ phòng chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) phối hợp Liên minh Kiểm soát Thuốc lá Đông Nam Á (SEATCA) tổ chức Hội thảo chia sẻ kinh nghiệm về kiểm soát thuốc lá của các nước khu vực ASEAN.

Theo GS,TS. Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế, Việt Nam là một trong số các quốc gia thể hiện sự cam kết mạnh mẽ trong công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá thông qua việc ký kết tham gia Công ước Khung về kiểm soát thuốc lá (FCTC) của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vào ngày 11/11/2004 và thông qua Luật Phòng, chống tác hại (PCTH) thuốc lá, vào ngày 18/6/2012.

Sau khi Luật Phòng chống tác hại (PCTH) thuốc lá có hiệu lực, các nhóm giải pháp về PCTH thuốc lá được triển khai đồng bộ trên toàn quốc, như: Truyền thông, giáo dục về PCTH thuốc lá; thực hiện môi trường không khói thuốc lá; chính sách về thuế thuốc lá; cảnh bảo sức khoẻ; cấm quảng cáo, khuyến mại, tài trợ các sản phẩm thuốc lá, cai nghiện thuốc lá…

Báo cáo tổng kết 10 năm thi hành Luật PCTH thuốc lá cho thấy, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điếu thông thường trong nam giới trưởng thành giảm trung bình 0,5% mỗi năm từ 47,4% năm 2010 xuống còn 38,9% năm 2023.

Tỷ lệ hút thuốc ở thanh thiếu niên đã giảm, trong đó, ở nhóm 13-17 tuổi đã giảm từ 5,36% năm 2013 xuống còn 2,78% năm 2019, ở nhóm 13-15 tuổi giảm từ 2,5% (GYTS 2014) xuống còn 1,9% (GYTS 2022). Đồng thời, tỷ lệ phơi nhiễm với khói thuốc thụ động cũng giảm đáng kể cả ở các hộ gia đình, nơi công cộng và nơi làm việc.

Trong tham luận tại Hội thảo, TS. Nguyễn Trọng Khoa, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh (Bộ Y tế) cho hay, trên thế giới sử dụng thuốc lá gây 8 triệu ca tử vong mỗi năm trên thế giới (trong đó có khoảng 1 triệu ca tử vong do hút thuốc thụ động).

Còn tại Việt Nam có 25 căn bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá, như: Đột quỵ, mạch vành, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ung thư phổi… là những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở Việt Nam.

Dẫn thông tin từ Tổ chức Y tế thế giới, ông Khoa cho biết, sử dụng thuốc lá gây ra 85.500 ca tử vong mỗi năm. Hút thuốc lá thụ động gây ra 18.800 ca tử vong. Tổng cộng là 104.300 ca tử vong/năm vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá, cao gấp 10 lần so với tử vong do tai nạn giao thông gây ra.

Về thiệt hại của sử dụng thuốc lá liên quan đến kinh tế, TS. Khoa cho hay, theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới, tổn thất kinh tế toàn cầu do thuốc lá gây ra mỗi năm là 1.400 tỷ USD.

"Tại Việt Nam, theo ước tính số tiền bỏ ra mua thuốc lá lên đến 49.000 tỷ VNĐ/năm (ước tính từ nguồn dữ liệu của nghiên cứu PGATS 2020). Theo ước tính sơ bộ của Hội Kinh tế Y tế Việt Nam, năm 2022, tổng chi phí liên quan đến khám chữa bệnh, ốm đau và tử vong sớm do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá là 108.000 tỷ đồng một năm"- TS Khoa thông tin thêm.

Liên quan đến thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, tại hội thảo, TS. Ulysses Dorotheo, Giám đốc Điều hành của SEATCA cho biết, Việt Nam giống như các nước ASEAN khác, đang phải đối mặt với vấn đề gia tăng sử dụng các loại thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đặc biệt là trong giới trẻ.

"Chính sách cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng là cách hiệu quả nhất để giải quyết vấn đề này và tránh lặp lại sai lầm khi để nạn dịch thuốc lá gia tăng"- TS Ulysses Dorotheo nói.

Thông tin tại Hội thảo cho thấy hơn 40 quốc gia và vùng lãnh thổ đã cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Tại ASEAN, Brunei, Campuchia, Lào, Singapore và Thái Lan đã ban hành lệnh cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trong khi Indonesia, Malaysia và Philippines - những quốc gia đã nhượng bộ trước áp lực của ngành công nghiệp thuốc lá (CNTL) và cho phép bán và quảng cáo các sản phẩm gây hại và gây nghiện này - đang gặp nhiều khó khăn trong việc ứng phó với tình trạng hút thuốc điện tử ở giới trẻ. Việt Nam nên xem xét bài học từ các quốc gia này khi quyết định cấm hay quản lý các sản phẩm này.

Tổ chức Y tế thế giới khuyến nghị Việt Nam tăng thuế thuốc lá bằng cách bổ sung một khoản thuế cụ thể vào mức thuế hiện tại, bắt đầu từ 5.000 VND (0,20 USD) mỗi bao thuốc lá vào năm 2026 và tăng lên đến 15.000 VND (0,59 USD) mỗi bao thuốc lá vào năm 2030. Điều này sẽ làm cho giá thuốc lá tăng lên, để có thể hạn chế người sử dụng thuốc lá và khuyến khích mọi người bỏ thuốc.

Ngoài việc áp dụng thuế thuốc lá và cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, Việt Nam cũng cần bảo vệ bộ máy và các chính sách phòng, chống tác hại của thuốc lá khỏi sự can thiệp của ngành công nghiệp thuốc lá.