Theo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, trong bối cảnh chịu áp lực lớn từ diễn biến phức tạp của thị trường tài chính, chứng khoán quốc tế, nhưng với sự hỗ trợ từ nền tảng kinh tế vĩ mô trong nước ổn định và sự chỉ đạo, điều hành chủ động, linh hoạt, quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính, cùng sự phối hợp chặt chẽ của các bộ, ngành, đơn vị liên quan, thị trường chứng khoán Việt Nam năm 2023 chứng kiến sự phục hồi tốt, cấu trúc thị trường ngày càng được hoàn thiện, nhiều kết quả quan trọng trên các khía cạnh đạt được mục tiêu đề ra và tiếp tục là điểm sáng thu hút nhà đầu tư trong và ngoài nước, là kênh dẫn vốn hiệu quả cho nền kinh tế.

Thị trường chứng khoán Việt Nam năm 2023 tiếp tục trải qua nhiều biến động, tăng giảm đan xen. Tính đến ngày 29/12/2023, chỉ số VN-Index đạt 1.129,93 điểm, tăng 12,2% so cuối năm 2022 và chỉ số HNX-Index đóng cửa ở mức 231,04 điểm, tăng 12,5% so cuối năm 2022, là mức tăng trưởng tốt so nhiều nước trong khu vực châu Á. Tính chung cả năm 2023, giá trị giao dịch bình quân đạt 17.579 tỷ đồng/phiên, giảm 12,9% so bình quân năm 2022. Quy mô vốn hóa và quy mô niêm yết của thị trường cổ phiếu tiếp tục tăng so cuối năm 2022.

Tính đến cuối năm 2023, mức vốn hóa thị trường cổ phiếu đạt 5.937 nghìn tỷ đồng, tăng 13,6% so cuối năm 2022, tương đương 58,1% GDP ước tính năm 2023. Quy mô niêm yết, đăng ký giao dịch của thị trường đạt 2.128 nghìn tỷ đồng, tăng 7,3% so cuối năm 2022 với 739 cổ phiếu, chứng chỉ quỹ niêm yết trên 2 sở giao dịch chứng khoán và 862 cổ phiếu đăng ký giao dịch trên UPCoM.

Số lượng tài khoản nhà đầu tư mới tham gia thị trường tiếp tục tăng mạnh. Trong năm 2023, tổng số tài khoản chứng khoán tăng 395.290 tài khoản so cuối năm 2022, đưa tổng số lượng tài khoản chứng khoán lên hơn 7,29 triệu tài khoản, tương đương 7,5% dân số, vượt mức 5% dân số theo mục tiêu được Chính phủ đưa ra trong Đề án “Cơ cấu lại thị trường chứng khoán và bảo hiểm đến năm 2020, định hướng đến năm 2025”.

Lực cầu thị trường đến từ nhà đầu tư trong nước khi nhà đầu tư nước ngoài thực hiện bán ròng trên thị trường chứng khoán Việt Nam trước áp lực tỷ giá tăng mạnh. Trong năm 2023, sau khi mua ròng mạnh trong quý I trên thị trường cổ phiếu với tổng giá trị mua ròng lên tới 6.959 tỷ đồng, nhà đầu tư nước ngoài đã chuyển sang bán ròng liên tục từ tháng 4/2023 trong bối cảnh Ngân hàng Nhà nước Việt Nam liên tục điều chỉnh tỷ giá trung tâm của VND với USD lên mức cao nhất trong nhiều năm trở lại đây. Tính chung cả năm 2023, nhà đầu tư nước ngoài đã bán ròng 21.301 tỷ đồng cổ phiếu và chứng chỉ quỹ.

