Tiếp tục phiên chất vấn, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc (UBDT) Hầu A Lềnh đã trả lời ý kiến tranh luận của đại biểu Phan Thái Bình (Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Nam) về cần có cơ chế, chính sách thu hút đầu tư vào vùng đồng bào DTTS. Bộ trưởng, Chủ nhiệm UBDT đồng tình với quan điểm của đại biểu, trong đó hệ thống chính sách thu hút đầu tư vào vùng đồng bào DTTS phải bao gồm chính sách của Trung ương và chính sách đặc thù của địa phương. Chính sách của Trung ương bao gồm các luật, các văn bản của Trung ương ban hành làm cơ sở địa phương xây dựng chính sách cụ thể hóa vào bối cảnh cụ thể của từng địa phương, nhằm cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, cải cách thủ tục hành chính, các hoạt động xúc tiến đầu tư, xúc tiến thương mại, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp ở địa phương.

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Hầu A Lềnh cũng cho biết, vùng đồng bào DTTS còn nhiều khó khăn nên chưa thể có những chính sách đủ mạnh. Vì vậy, trong thời gian tới, Bộ trưởng, Chủ nhiệm UBDT mong muốn các địa phương bám sát vào chủ trương của Trung ương để có những chính sách thu hút các doanh nghiệp đầu tư vào vùng này, để tạo công ăn việc làm, tạo thu nhập và giải quyết vấn đề lao động tại vùng đồng bào DTTS.

Về đề nghị của đại biểu, để phát triển sinh kế dưới tán rừng, tại Kỳ họp này có nên đưa vào nghị quyết về một cơ chế đặc thù để phát triển sinh kế dưới tán rừng hay không, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Hầu A Lềnh cho biết, vấn đề này liên quan đến Luật Lâm nghiệp. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã đánh giá và báo cáo Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ đã giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xây dựng đề án phát huy giá trị đa dạng của hệ sinh thái rừng, sẽ trình Chính phủ trong thời gian tới đây, trong đó có phát triển sinh kế dưới tán rừng.

Trả lời ý kiến tranh luận của đại biểu Vũ Thị Lưu Mai (Đoàn ĐBQH TP. Hà Nội) về bố trí vốn tăng cường đầu tư; một số hệ thống văn bản chưa phù hợp với quy định pháp luật, đặc biệt là Luật Đầu tư công, Bộ trưởng, Chủ nhiệm UBDT Hầu A Lềnh cho biết, Nghị quyết 120 của Quốc hội đặt mục tiêu tập trung các nguồn lực để ưu tiên cho các địa phương và trong Chương MTQG đã thiết kế 10 dự án và tiến hành phân cấp nguồn lực, thẩm quyền điều hành cho địa phương. Tại Trung ương chỉ tập trung vào một số nhiệm vụ, như ban hành thông tư, văn bản hướng dẫn, ban hành kế hoạch kiểm tra, giám sát, hướng dẫn; đồng thời xử lý những khó khăn, vướng mắc cho địa phương, phù hợp với chủ trương trong nghị quyết của Quốc hội.

Về nguồn lực đầu tư, Bộ trưởng, Chủ nhiệm UBDT cho biết, Quốc hội đã phê duyệt bố trí 104.000 tỷ đồng. Trả lời câu hỏi đại biểu tại sao vốn sự nghiệp cao hơn vốn đầu tư công, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Hầu A Lềnh cho biết, với cơ cấu 54.000 tỷ đồng vốn sự nghiệp chủ yếu tập trung giải quyết cho những chính sách hỗ trợ trực tiếp cho người dân. Những chính sách này là những chính sách của giai đoạn 2016 - 2020 còn hiệu lực thi hành và được tích hợp vào Chương trình. Nguồn vốn hỗ trợ cho đối tượng là  người dân, nên không thể sử dụng nguồn vốn đầu tư theo Luật Đầu tư công, mà phải sử dụng nguồn vốn sự nghiệp. Chính vì vậy, cơ cấu vốn sự nghiệp nhiều hơn so với các chương trình MTQG khác.

