Trong nhiều năm qua, tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống tồn tại dai dẳng trong các DTTS ở Việt Nam đã gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe, ảnh hương đến chất lượng nguồn nhân lực, phát triển kinh tế- xã hội, tiến bộ xã hội và sự phát triển bền vững của vùng DTTS. Kết quả điều tra về thực trạng kinh tế- xã hội của 53 DTTS cho thấy, tỷ lệ người DTTS tảo hôn năm 2018 là 21,9%, giảm 4,7 so với năm 2014 (26,6%).

Mặc dù có những tín hiệu tích cực về giảm tỷ lệ tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống  trong những năm qua, nhưng về cơ bản con số này vẫn chưa đạt so với mục tiêu chung của Đề án 498. Theo mục tiêu của Đề án đề ra, phấn đấu đến năm 2025 cơ bản ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng DTTS; bình quân mỗi năm giảm 2%- 3%/năm số cặp tảo hôn và 3%- 5%/năm số cặp kết hôn cận huyết thống. Có trên 90% cán bộ làm công tác dân tộc các cấp, cán bộ văn hóa- xã hội xã được tập huấn nâng cao năng lực, kỹ năng vận động, tư vấn, truyền thông thay đổi hành vi về tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng DTTS.

Tại Hội thảo, các đại biểu đã chia sẻ về những kết quả đạt được và khó khăn trong quá trình triển khai Đề án 498. Theo báo cáo từ các Ban Dân tộc, về cơ bản tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống đã giảm, tuy nhiên kết quả này chưa ổn định. Một số tỉnh tỷ lệ tảo hôn vẫn còn cao như Lâm Đồng, Lào Cai. Nguyên nhân chủ yếu vẫn là do nhận thức còn hạn chế cũng như còn tồn tại các hủ tục lạc hậu trong đời sống.

Cũng tại Hội thảo, một số đại biểu đã đưa ra một số cách làm, mô hình đang triển khai có hiệu quả tại địa phương như: vận động thầy mo, bà mối cam kết không làm lễ cho các cặp vợ chồng chưa đủ tuổi;  thành lập các câu lạc bộ tuyên truyền về tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong các trường học… Ngoài ra các đại biểu cũng nhấn mạnh về việc đẩy mạnh vai trò của Người có uy tín trong công tác tuyên truyền, vận động các hộ gia đình không cho con cháu kết hôn khi chưa đủ tuổi...

Phát biểu chỉ đạo tại Hội thảo, Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm UBDT Hoàng Thị Hạnh cho biết, trong giai đoạn 2021- 2025 cần đặt vấn đề tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong bối cảnh rộng lớn và đa chiều. Cần thúc đẩy bình đẳng giới và tăng quyền cho phụ nữ, bảo đảm cho phụ nữ tham gia lãnh đạo, cũng như tham gia vào quá trình ra quyết định trong hộ gia đình và ở cộng đồng. Đẩy mạnh các hoạt động phòng ngừa và ứng phó với mọi hình thức bạo lực đối với trẻ em DTTS, trong đó tảo hôn cần phải là một ưu tiên quan trọng trong việc thúc đẩy bình đẳng giới vùng DTTS.