Phát biểu ý kiến kết luận hội nghị, Thủ tướng nêu rõ, phát triển kinh tế thị trường thì không thể thiếu thị trường chứng khoán, đó là yêu cầu khách quan, là “hàn thử biểu” đánh giá nền kinh tế; qua đó để Chính phủ có phản ứng chính sách kịp thời; là kênh đầu tư linh hoạt, hấp dẫn của các tổ chức, cá nhân đầu tư, kênh huy động vốn trung và dài hạn của doanh nghiệp trong sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm, sinh kế của người dân, góp phần quan trọng tái cơ cấu nền kinh tế, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế-xã hội, nhất là kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế chia sẻ.

Thủ tướng nhấn mạnh Việt Nam đặt mục tiêu phát triển thị trường chứng khoán công khai, minh bạch, lành mạnh, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng, hợp pháp của các chủ thể liên quan; đến 2025 phải đạt được từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi.

Thủ tướng nêu rõ, Đảng ban hành chủ trương, Quốc hội ban hành các Luật, Chính phủ ban hành các Nghị định, Thủ tướng Chính phủ ban hành nhiều Quyết định, các chỉ đạo khi cần thiết để góp sức, tháo gỡ khó khăn, vượt qua thách thức; thể chế, cơ chế, chính sách phát triển thị trường chứng khoán được từng bước xây dựng, rà soát, hoàn thiện, bổ sung phù hợp theo từng thời kỳ và trình độ, yêu cầu phát triển, qua đó thị trường chứng khoán được quản lý phát triển theo hướng đồng bộ, thống nhất, công khai, minh bạch; thị trường chứng khoán đã không ngừng hoàn thiện về cấu trúc và hiện đại hóa; cơ cấu của thị trường từng bước được hoàn thiện, từ chỗ chỉ có thị trường cổ phiếu đến nay đã có thêm thị trường trái phiếu Chính phủ và thị trường chứng khoán phái sinh.

Vào ngày đầu giao dịch (28/7/2000), chỉ có 2 doanh nghiệp niêm yết, 6 công ty chứng khoán thành viên đến cuối năm 2023 đã có gần 2,3 nghìn doanh nghiệp niêm yết, đăng ký giao dịch và 82 công ty chứng khoán hoạt động.

Hệ thống các tổ chức kinh doanh chứng khoán, tổ chức cung cấp dịch vụ chứng khoán có sự phát triển cả về năng lực chuyên môn nghiệp vụ, năng lực tài chính, chất lượng dịch vụ, ngày càng phát huy vai trò cầu nối giữa nhà đầu tư và doanh nghiệp, Nhà nước. Việc giao dịch chứng khoán từ chỗ nhà đầu tư phải đến các trung tâm chứng khoán, đăng ký mua bán chứng khoán bằng phiếu đến nay có thể ngồi bất cứ đâu, giao dịch bằng bất kỳ thiết bị thông minh nào…

Quy mô vốn hóa thị trường cổ phiếu tăng trưởng tích cực từ 0,22% GDP năm 2000 lên năm lên 33,52% GDP năm 2010 và 58,1% GDP năm 2023. Số lượng nhà đầu tư tăng từ 3 nghìn tài khoản năm 2000 lên hơn 7,29 triệu tài khoản, tương đương 7,5% dân số vào năm 2023. Đồng thời, chất lượng, kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm của các nhà đầu tư ngày càng được nâng cao.

Thủ tướng mong muốn tốc độ tăng trưởng của thị trường chứng khoán ổn định, tăng dần đều, bền vững, không “giật cục”. Giá trị giao dịch bình quân (gồm cả cổ phiếu, trái phiếu) tăng từ gần 11,7 nghìn tỷ/phiên nghìn tỷ năm 2016 lên khoảng gần 24,4 nghìn tỷ/phiên năm 2023, trong đó tính riêng giao dịch cổ phiếu đã có nhiều phiên giao dịch vượt con số 1 tỷ USD. Trong 10 năm qua (2014-2023), thị trường chứng khoán đã thực hiện huy động vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế đạt 3,8 triệu tỷ đồng, bình quân mỗi năm đạt 380 nghìn tỷ đồng, tăng gấp 4,35 lần so giai đoạn trước...