Về hệ thống văn bản, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Hầu A Lềnh khẳng định, trong năm 2022 các bộ, ngành đã cơ bản ban hành hệ thống văn bản theo thẩm quyền được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ giao. Trong quá trình ban hành hệ thống văn bản, các bộ, ngành đã bám sát vào các quy định của pháp luật. Tuy nhiên, trong quá trình vận hành các văn bản hướng dẫn có một số vấn đề nảy sinh, có những nội dung còn mâu thuẫn, chồng chéo hoặc chưa phù hợp. UBDT đã tiếp thu, Chính phủ đã có công điện giao cho các bộ, ngành rà soát lại tất cả các văn bản này để bảo đảm tính thống nhất, liên thông, đồng bộ, phù hợp với các quy định pháp luật; cơ bản hiện nay các bộ, ngành ban hành xong tất cả các văn bản này.

Giải trình câu hỏi của đại biểu về hệ thống văn bản chính sách pháp luật về công tác dân tộc rất nhiều, chồng chéo, mâu thuẫn, tản mát nhiều văn bản khác nhau, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Hầu A Lềnh nêu rõ, công tác dân tộc nằm ở nhiều lĩnh vực, ngành khác nhau, nên cần thiết có hệ thống văn bản chuyên ngành, từng lĩnh vực, chứ không có một văn bản chung cho công tác dân tộc và chính sách dân tộc. Bộ trưởng, Chủ nhiệm Hầu A Lềnh cũng khẳng định, hệ thống văn bản hiện nay ban hành tương đối đồng bộ và bám sát quy định pháp luật, sự chồng chéo, mâu thuẫn cũng không có nhiều, Chính phủ sẽ rà soát, điều chỉnh, sửa đổi.

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Hầu A Lềnh cũng giải trình chất vấn của đại biểu về tiêu chí phân định miền núi, vùng cao. Theo đó, UBDT đang chủ trì tổng kết để phân định vùng cao; tổng kết, đánh giá là tiêu chí phân định 3 khu vực để xác định, xây dựng và đề xuất một tiêu chí mới bảo đảm yếu tố về mặt địa hình, địa giới hành chính cả về trình độ phát triển để đầu tư trọng tâm, trọng điểm, phù hợp hơn trong giai đoạn tới.

Về chất vấn của đại biểu Nguyễn Anh Trí (Đoàn ĐBQH TP. Hà Nội) về ngôn ngữ, chữ viết, tiếng nói của đồng bào dân tộc, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Hầu A Lềnh cho biết, thực tế hiện nay đang diễn ra vấn đề này. Có một số người DTTS không biết tiếng nói của mình, không biết chữ viết của mình. Hiện nay Chính phủ đã có rất nhiều chính sách, trong đó có Nghị định 82 của Chính phủ quy định về việc học và nói chữ viết trong cơ sở giáo dục, trung tâm giáo dục thường xuyên. Vấn đề này thuộc trách nhiệm của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ đang triển khai đào tạo đội ngũ giáo viên thiết kế chương trình để dạy tiếng nói, chữ viết…

Trả lời tranh luận của ĐBQH Chu Thị Hồng Thái (Đoàn ĐBQH tỉnh Lạng Sơn) liên quan đến việc thực hiện Nghị quyết 33 và giải quyết khó khăn cho đồng bào tại các tỉnh biên giới, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Hầu A Lềnh cho biết, hiện chúng ta có 25 tỉnh biên giới, đời sống kinh tế - xã hội của người dân tại các xã, huyện vùng biên giới của chúng ta vẫn còn nhiều khó khăn, địa hình xa, hiểm trở, mặc dù Đảng, Nhà nước ta thời gian qua đã có nhiều chính sách hỗ trợ.

Tuy nhiên, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Hầu A Lềnh cho rằng, vẫn cần nhiều chính sách hơn nữa để cải thiện đời sống cho bà con vùng đồng bào DTTS. Đặc biệt, cần đánh giá tổng kết việc thực hiện Nghị quyết 33 để có những chính sách phù hợp hơn, trong đó quan tâm đầu tư vào cơ sở hạ tầng, tạo sinh kế cho người dân... đồng thời góp phần gìn giữ biên cương.

Trả lời ý kiến của các đại biểu, Bộ trưởng, Chủ nhiệm UBDT cho biết, về triển khai các Thông tư, tại thời điểm Chính phủ có báo cáo với Đoàn giám sát tối cao của Quốc vào tháng 4/2023, còn một số văn bản thực hiện Công điện 71 của Thủ tướng Chính phủ chưa hoàn thành.

