Mừng thọ hiếu kính cha mẹ

Là một người đang nắm giữ di sản nghi lễ mừng thọ của người Mnông, nghệ nhân Y Ơn Liêng ở buôn Đung, xã Đắk Phơi, huyện Lắk rất lo lắng khi con cháu mình đang đánh mất cội nguồn, kho tàng văn hóa mà ông bà để lại. 

Nghệ nhân Y Ơn chia sẻ: Ông luôn trăn trở với công việc lưu giữ giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, trong đó có Lễ mừng thọ trường. Ông bảo, để làm được điều đó, cần có sự chung tay của chính chủ thể di sản. Bên cạnh đó nhà nước, các cấp chính quyền cần có chính sách hỗ trợ, động viên kịp thời các nghệ nhân và cả những người tâm huyết với bảo tồn văn hóa dân tộc. Bên cạnh đó, phải tích cực sưu tầm, ghi chép lại các bài cúng, trình tự cúng của các nghi lễ.

 Một điều quan trọng nữa, cũng cần có chính sách chăm lo cho nghệ nhân, đặc biệt là quy định cụ thể, rõ ràng và quy trình phong tặng nghệ nhân.Vì thực tế, có rất nhiều người không phải nghệ nhân ưu tú, nghệ nhân Nhân dân, nhưng họ rất tâm huyết với văn hóa truyền thống, tổ chức nhiều lớp truyền dạy cho thế hệ trẻ nhưng không được hỗ trợ.

Theo phong tục người M’nông, những người có độ tuổi từ 60 tuổi trở lên sẽ được tổ chức lễ mừng thọ. Lễ mừng thọ của người M’nông được tổ chức đơn giản nhưng mang nhiều ý nghĩa; là dịp để con cháu thể hiện tấm lòng hiếu thảo đối với ông bà, cha mẹ; thể hiện tình yêu thương, kính trọng người cao tuổi và lòng biết ơn của con cháu dành cho đấng sinh thành.

Thầy cúng Y-Krai Čil, ở ƀuôn Jiê Yuk, xã Dak Phơi, huyện Lắk, tỉnh Đắk Lắk thường xuyên được các gia đình mời đến làm Lễ Mừng thọ cho người thân trong gia đình, cho biết thêm: “Khi tổ chức lễ mừng thọ, còn cầu mong cho người được cúng có sức khỏe dồi dào, sống vui khỏe với con cháu và làm gương để dạy bảo con cháu trong làm ăn và dặn dò con cháu học hành để có cuộc sống tốt đẹp hơn, cùng nhau xây dựng buôn làng giàu đẹp hơn”.

Đây là một nghi lễ không thể thiếu trong đời sống của người M’nông, là một truyền thống tốt đẹp của cộng đồng cần được bảo tồn, phát huy và lưu truyền. Đặc biệt, năm 2022, “Tập quán xã hội và tín ngưỡng Lễ mừng thọ của người M’nông huyện Lắk” đã được công nhận di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia (theo Quyết định số 1841/QĐ-BVHTTDL, ngày 4/8/2022 của Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch).

Mới đây, ngày 19/11, trong khuôn khổ Chương trình Ngày hội Văn hóa các dân tộc tỉnh Đắk Lắk năm 2023, Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk đã tổ chức Hội thảo khoa học Bảo tồn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ mừng thọ của người Mnông. 

Tại Hội thảo này, các đại biểu là nhà quản lý văn hóa, nhà khoa học, nghệ nhân, già làng người dân tộc Mnông tham dự hội đã thảo luận, đề xuất các giải pháp bảo tồn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ mừng thọ của người M’nông. Đặc biệt chú trọng giải pháp nhằm khai thác hiệu quả di sản gắn với phát triển du lịch địa phương, góp phần tạo thu nhập, nâng cao đời sống tinh thần cho người dân.

Điển hình là các nghị quyết của HĐND tỉnh Đắk Lắk về bảo tồn và phát huy văn hóa cồng chiêng. Hiện thực hóa nghị quyết, đến nay, tỉnh đã cấp 169 bộ chiêng, 723 bộ trang phục truyền thống cho các buôn đồng bào DTTS; tổ chức được 128 lớp truyền dạy đánh chiêng; phục dựng được trên 140 nghi lễ, lễ hội truyền thống gắn với cồng chiêng; tổ chức biểu diễn định kỳ một tháng hai chương trình văn hóa cồng chiêng phục vụ Nhân dân và du khách tại trung tâm văn hóa tỉnh và tổ chức nhiều hoạt động văn hóa liên quan đến công tác bảo tồn di sản văn hóa dân tộc.

 Với sự quan tâm, hỗ trợ thiết thực như vậy không chỉ làm văn hóa cồng chiêng “sống lại” trong đời sống, sinh hoạt của đồng bào các dân tộc, mà còn giải quyết dứt điểm nạn chảy máu cồng chiêng.

Ông Lại Đức Đại, Phó giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk cho biết: Tại Hội thảo khoa học Bảo tồn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ mừng thọ của người Mnông diễn ra ngày 19/11, các đại biểu tham dự đã thảo luận, trao đổi và đề xuất rất nhiều giải pháp bảo tồn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ mừng thọ của người Mnông.

 Đồng thời, các đại biểu bổ sung thêm một số thông tin rất thiết thực và hữu ích liên quan đến nghi thức, nghi lễ của Lễ mừng thọ này. Trong đó, nhiều đại biểu đã có những ý kiến đề xuất khai thác giá trị di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ mừng thọ của người Mnông gắn với phát triển du lịch.

Tiếp thu ý kiến của các đại biểu, chuyên gia và các nghệ nhân, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk Lại Đức Đại nhấn mạnh: ngành văn hóa sẽ tiếp tục phối hợp với các đơn vị, cá nhân liên quan nhằm hoàn thiện hồ sơ nghiên cứu, có những giải pháp phát huy hiệu quả giá trị của di sản văn hóa phi vật thể nói chung và Lễ mừng thọ của người Mnông nói riêng.