Những ký ức buồn

Đã gần 20 năm đi qua, mỗi khi nhớ lại những ký ức buồn, những thảm họa do tệ nạn ma túy - HIV/AIDS và những trận lũ quét lịch sử gây ra, người dân Yên Tĩnh vẫn còn bàng hoàng.

Thiên nhiên ban tặng cho Yên Tĩnh nhiều tài nguyên quý hiếm. Rừng đầu nguồn khe Chà Hạ bạt ngàn các loại gỗ quý, trong lòng đất từ đỉnh Pu Phen đến các triền đồi, triền núi hay lòng khe Chà Hạ đều có vàng. Những tưởng đó là nguồn tài nguyên sẽ đem lại cuộc sống sung túc, đủ đầy cho người dân nơi đây. Nhưng nó lại là nguyên nhân của những thảm họa đổ lên đầu người dân. Người tứ phương từ Bắc vào Nam đổ về Yên Tĩnh để khai thác vàng, khai thác gỗ tìm kiếm vận may để đổi đời, mang theo cả nạn ma túy, HIV/AIDS. Tiếng máy múc, máy sàng gầm gào trên lưng núi, dưới lòng khe suối…

Từ một vùng quê thuần nông yên bình, Yên Tĩnh bị cuốn vào cuộc sống hối hả theo những cuộc càn quét vàng khắp các lòng khe, các con suối, đỉnh đồi. Kẻ đào vàng, người gùi hàng thuê cho các các nhóm khai thác vàng. Đối tượng gùi hàng thuê là phụ nữ. Ngày qua tháng lại, quan hệ giữa các ông chủ và những người gùi hàng ngày càng thân thiện dẫn đến nạn ngoại tình, gia đình ly tán. Những người làm thuê khai thác vàng có hơn 90% là người nghiện, dẫn đến tệ nạn ma tuý trên địa bàn trở nên nóng bỏng. Hàng trăm thanh - thiếu niên xã Yên Tĩnh rơi vào cảnh nghiện ngập ma tuý, nhiễm HIV/AIDS. Có thời điểm người nghiện ma túy ở Yên Tĩnh lên tới 197 người, trong đó có gần 100 người nhiễm HIV/AIDS. Trong số người nghiện ma túy, nhiễm HIV/AIDS có đến 3/4 đi tù hoặc đã bị chết; hàng chục cặp vợ chồng ly hôn, gia đình tan nát, hơn 30 trẻ em mồ côi không nơi nương tựa, cuộc sống nghèo nàn, bần cùng phủ khắp các bản làng.

Không chỉ có những cơn bão ma túy, vàng tặc, lâm tặc xới nát mảnh đất Yên Tĩnh mà còn có cả những cơn “đại hồng thủy” quét qua làm cho mảnh đất này tan hoang. Trận lũ quét giáng xuống bản Pa Tý vào đêm 26/5/2009. Chỉ trong vòng vài giờ, nước lũ đã cướp đi 5 sinh mạng, trong đó có 2 vợ chồng và 1 cháu bé mới 8 tuổi, cuốn trôi 2 căn nhà cùng với hàng ngàn gia súc, gia cầm. Cả bản có 60 nóc nhà bị ngập chìm trong lũ. Bản nghèo trở nên tang thương chỉ trong một thời gian ngắn…

Tiếp theo là các trận lũ quét xảy ra vào rạng sáng ngày 25/6/2011 và 14/9/2016 khiến cho hàng trăm ngôi nhà dân và các cơ sở vật chất như trường học, nhà công vụ giáo viên, cầu cống, đường giao thông… bị thiệt hại nặng nề. Hàng trăm ao cá và hàng chục con trâu, bò, lợn, gà… bị lũ cuốn trôi. Thiệt hại lên tới hàng trăm tỷ đồng.