Thị trường chứng khoán ngày càng phát triển theo tiêu chuẩn, thông lệ quốc tế, đáp ứng các tiêu chí quan trọng của các tổ chức xếp hạng trên thế giới. Việc hợp tác quốc tế được tăng cường. Thị trường chứng khoán góp phần thúc đẩy và tạo sức dẫn dắt quan trọng cho các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế của Việt Nam áp dụng các chuẩn mực tài chính quốc tế, giúp nâng cao năng lực quản lý, quản trị doanh nghiệp theo hướng hiện đại, phù hợp xu thế phát triển và tiến bộ của thế giới.

Công tác giám sát, thanh tra và xử lý vi phạm được tăng cường. Nhiều vụ việc nổi cộm trên thị trường được điều tra, xác minh, làm rõ, quyết liệt xử lý nghiêm theo quy định pháp luật, góp phần nâng cao tính minh bạch, công bằng của thị trường và củng cố niềm tin của nhà đầu tư; nhiều nhà đầu tư lớn, chuyên nghiệp, bao gồm các quỹ đầu tư và các tổ chức tài chính hàng đầu thế giới đánh giá rất cao sự tiến bộ cũng như tiềm năng, dư địa phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Thủ tướng cũng thẳng thắn chỉ rõ những hạn chế, bất cập, đó là vấn đề phản ứng chính sách còn chậm, do đó cần phải xây dựng đồng bộ và hoàn thiện khung khổ pháp lý để tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý và hoạt động của thị trường chứng khoán ngày càng phát triển mạnh mẽ nhưng phải bảo đảm tính an toàn, minh bạch và bền vững. Đó là còn tình trạng làm giá, thao túng chứng khoán gây thiệt hại cho nhà đầu tư và niềm tin thị trường; chuẩn mực, đạo đức của một bộ phận cán bộ thực thi công vụ có vấn đề, chuẩn mực kế toán, chế tài xử lý xử phạt còn bất cập…; do đó phải nâng cao trình độ năng lực phân tích của các nhà đầu tư để tránh rủi ro. Đó là thông tin công bố của một số doanh nghiệp đại chúng, công ty niêm yết, nhà đầu tư chưa bảo đảm tính chính xác. Đó là vấn đề đầu tư cơ sở hạ tầng còn khó khăn, hệ sinh thái phát triển chưa đúng tầm, chưa lành mạnh, do đó phải đầu tư ứng dụng công nghệ hiện đại vào công tác vận hành và quản lý đối với thị trường chứng khoán, để đưa công nghệ số, công nghệ 4.0 thúc đẩy thị trường chứng khoán phát triển hòa nhịp cùng với sự tiến bộ của khoa học công nghệ, của cuộc cách mạng công nghệ 4.0. Đó là vấn đề phải giải quyết các điểm còn vướng mắc để nâng hạng thị trường chứng khoán từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi.

Về phương hướng phát triển thị trường chứng khoán thời gian tới, Thủ tướng nêu rõ, trước hết, chúng ta phải giữ vững độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội để tạo sự yên tâm cho các nhà đầu tư; chính sách phải nhất quán, phản ứng chính sách kịp thời, phù hợp thực tiễn, theo kịp thực tiễn; quản lý nhà nước phải công khai, minh bạch, đúng quy luật của thị trường; Chính phủ và các cơ quan chức năng luôn bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của các chủ thể liên quan; xây dựng Chính phủ thực sự kiến tạo cho sự phát triển, trong đó có thị trường chứng khoán; Chính phủ quyết tâm nâng hạng thị trường và tập trung phát triển theo xu hướng chuyển đổi số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế chia sẻ, kinh tế tri thức; phát triển nhanh và bền vững; thực hiện các chức năng cung cấp vốn cho thị trường; phát triển mạnh hạ tầng và hệ sinh thái của thị trường chứng khoán.

