Cầy Vằn (tên khoa học: Chrotogale owstoni) là loài thú ăn thịt nhỏ và có giá trị sinh thái cao, tuy nhiên lại cực quý hiếm ngoài tự nhiên. Cầy vằn nằm trong nhóm Nguy cấp của Sách đỏ IUCN năm 2016, được xếp vào danh sách loài Nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ và danh sách IB của Nghị định 84/2021/NĐ-CP. Đây là một trong những loài có phạm vi phân bố nhỏ nhất trong nhóm thú ăn thịt nhỏ ở châu Á; chỉ được tìm thấy ở Việt Nam, Lào và một phần rất nhỏ ở miền nam Trung Quốc.

Việc bảo vệ và phục hồi cầy vằn đã trở thành một ưu tiên quan trọng trong công tác bảo tồn đa dạng sinh học ở Việt Nam và trên thế giới.

Vào năm 2019, SVW đã phối hợp IUCN, Cục Lâm nghiệp và các chuyên gia trong và ngoài nước để tổ chức hội thảo và đề xuất Chiến lược bảo tồn cầy vằn 2019 - 2029, đánh dấu việc xây dựng chiến lược bảo tồn đầu tiên trên thế giới cho loài này. Chiến lược đặt tầm nhìn đến năm 2050 và đề ra các mục tiêu cụ thể trong 10 năm tới, trong đó có mục tiêu "Xây dựng một quần thể ngoại vi khỏe mạnh, đa dạng về Gene; ngăn chặn nguy cơ tuyệt chủng và cung cấp động vật đủ tiêu chuẩn tái phục hồi quần thể ngoài tự nhiên".

Để triển khai mục tiêu này, Vườn quốc gia Cúc Phương đã phối hợp cùng SVW khởi công xây dựng Khu sinh sản bảo tồn rộng 1,3 ha cho cầy vằn vào đầu năm 2023, với mục tiêu là sinh sản thành công và duy trì sự ổn định của ít nhất 50 cá thể cầy vằn và bắt đầu tái phục hồi quần thể để tái thả về tự nhiên.

SVW đã đầu tư xây dựng và hoàn thiện 350 mét tường rào, 12 chuồng sinh sản động vật, 1 nhà an toàn sinh học và cải tạo 200 m2 nhà ở thành phòng họp, phòng làm việc, phòng kho và khu chế biến thức ăn cho động vật.

Đến nay, đã đưa 4 cá thể cầy vằn cái và 8 cá thể đực vào khu sinh sản để tiến hành ghép đôi và đạt được kết quả ngoài mong đợi với 10 cá thể cầy vằn con được sinh sản thành công và khỏe mạnh.

Phó Giám đốc SVW Lê Trọng Đạt cho biết, việc sinh sản thành công 10 cá thể cầy vằn con từ 4 cặp ghép đôi đã thể hiện định hướng đúng đắn khi xây dựng riêng một khu vực dành cho sinh sản bảo tồn loài. Đồng thời, thành công này cũng chứng minh được kinh nghiệm, kiến thức và sự chuyên nghiệp của đội ngũ đã tạo ra kỳ tích này.

Tất cả cá thể cầy vằn, bao gồm cả các con non, đều được giám sát liên tục 24 giờ hằng ngày qua hệ thống Camera, hạn chế tối đa tác động của con người đến các cá thể vì đối với cầy vằn, nếu cá thể mẹ phát hiện tác động của con người lên con non, chúng có thể cắn các con của nó hoặc cõng các con của nó đi chỗ khác.

Qua thành công này, việc tái thả các cá thể cầy vằn về tự nhiên trong khoảng 3 - 4 năm tới là điều rất khả quan. Để bảo đảm hiệu quả trong việc triển khai chiến lược bảo tồn cầy vằn 2019 - 2029, SVW đang nỗ lực tìm kiếm thêm các nguồn lực và thúc đẩy hợp tác với các đơn vị trong nước như Trung tâm cứu hộ động vật hoang dã Hà Nội, Thảo cầm viên Sài Gòn và các cơ quan nhà nước, nhằm hợp tác và tạo điều kiện tối đa trong việc đa dạng hóa nguồn Gen cho quần thể cầy vằn trong môi trường nuôi nhốt.

Bên cạnh việc tái phục hồi quần thể cầy vằn, đại diện SVW khẳng định, việc tăng cường các biện pháp xử lý đối với các vụ việc săn bắt trái phép là vô cùng cấp thiết. Cầy vằn thường ăn giun đất, côn trùng và hoa quả chín rụng trên mặt đất, vì vậy chúng thường xuyên bị dính bẫy thú. Rất nhiều cá thể bị mắc bẫy và thối rữa trong rừng do thợ săn không kiểm tra bẫy thường xuyên.

Mặc dù hành vi săn bắt và buôn bán trái phép cầy vằn có thể bị khởi tố hình sự, nhưng vẫn chưa đủ mang tính răn đe đối với các đối tượng vi phạm. Vì vậy, cần phải có chế tài xử lý nghiêm khắc hơn với các hoạt động săn bắt bằng bẫy, đồng thời tăng cường hiệu quả công tác tuần tra bảo vệ rừng.

Với những thành công đã đạt được, SVW sẽ tiếp tục nỗ lực để đạt được những mục tiêu đã đề ra trong chiến lược bảo tồn cầy vằn và hy vọng đây sẽ là kinh nghiệm quý giá cho hoạt động sinh sản bảo tồn, và tái phục hồi các loài động vật quý, hiếm khác tại Việt Nam…