“Đất chết” hồi sinh

Qua những cơn đại thảm họa, hiện nay, Yên Tĩnh đã và đang đổi thay từng ngày. Cơ sở hạ tầng nông nghiệp, nông thôn đã được đầu tư, cuộc sống của người dân đang từng ngày đổi thay. Nhịp sống mới đang bắt đầu nơi vùng đất “chết”.

Dẫn tôi vào thăm các bản Na Cáng, Chả Lúm, Huồi Pai, Pả Khốm, bản Hạt sau 8 năm bị cơn lũ quét qua, Chủ tịch UBND xã Lữ Khăm Phon vui mừng cho biết: Nhờ sự quan tâm của Đảng và Nhà nước cùng nghị lực vươn lên của bà con, nên giờ đây, thu nhập của người dân Yên Tĩnh từng bước được nâng cao. Toàn xã hiện có 5.156 con gia súc, hàng ngàn con gia cầm. Nhân dân xã Yên Tĩnh hăng hái khai hoang phục hóa đất bằng ven suối, biến những hố đào vàng trước đây thành ao cá, ruộng nước.

Hiện tại, toàn xã có 64 ha ruộng nước, canh tác 2 vụ lúa, 1 vụ màu và chuyển đổi 107 ha diện tích lúa rẫy để trồng sắn cao sản. Những ngôi nhà sàn bằng gỗ, nhà xây kiên cố khang trang ngày càng được xây dựng nhiều hơn, không còn hộ nào phải ở nhà tạm; 100% trẻ em được đến trường đúng độ tuổi. Hầu hết các tuyến đường liên bản, đường nội bản đến các hộ gia đình đều đã được bê tông hóa và do bà con tự đóng góp. Không chỉ ở Na Cáng, tất cả các tuyến đường vào khu sản xuất tập trung của các bản như Pa Tý (2,4 km), Huồi Pai (1,2 km), Pả Khốm (1,2 km) cũng đã kịp hoàn thành, giúp bà con đi lại dễ dàng…

Một trong những tấm gương điển hình vươn lên trong gian khó phải nói đến bà con trong Tổ hợp tác Chè dây ở bản Cành Toong do anh Lữ Khăm Kháy phụ trách. Anh Kháy cho biết: “Hiện nay, Tổ hợp tác có 14 hộ gia đình thành viên, nhờ sự hỗ trợ, khích lệ của cấp ủy, chính quyền xã Tổ hợp tác đã tiến hành trồng mới 1ha chè dây, khoanh nuôi, bảo vệ 10 ha trên đỉnh Pu Phen. Năm 2023 đã tiêu thụ được 1.200kg chè khô với doanh thu sau khi trừ chi phí là 217 triệu đồng. Sản phẩm Chè dây Yên Tĩnh đã được Hội đồng thẩm định công nhận là sản phẩm OCOP cấp 3 sao đặc trưng của huyện vào tháng 1/2024.

Đi dọc theo Tỉnh lộ 543c từ bản Văng Cuộm đến Na Cáng, những cánh rừng bạt ngàn xanh ngát màu xanh của keo, mét, sắn cao sản đang bừng lên một sức sống mới. Thỉnh thoảng, tôi gặp từng tốp bà con đang bóc vỏ keo, xếp lên ô tô. Ông Lữ Khăm Phon, Chủ tịch UBND xã Yên Tĩnh cho biết: “Hiện nay, toàn xã có trên 1.568 ha rừng trồng, chủ yếu là keo, trong đó đã có 1/3 số diện tích đang khai thác. Chỉ tính trong năm 2023, cả xã đã trồng được hơn 260 ha keo do Nhân dân tự bỏ vốn ra đầu tư. Yên Tĩnh là 1 trong 2 địa phương có diện tích keo lớn nhất huyện, chỉ đứng sau xã Tam Quang. Hiện tại, 1 ha keo tại địa bàn Yên Tĩnh bán được trên dưới 50 triệu đồng”.

