Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27
CHƯƠNG TRÌNH MỤC TIÊU QUỐC GIA PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI
VÙNG ĐỒNG BÀO DÂN TỘC THIỂU SỐ VÀ MIỀN NÚI
GIAI ĐOẠN 2021 - 2030

Chương trình mục tiêu quốc gia Phát triển Kinh tế - Xã hội vùng Đồng bào DTTS và Miền núi

Khắp coọi- nghệ thuật ứng tác tinh tế của người Tày ở Lục Yên

Hồng Hạnh - 15:59, 11/11/2021

Bắt nguồn từ cuộc sống lao động, cùng với sự đẽo gọt, chỉnh sửa, bổ sung của nhiều thế hệ, khắp coọi ngày càng được hoàn thiện với bố cục chặt chẽ, câu từ tinh tế, vần điệu chắt lọc. Khắp coọi trở thành một loại hình văn nghệ dân gian đặc sắc, có giá trị nghệ thuật cao của đồng bào dân tộc Tày ở xã Mường Lai, huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái.

Đồng bào Tày ở xã Mường Lai, huyện Lục Yên biểu diễn khắp cọi
Đồng bào Tày ở xã Mường Lai, huyện Lục Yên biểu diễn khắp cọi

Cách trung tâm huyện Lục Yên khoảng 12km về phía Đông Nam, xã Mường Lai có 9 dân tộc cùng chung sống, trong đó dân tộc Tày chiếm 97%. Đồng bào dân tộc Tày sinh sống ở đây từ lâu đời và còn giữ gìn được nhiều giá trị văn hóa đặc sắc, trong đó có loại hình văn nghệ dân gian khắp cọoi

Trong kho tàng văn nghệ dân gian của đồng bào Tày ở Mường Lai, khắp coọi là món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống của đồng bào. Mỗi dịp xuân về hay vào những ngày hội lớn của thôn, bản, tiếng khắp coọi lại vang lên xua tan bao vất vả, mệt nhọc trong cuộc sống thường nhật. Xưa kia ở Mường Lai, đã là nam thanh nữ tú thì phải biết khắp coọi, thậm chí khắp coọi trở thành tiêu chí để quyết định hôn nhân.

Nếu như các làn điệu dân ca giao duyên của các dân tộc thường theo trình tự: Chào nhau, mời nhau hát, hát tìm hiểu, tâm tình, giãi bày rồi các đoạn xe kết, định duyên, chia tay hẹn ước, thì ở khắp coọi biên độ sáng tác, ứng khẩu rộng và tự do hơn. Người tham gia khắp coọi phải thông minh, nhanh nhạy và có tài ứng tác.

Người Tày ở Mường Lai có rất nhiều bài khắp coọi cổ với nhiều nội dung khác nhau. Những người đứng tuổi hát tâm sự với nhau về cuộc sống hằng ngày với mong muốn từ dưới ruộng, trên nương đầy ắp lúa ngô, mọi người khỏe mạnh. Các nam thanh, nữ tú mượn khắp coọi để nói lên tâm trạng vui, buồn, thương nhớ, những lời gửi gắm sau khi gặp gỡ, những thương yêu, nhắn nhủ, hứa hẹn, mong muốn được kết duyên vợ chồng.

Cuộc hát khắp coọi của đồng bào dân tộc Tày ở xã Mường Lai, huyện Lục Yên
Cuộc hát khắp coọi của đồng bào dân tộc Tày ở xã Mường Lai, huyện Lục Yên

Các chàng trai, cô gái Tày cũng rất khéo léo trong cách hỏi nhau, khi bày tỏ tình cảm. Thông qua bài hát, họ mượn các sự vật, hiện tượng để nói lên tình yêu trong sáng của mình. “Bióoc mạ phống nả đán cản xinh/Pi ngộ nọong hật tu rườn kin đoạn giá…/Chứ thâng nọong nả mioạc puồn thương/Ước rừ đảy rum tườn căn dú” (Hoa mạ nở trên nản cán xinh; Em ngộ anh đi xây dựng gia đình rồi đấy…. Nhớ đến anh lòng buồn thương/Ước gì được chung nhà nhau ở)

Bên cạnh những lời lẽ giao duyên đằm thắm, khắp coọi còn ẩn chứa những kiến thức sâu sắc về tự nhiên, những lý giải của người xưa về nguồn gốc của sự vật, hiện tượng và con người; những lời răn dạy về quy tắc ứng xử được thể hiện rõ nét qua từng câu khắp coọi. Khi mời khách ăn cơm, phải theo thứ tự trên dưới, ăn uống phải lịch sự, nhiệt tình: “Ám hẩư pân híp là híp/Giá chíp pác chào khu/Cằm hâư pần ngậm là ngậm/Mí pân tặt lông bâm chá pi” (Miếng nào nên gắp là gắp/Đừng chép miệng người cười/Miếng nào ăn nên ăn/Không ăn thì anh đặt xuống mâm giả em).

Khắp coọi là loại hình dân ca đặc sắc với những tri thức dân gian, những lời răn dạy sâu sắc và đầy tính nhân văn cùng với những cung bậc cảm xúc lứa đôi vô cùng tế nhị, phản ánh rõ nét nhân sinh quan, thế giới quan của đồng bào dân tộc Tày ở xã Mường Lai. 

Tin cùng chuyên mục
Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình: Rà soát, lựa chọn các dự án đầu tư có trọng tâm thúc đấy phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS

Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình: Rà soát, lựa chọn các dự án đầu tư có trọng tâm thúc đấy phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS

Sáng 9/11, tại Tp. Pleiku, tỉnh Gia Lai, Ủy ban Dân tộc phối hợp với các ban, bộ, ngành Trung ương và các địa phương tổ chức Hội nghị đánh giá kết quả thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I từ năm 2021 - 2025 (gọi tắt là Chương trình MTQG 1719) khu vực miền Trung - Tây Nguyên và đề xuất nội dung Chương trình MTQG 1719 giai đoạn II từ năm 2026 - 2030.