Chứng tích lịch sử

Năm 1908, thực dân Pháp đã chọn vùng đất Lao Bảo thuộc huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị ngày nay để xây dựng nhà lao, nhằm giam cầm những sĩ phu, chiến sĩ, nhà cách cách mạng kiên trung của Đảng ta.

Đây là vùng rừng thiêng nước độc, nằm trên dãy Trường sơn, nơi tiếp giáp với nước bạn Lào. Mới đầu, thực dân Pháp chỉ xây hai khu buồng giam là khu A và khu B. Đến giai đoạn từ năm 1931- đến 1932, thực dân Pháp lại tiếp tục cho xây dựng thêm khu nhà C, nhà D, đến năm 1934 thì hoàn thành. Phần này có kết cấu kiên cố, tường làm bằng đá, mái lợp tôn, sàn xi măng. Mỗi nhà lao dài khoảng 30m, rộng 6m. Khu biệt giam có 13 buồng giam được xây bằng đá hộc, tường dày 1m, mỗi buồng giam rộng khoảng 3m², tất cả đều không có của sổ, chỉ có lỗ thông hơi nhỏ. Ngoài khu vực nhà lao, nhà tù Lao Bảo còn có nhiều công trình khác như nhà ăn, nhà vệ sinh, nhà tra tấn, nhà xác…

Tất cả được bao vây bởi một hệ thống hàng rào kiên cố xây cao 3,5m, có nhiều lô cốt canh gác.

Nhà tù Lao Bảo cùng với nhà tù Sơn La, Buôn Mê Thuật, Côn Đảo… là những nơi lưu giữ, là chứng tích về những tội ác không thể chối cãi của chế độ thực dân. Đồng thời, những di tích này, cũng là hình ảnh trực quan sinh động để giáo dục về tinh thần yêu nước quật cường của cha ông cho thế hệ trẻ học tập. 

Xuống cấp nghiêm trọng

Năm 1991, nhà tù Lao Bảo được công nhận là di tích lịch sử Quốc gia, trải qua thời gian gian 113 năm kể từ ngày xây dựng, cùng với sự tàn phá của bom đạn, tác động bởi mưa nắng, lũ lụt,….hiện nay khu di tích lịch sử Quốc gia nhà tù Lao Bảo đã xuống cấp tới mức báo động. Ngay từ tấm biển ngoài cổng ghi địa danh “Khu nhà giam Lao Bảo…” làm bằng xi măng cũng đã tróc sơn nham nhở, khó mà đọc hết nội dung.

Bước vào bên trong, cảnh tượng mới thật xót xa, khu nhà A, nhà B, nhà D… thật khó mà phân định. Phía bên trái theo hướng ngoài vào, là cả một đống bê tông, cốt thép - đây là tàn tích của nhà C đã bị sập hoàn toàn. Tiếp đến là nhiều hạng mục, nhiều chứng tích đã bị đổ vỡ, không thể nhận biết được

Tại một khu nhà trong di tích, từng lớp đá hộc đã bung ra, lớp mái vòm bằng bê tông thì đã bị lủng gần hết, để lộ buồng giam hình vuông chừng khoảng 3m² bên trong. Có chỗ phải dùng trụ sắt để chống trần…

 Khung cảnh tan hoang và điêu tàn khiến cho khách thăm quan không khỏi ngậm ngùi, xót xa cho một nơi đã từng là biểu tượng của tinh thần yêu nước chống chế độ thực dân…

Ông Lê Bá Hùng, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân thị trấn Lao Bảo cho biết: “Khu nhà tù Lao Bảo đã xuống cấp từ lâu. Ủy ban Nhân dân thị trấn đã đề xuất trùng tu, tôn tạo để làm điểm tham quan du lịch, giáo dục tinh thần yêu nước cho thế hệ trẻ nhưng đến nay, việc trùng tu chỉ được tiến hành những hạng mục nhỏ”.

Được biết, từ tháng 8/2009, UBND tỉnh Quảng Trị đã phê duyệt dự án trùng tu tôn tạo khu di tích nhà tù Lao Bảo, dự kiến sẽ hoàn thành vào năm 2011, nhưng đến nay đã hơn 10 năm trôi qua công tác trùng tu, tôn tạo rất nhỏ giọt. Nếu không quyết liệt, khẩn trương thực hiện dự án trùng tu, tôn tạo nhà Tù Lao Bảo. Có thể một ngày không xa, di tích lịch sử Quốc gia này chỉ còn lại là một đống đổ nát, hoang tàn!