Đến nay, các văn bản gặp khó khăn, vướng mắc, nhất là của UBDT và Bộ Thông tin và Truyền thông đã được giải quyết, ban hành. Các văn bản khác cần sửa đổi, bổ sung với những vấn đề chồng chéo, mâu thuẫn đã được các bộ ngành thống nhất giải quyết trên cơ sở pháp luật. UBDT sẽ bổ sung thêm kết quả, tiến độ thực hiện Chương trình MTQG vào báo cáo lần 2 gửi tới Đoàn giám sát của Quốc hội.

Về phân định miền núi, vùng cao, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Hầu A Lềnh bày tỏ đồng tình với ý kiến của các đại biểu, đây là việc đã được thực hiện từ năm 1989. Bên cạnh việc phân định theo vùng còn có phân định theo trình độ phát triển. Hiện nay, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đang giao UBDT chủ trì, phối hợp với Hội đồng Dân tộc để đánh giá phân định miền núi vùng cao, đánh giá một số tiêu chí phân định khác, cần thực hiện việc đánh giá này thật toàn diện để có tiêu chí mới. Theo tiến độ, UBDT sẽ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội nội dung này vào tháng 9/2023.

Phát biểu tại phiên chất vấn, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Lưu Quang cho rằng Bộ trưởng, Chủ nhiệm UBDT đã trả lời trực tiếp, thẳng thắn, trách nhiệm và đầy đủ ý kiến của các đại biểu Quốc hội. Về Chương trình MTQG 1719, Phó Thủ tướng nhận khuyết điểm trước Quốc hội và bà con đang sống ở vùng đồng bào DTTS, miền núi vì Chương trình này và 2 Chương trình MTQG còn lại thực hiện chậm.

Phó Thủ tướng cho biết, theo số liệu, đến 31/5/2023, phần vốn của năm 2022 cho chương trình này chỉ đạt 58,49% vốn đầu tư phát triển, vốn của năm 2023 chỉ đạt được 17,01% vốn đầu tư phát triển. Chúng ta chỉ còn 2,5 năm để thực hiện giai đoạn 1 của dự án này, hơn nữa, nhiều đồng bào DTTS thụ hưởng chương trình này đang sống ở biên cương, phên giậu của đất nước, đang chịu nhiều khó khăn để gìn giữ từng tấc đất thiêng liêng của Tổ quốc.

Phó Thủ tướng nêu rõ, có một số vướng mắc chính trong việc triển khai Chương trình. Trước hết, số lượng văn bản ban hành rất nhiều, riêng Chương trình MTQG 1719 được tích hợp từ 118 chính sách, 10 dự án, 22 tiểu dự án, 55 nội dung thành phần, chịu sự quản lý của 23 bộ, ngành Trung ương, nên còn nhiều chồng chéo, xung đột.

Thủ tướng Chính phủ đã có Công điện số 71, trong khoảng hơn 2 tháng, 18/18 bộ ngành đã có 59 văn bản trả lời, giải quyết được 261/339 thắc mắc của các cơ quan, địa phương. Với các nội dung còn lại, Chính phủ đang chuẩn bị sửa đổi Nghị định 27, ban hành, điều chỉnh một số thông tư. Việc sửa đổi Nghị định 27 đang được gấp rút tiến hành, ngay trong hôm nay Chính phủ sẽ giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổng hợp giải trình báo cáo của Chính phủ, cố gắng ban hành trước ngày 15/6.

Thực tế ở địa phương cũng cho thấy, các địa phương không giải ngân được nhiều vốn Trung ương, nhưng giải ngân được tỷ lệ lớn vốn đối ứng địa phương, điều đó cho thấy những quy định còn vướng mắc, gây khó khăn, nên việc tháo gỡ ở các quy định này sẽ tạo được tác động tốt. Thời gian tới, với sự quan tâm của các đại biểu Quốc hội, Chính phủ sẽ tiếp tục đẩy mạnh tháo gỡ, hoàn thiện cơ sở pháp lý vững chắc để Chương trình được giải ngân đúng theo yêu cầu.