Thấy bà con đang bốc dỡ keo giống từ trên xe xuống, tôi dừng xe và lại gần hỏi thăm. Chị Vi Thị Bằng ở bản Hạt hồ hởi nói: “Toàn bộ số keo giống này là của gia đình tôi đặt mua. Hồi tháng 9 năm ngoái, gia đình vừa mới bán 2 ha, thu về 150 triệu đồng. Vừa rồi, gia đình đã dọn đất xong và đã trồng được 5 ngàn cây rồi, bây giờ mua thêm 2 vạn cây keo giống nữa để trồng tiếp”.

Trở lại trụ sở xã, tôi đem cảm nhận của mình về những đổi thay về tư tưởng, nếp nghĩ, cách làm của người dân Yên Tĩnh trao đổi với Bí thư Đảng ủy Quang Văn Đặng, anh cho biết, năm 2023 là năm ghi nhiều dấu ấn quan trọng của Đảng bộ, Chính quyền và Nhân dân xã Yên Tĩnh trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh. Thông qua việc phân công đảng viên phụ trách hộ gia đình, đổi mới phong trào dân vận khéo và trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, đến nay xã cơ bản xóa được tư tưởng trông chờ, ỷ lại của Nhân dân. Cán bộ, đảng viên của xã đã hỗ trợ giúp đỡ được 245 hộ gia đình thoát nghèo, giảm tỷ lệ hộ nghèo từ 51,43% xuống 36,92%. Các tổ chức đoàn thể và các thôn bản trên địa bàn xã có nhiều mô hình hay, cách làm hiệu quả, nổi bật, như: Mô hình mỗi tháng 2 ngày dọn vệ sinh môi trường của chi hội phụ nữ; tố giác tội phạm của bản Văng Cuộm; bản không có ma túy đầu tiên của xã; nuôi dê nhốt tại bản Hạt của Đoàn Thanh niên; trồng cây ăn quả tại bản Pả Khốm…

Tại các chi bộ trường học đã khơi dậy tinh thần tự giác của giáo viên và các em học sinh trong nhà trường bằng các việc làm thiết thực, sáng tạo như: Trường PTDTBT THCS đã dành thời gian nhàn rỗi của các em để làm các vườn rau sạch tại chỗ nhằm có thêm thực phẩm cải thiện bữa cơm hằng ngày, vừa rèn luyện thể chất, vừa trau dồi các kỹ năng làm việc nhóm. Tại Trường PTDTBT Tiểu học, giáo viên đã tổ chức các đợt cắt tóc cho học sinh, giáo viên nữ thì hướng dẫn vệ sinh, cắt móng tay, chân cho học sinh, giúp các em thích nghi với điều kiện sống xa nhà, tự lập ngay khi đang còn nhỏ….

Chủ tịch xã Lữ Khăm Phon vui mừng chia sẻ những kết quả thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ xã nhiệm kỳ 2020-2025: Tính đến hết năm 2023, đã có 35/43 chỉ tiêu đạt và vượt mục tiêu Đại hội. Thu nhập bình quân đầu người đạt 30 triệu đồng/người/năm; xấp xỉ mức bình quân chung của cả huyện; xuất khẩu lao động vượt 40%; tạo việc làm mới vượt trên 20%, xây dựng bản làng văn hoá vượt trên 11%. Đặc biệt là đã chấm dứt tình trạng khai thác lâm sản, khoáng sản trái phép. Yên Tĩnh là xã đầu tiên của huyện Tương Dương thực hiện tốt Nghị quyết 08-NQ/HU của Huyện ủy về xây dựng xã, bản sạch ma túy, thiết lập an ninh, trật tự trên địa bàn. Hệ thống cơ sở hạ tầng trên địa bàn xã cơ bản được đồng bộ, đường giao thông được cứng hóa 100% góp phần thúc đẩy giao thương, công cuộc xây dựng nông thôn mới được chú trọng và đạt kết quả tốt.