Đề cập nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu, Thủ tướng nêu rõ, đối với cơ quan quản lý, Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước phối hợp Ngân hàng Nhà nước, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cùng các bộ, ngành liên quan tập trung xây dựng và triển khai ngay các chương trình hành động cụ thể về thực hiện Chiến lược phát triển thị trường chứng khoán đến năm 2030.

Bộ Tài chính cần khẩn trương rà soát, sửa đổi các quy định bất cập hiện hành đặc biệt liên quan đến quy định việc minh bạch thông tin doanh nghiệp, quyền và trách nhiệm của các chủ thể quản lý, tham gia thị trường như cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp, công ty chứng khoán, nhà đầu tư.

Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đẩy mạnh nâng cấp, xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng phục vụ hoạt động của thị trường chứng khoán theo hướng hiện đại, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số; nâng cao chất lượng quản lý, giám sát thị trường; tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho các doanh nghiệp, các định chế thị trường, các nhà đầu tư tham gia thị trường chứng khoán Việt Nam theo hướng hài hòa lợi ích của Nhà nước-doanh nghiệp cung cấp dịch vụ-nhà đầu tư.

Tiếp tục tập trung nâng cao hiệu quả công tác giám sát, thanh kiểm tra thị trường chứng khoán nhằm phòng chống, ngăn ngừa hiệu quả các hành vi vi phạm trên thị trường chứng khoán, xử lý nghiêm theo quy định pháp luật những trường hợp, hành vi vi phạm, bảo đảm thị trường chứng khoán phát triển bền vững và vận hành được công bằng, công khai, minh bạch. Mở rộng các hoạt động xúc tiến, quảng bá, cung cấp thông tin chính thống về thị trường chứng khoán Việt Nam nói riêng, nền kinh tế Việt Nam nói chung. Đẩy mạnh cải cách hành chính, nhất là thủ tục hành chính; nhanh chóng rà soát, cắt bỏ, sửa đổi các thủ tục còn rườm rà, chồng chéo liên quan hoạt động sản xuất kinh doanh nói chung và trong lĩnh vực chứng khoán, thị trường chứng khoán nói riêng.

Ủy ban Chứng khoán Nhà nước tiếp tục phối hợp các hiệp hội ngành nghề nghiệp tăng cường quản lý, giám sát đối với người hành nghề chứng khoán; áp dụng các nguyên tắc và chuẩn mực về đạo đức nghề nghiệp đối với người quản lý công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán và người hành nghề; từng bước chuyển giao hoạt động thi, cấp chứng chỉ hành nghề cho các hiệp hội nghề nghiệp.

Khẩn trương triển khai các biện pháp cần thiết để nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi, đặc biệt tập trung giải quyết các khó khăn, vướng mắc để đáp ứng tiêu chí nâng hạng với tinh thần “Đã nói là làm, đã cam kết là phải thực hiện”, đã làm phải có kết quả. Trong đó, Thủ tướng giao Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Ngân hàng Nhà nước, Bộ Kế hoạch và Đầu tư khẩn trương phối hợp, xử lý nhanh chóng, sớm có kết quả các vướng mắc thuộc trách nhiệm của ngành mình để đáp ứng được quy định tiêu chí nâng hạng thị trường chứng khoán từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi.

Bộ Tài chính chỉ đạo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước khẩn trương rà soát, đề xuất việc sửa đổi bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật cần thiết nhằm xử lý các vấn đề kỹ thuật còn vướng mắc, nâng cao tính minh bạch trên thị trường chứng khoán, tháo gỡ ngay những rào cản để tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận thị trường của nhà đầu tư nước ngoài.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư khẩn trương rà soát, công bố đầy đủ tỷ lệ sở hữu nước ngoài tối đa của các ngành nghề kinh doanh có điều kiện hoặc hạn chế tiếp cận đối với nhà đầu tư nước ngoài; cập nhật thường xuyên trên trang thông tin điện tử của Bộ bằng song ngữ tiếng Việt và tiếng Anh.