Kết luận nội dung chất vấn nhóm vấn đề thuộc lĩnh vực dân tộc, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nêu rõ, với đặc thù là một quốc gia có nhiều dân tộc cùng sinh sống, Đảng và Nhà nước ta luôn khẳng định và nhất quán về chính sách dân tộc theo nguyên tắc các dân tộc bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng, giúp nhau cùng phát triển; vấn đề dân tộc và công tác dân tộc có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, là vấn đề chiến lược cơ bản, lâu dài, cấp bách; là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, của hệ thống chính trị.

Đã có 62 đại biểu đăng ký chất vấn, trong đó, có 35 đại biểu tham gia chất vấn với 28 đại biểu nêu câu hỏi và 7 đại biểu tham gia tranh luận. Còn 27 đại biểu đăng ký nhưng chưa được đặt câu hỏi do hết thời gian, Chủ tịch Quốc hội đề nghị đại biểu gửi chất vấn để Bộ trưởng trả lời bằng văn bản theo quy định.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, qua Báo cáo của Chính phủ về tình hình thực hiện chính sách dân tộc giai đoạn 2021 - 2022 và báo cáo của Ủy ban Dân tộc gửi đến các đại biểu Quốc hội về một số nội dung liên quan đến nhóm vấn đề chất vấn và diễn biến của phiên chất vấn cho thấy, thời gian qua, với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, công tác dân tộc và việc thực hiện chính sách dân tộc đã đạt được những kết quả quan trọng, khá toàn diện, tạo nên nhiều chuyển biến trong đời sống vật chất và tinh thần của đồng bào các DTTS và miền núi nước ta; góp phần tăng cường an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội và khối Đại đoàn kết dân tộc; củng cố lòng tin của đồng bào DTTS đối với Đảng, Nhà nước.

Bên cạnh đó, vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế, nhất là việc chậm triển khai các Chương trình MTQG. Một số văn bản hướng dẫn ban hành chậm hoặc thiếu đồng bộ, chưa rõ ràng, chưa có định mức cụ thể. Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ, Bộ trưởng, Chủ nhiệm UBDT, các Bộ trưởng, Trưởng ngành có liên quan tiếp thu tối đa ý kiến của đại biểu Quốc hội, chỉ đạo quyết liệt thực hiện các giải pháp đã đề ra nhằm khắc phục những tồn tại, hạn chế.

Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh tập trung một là, quyết liệt triển khai các giải pháp để thực hiện hiệu quả Kết luận 65-KL/TW ngày 30/10/2019 của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 88/2019/QH14 ngày 18/11/2019 của Quốc hội; nghiên cứu sửa đổi Nghị định số 05/2011/NĐ-CP ngày 14/01/2011 của Chính phủ về công tác dân tộc để thể chế hóa đầy đủ, kịp thời các chủ trương, định hướng quan trọng về chính sách dân tộc cho giai đoạn 2021 - 2030.

Hai là, huy động mọi nguồn lực để đầu tư phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi; trong đó, tập trung vào địa bàn đặc biệt khó khăn, nhóm dân tộc còn nhiều khó khăn và có khó khăn đặc thù…

Ba là, sớm hoàn thành việc rà soát, tổng hợp, sửa đổi, bổ sung danh sách thôn đặc biệt khó khăn, xã khu vực III, khu vực II, khu vực I giai đoạn 2021 - 2025; lập danh sách các xã đạt chuẩn nông thôn mới, các xã, thôn chia tách, sáp nhập hoặc đề nghị điều chỉnh tên gọi; trên cơ sở đó, nghiên cứu, đề xuất giải pháp cụ thể đối với việc phân định vùng dân tộc và miền núi theo trình độ phát triển phù hợp với thực tiễn và các quy định hiện hành.

Bốn là, tập trung triển khai hiệu quả Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030; thực hiện hiệu quả chính sách hỗ trợ đất ở, đất sản xuất, chuyển đổi nghề cho các hộ đồng bào DTTS chưa có hoặc thiếu đất ở, đất sản xuất.

Năm là, hạn chế tối đa chuyển đổi mục đích sử dụng rừng tự nhiên sang mục đích ngoài lâm nghiệp; hoàn thành việc giao đất, giao rừng, cho thuê rừng gắn với cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lâm nghiệp, bảo đảm tất cả diện tích rừng và đất được quy hoạch cho phát triển lâm nghiệp phải được giao, cho thuê đến những chủ rừng thực sự.