Hội nhập để phát triển

Phía Tây Đà Nẵng có những bản làng của đồng bào Cơ Tu sinh sống như Tà Lang - Giàn Bí, xã Hòa Bắc và Phú Túc, xã Hòa Phú, huyện Hòa Vang với khoảng 1.500 nhân khẩu. Cuộc sống của đồng bào Cơ Tu ở Đà Nẵng ngày càng khá giả, văn minh hơn nhờ làm du lịch cộng đồng từ bản sắc văn hóa. Theo Già làng ALăng Mỹ (64 tuổi, trú thôn Tà Lang, xã Hòa Bắc), hiện nay đồng bào Cơ Tu ở Hoà Bắc đã biết làm du lịch để phát triển kinh tế. Nơi đây thu hút du khách với vẻ đẹp hoang sơ, khí hậu mát mẻ. Dưới mái nhà Gươl, cả một nền văn hoá dân tộc Cơ Tu lâu đời còn được bảo tồn, gìn giữ. Đó là văn hóa ẩm thực của người Cơ Tu với những ống cơm lam, ché rượu cần, xiên thịt nướng; là điệu múa tung tung da dá và âm vang tiếng cồng chiêng...

Thời gian qua, bên cạnh việc đầu tư nâng cấp, cải tạo 3 nhà Gươl thôn với tổng kinh phí 2,4 tỷ đồng, chính quyền huyện Hòa Vang còn tổ chức cho người dân địa phương tham quan, nghiên cứu thực tế cách thức làm du lịch ở các làng du lịch cộng đồng Cơ Tu vùng cao; phục dựng các lễ hội “Ăn thề kết nghĩa”, “Mừng lúa mới”; tập huấn, khôi phục nghề nấu rượu cần, điêu khắc tượng gỗ và các kỹ năng cần thiết gắn với phát triển du lịch, góp phần nâng cao đời sống đồng bào Cơ Tu. Các nghề thủ công như dệt thổ cẩm, đan lát và làm ra các sản phẩm bán kèm theo như: khăn thổ cẩm, chè dây, mật ong rừng, ớt sim rừng… được nhiều du khách mua về làm quà.

Chị Zơ Râm Thị Tin, thành viên Tổ liên kết dệt thổ cẩm chia sẻ, được sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, chị em phụ nữ ở 2 thôn làng Tà Lang và Giàn Bí tham gia khôi phục nghề dệt truyền thống. Hiện nay, Tổ liên kết dệt thổ cẩm của đồng bào Tà Lang và Giàn Bí có khoảng 30 thành viên với quy mô hoạt động theo hộ gia đình, thu nhập trung bình 3,5 triệu đến 4 triệu đồng/tháng.

Điều quan trọng nhất là chính quyền địa phương cùng đồng bào Cơ Tu nơi đây đã xây dựng được một ý thức và phong cách làm du lịch cộng đồng cho chính người dân bản địa, giúp họ có thể hưởng lợi từ du lịch dựa trên thế mạnh và tiềm năng sẵn có ở địa phương. Anh ALăng Như, Tổ trưởng Tổ hợp tác du lịch cộng đồng thôn Tà Lang - Giàn Bí chia sẻ: “Tổ hợp tác đã tổ chức các tuyến du lịch trải nghiệm trong ngày và khôi phục một số nghề truyền thống như đan lát, dệt thổ cẩm, điêu khắc hình tượng gỗ để du khách được tìm hiểu, trải nghiệm nét văn hóa truyền thống. Các dịch vụ ẩm thực, văn nghệ, Trekking, Homestay… được đầu tư bài bản để đáp ứng nhu cầu nghỉ dưỡng, từ đó tạo thêm thu nhập cho người dân địa phương”.

Khi mô hình du lịch Homestay ra đời, đồng bào Cơ Tu ở 2 thôn Tà Lang và Giàn Bí thành lập Tổ hợp tác du lịch cộng đồng với 45 thành viên, do ông Đinh Văn Như làm Tổ trưởng. Trong Tổ có các nhóm ngành nghề như dệt thổ cẩm, đan lát, ẩm thực, cồng chiêng.

Các Homestay mở ra tại xã Hòa Bắc đã thu hút một lượng lớn khách du lịch, góp phần giải quyết công ăn việc làm cho một lực lượng lao động trực tiếp tại Homestay và nhiều công việc khác cho các lao động gián tiếp. Khi hoạt động du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng phát triển, các dịch vụ kéo theo nhiều dịch vụ khác phát triển như: ăn uống, hướng dẫn viên du lịch, dịch vụ vận chuyển… cũng đã giải quyết vấn đề lao động cho nhiều người dân địa phương.