Ngân hàng Nhà nước khẩn trương xem xét, rà soát để đơn giản hóa thủ tục hồ sơ, rút ngắn quy trình mở tài khoản vốn đầu tư gián tiếp của nhà đầu tư nước ngoài; nghiên cứu công cụ thanh toán bù trừ phù hợp quy luật thị trường. Ngân hàng Nhà nước tiếp tục chỉ đạo các ngân hàng thương mại tiết giảm chi phí để tiếp tục hạ lãi suất cho vay, chia sẻ khó khăn với nền kinh tế, với doanh nghiệp.

Thủ tướng chỉ đạo phải sử dụng công cụ thuế phù hợp, áp dụng các biện pháp quản lý phù hợp.

Đối với các công ty chứng khoán, đẩy mạnh tái cấu trúc công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ theo Đề án “Cơ cấu lại thị trường chứng khoán và thị trường bảo hiểm đến năm 2020 và định hướng đến năm 2025”; nâng cao năng lực quản trị công ty, quản trị rủi ro, tăng khả năng cạnh tranh của các công ty trên thị trường; phát triển chuyên nghiệp các dịch vụ được phép hoạt động.

Tiếp tục phát triển hoạt động khối các công ty chứng khoán theo hai mô hình: đa năng (thực hiện nhiều nghiệp vụ kinh doanh chứng khoán) và chuyên doanh (thực hiện một nghiệp vụ kinh doanh chứng khoán) với tinh thần linh hoạt; tăng cường vai trò tạo lập thị trường, nâng cao tiềm lực tài chính, chất lượng nguồn nhân lực và phát triển hệ thống công nghệ có chiều sâu; nghiên cứu, xây dựng cơ chế hướng dẫn, quản lý và giám sát việc áp dụng công nghệ tài chính trong giao dịch chứng khoán.

Thủ tướng mong các nhà phát hành trái phiếu, công ty chứng khoán tích cực tham gia công tác an sinh xã hội.

Đối với các nhà phát hành, Thủ tướng nêu rõ, khuyến khích các loại hình doanh nghiệp thực hiện chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) gắn với niêm yết, đăng ký giao dịch trên thị trường chứng khoán; thu hút các doanh nghiệp có quy mô lớn, tình hình tài chính, quản trị công ty tốt thực hiện niêm yết trên thị trường chứng khoán; hỗ trợ tích cực việc hoàn thành kế hoạch cổ phần hóa và thoái vốn nhà nước theo quy định pháp luật về cổ phần hóa. Phát hành đa dạng các kỳ hạn trái phiếu Chính phủ, trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh và trái phiếu chính quyền địa phương.

Tập trung thúc đẩy việc chào bán trái phiếu doanh nghiệp ra công chúng gắn với niêm yết; đa dạng các loại trái phiếu phù hợp nhu cầu huy động vốn; phát triển các sản phẩm trái phiếu doanh nghiệp cho mục tiêu thực hiện dự án, dự án đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP). Khuyến khích phát hành trái phiếu Chính phủ xanh, trái phiếu chính quyền địa phương xanh và trái phiếu doanh nghiệp xanh. Tiếp tục phát triển sản phẩm chứng khoán phái sinh và các sản phẩm mới.

Đối với các nhà đầu tư, Chính phủ có giải pháp nâng cao năng lực đầu tư kinh nghiệm kinh doanh, hiểu biết về pháp luật, kỹ năng kinh doanh; các nhà đầu tư phải có kiến thức về đầu tư; lưu ý không chạy theo lợi nhuận vì lợi nhuận càng cao thì rủi ro càng lớn; tăng cường trách nhiệm của các nhà đầu tư.