Đến nay, trên địa bàn thôn đã có nhiều hộ mạnh dạn vay vốn, đầu tư xây dựng các mô hình Homestay làm nơi lưu trú cho khách du lịch, như hộ gia đình chị Zơ Zâm Thị Hồng, hộ ông Trương Sông Tề...  Xã Hòa Bắc có năm điểm du lịch sinh thái, 16 điểm du lịch cộng đồng, lưu trú. Xã Hòa Phú có Khu du lịch sinh thái Suối Hoa, Làng du lịch cộng đồng Toom Sara... Mỗi điểm tạo việc làm cho 5-10 lao động với thu nhập một người mỗi tháng trung bình 6 triệu đồng.

Du lịch cộng đồng Hòa Bắc hay du lịch cộng đồng thôn Phú Túc đã và đang giữ gìn được các nét văn hóa đặc trưng của người dân địa phương, đồng thời giữ cảnh quan núi rừng sạch đẹp. Người Cơ Tu nơi đây làm du lịch rất thật lòng, chân tình, hiếu khách nên đã chạm được đến trái tim của du khách. Chính quyền địa phương và người dân đang tiếp tục định hướng phát triển du lịch cộng đồng với các sản phẩm đa dạng như nghỉ dưỡng, chăm sóc sức khỏe, du lịch học tập, hoạt động bảo vệ đa dạng sinh học.

Giữ gìn bản sắc dân tộc

Những năm qua, Đà Nẵng đã có những chủ trương, chính sách cụ thể nhằm đẩy mạnh, huy động mọi nguồn lực cho bảo tồn và phát triển văn hóa các DTTS trên địa bàn. Nhiều chương trình, kế hoạch về phát triển văn hóa các DTTS đã được ban hành. Đề án bảo tồn và phát huy văn hóa đồng bào dân tộc Cơ Tu giai đoạn 2022-2030 được UBND thành phố Đà Nẵng phê duyệt với kinh phí hơn 31,3 tỷ đồng.

Theo Đề án, đến năm 2030, 100% thiết chế văn hóa truyền thống của dân tộc Cơ Tu được bảo tồn và hoạt động hiệu quả; 100% lễ hội truyền thống tốt đẹp của dân tộc Cơ Tu được phục dựng, lưu giữ; phục hồi và phát triển nghề dệt thổ cẩm; 100% nghệ nhân dân tộc Cơ Tu được hỗ trợ trong việc trao truyền, đào tạo những người kế cận. Đề án được thực hiện ở 3 xã Hòa Bắc, Hòa Phú và Hòa Ninh, nhằm bảo tồn văn hóa truyền thống của các DTTS, tạo động lực phát triển văn hóa gắn với du lịch, xóa đói giảm nghèo; xây dựng đời sống văn hóa, môi trường lành mạnh; đẩy lùi những tập tục lạc hậu, tệ nạn xã hội vùng DTTS; làm đa dạng đời sống văn hóa; tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Hằng năm, đồng bào Cơ Tu nơi đây đều tổ chức lễ hội. Địa điểm được tổ chức luân phiên giữa 3 thôn: Tà Lang, Giàn Bí và Phú Túc. Các nghệ nhân lớn tuổi như già Nhơi hay già làng A Lăng Cần ở thôn Phú Túc rất bận rộn với việc biểu diễn hay giới thiệu mục đích, ý nghĩa và cách sử dụng từng loại nhạc cụ. Qua các lễ hội này, lớp trẻ trong làng hiểu thêm những nét đẹp trong văn hóa của dân tộc Cơ Tu. 

Những chủ trương, chính sách của Nhà nước, cùng các cấp chính quyền địa phương đã giúp đồng bào Cơ Tu phía Tây thành phố phát triển nhằm từng bước tiến kịp với đồng bằng. Đồng bào Cơ Tu có cơ hội tiếp thu áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất và đời sống, đẩy mạnh việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa. Có thể nói, nhờ có động lực từ các “nhân tố” nêu trên mà những bản làng Cơ Tu giờ đây không còn là nơi xa xôi, quạnh hiu, lam lũ, nghèo khó như xưa mà nay đã từng ngày "thay da đổi thịt", có sức quyến rũ du khách gần xa. Đã có một cộng đồng Cơ Tu rất khác, với những nét hiện đại nhưng không đánh mất bản sắc văn hóa dân tộc.

Ông Nguyễn Thúc Dũng, Phó Chủ tịch UBND huyện Hòa Vang nhìn nhận: “Những kết quả có được trong công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của dân tộc Cơ Tu thực sự là động lực phát triển văn hóa gắn với du lịch, xóa đói, giảm nghèo, xây dựng đời sống văn hóa, môi trường lành mạnh và tiến bộ, đẩy lùi những tập tục lạc hậu và tệ nạn xã hội vùng dân tộc trên địa bàn huyện Hòa Vang. Để đáp ứng nhu cầu phát triển văn hóa của con người Hòa Vang phù hợp với phát triển đô thị, huyện Hòa Vang đã xây dựng Đề án Xây dựng đời sống văn hóa Hòa Vang đến năm 2025 và những năm tiếp theo, từ đó phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp gắn với xây dựng, hình thành các giá trị mới, có bản sắc riêng của văn hóa và con người nơi đây”.