Đặc điểm của cây trâm bầu

Trâm bầu là một loại cây mọc hoang phổ biến ở miền Nam nước ta, đặc biệt là các con kênh ven miền Tây. Đây là một loại cây có sức sống dẻo dai và phát triển rất nhanh. Hiện nay cũng có nhiều nơi đã trồng trâm bầu làm dược liệu.

Cây trâm bầu là loại cây thân gỗ nhỏ với chiều cao từ 2 – 10m hoặc có thể lên đến 12m. Thân cây phân thành nhiều cành ngắn, khi cành rụng hết lá nhìn giống như gai nhọn, cành non có hình 4 cạnh và mép cạnh có rìa mỏng.

Lá trâm bầu mọc đối nhau, cuống lá ngắn, lá có hình trứng dài, chóp lá tù hoặc hơi nhọn và có gốc thuôn. Trên hai mặt lá đều có lông, mặt trên lá có lông nhiều hơn mặt dưới, chiều dài lá khoảng 1 – 7.5cm, chiều rộng khoảng 1.5 – 4cm hoặc to hơn.

Hoa trâm bầu gồm nhiều hoa nhỏ màu vàng nhạt, thường mọc ở đầu cành hoặc ở nách lá.

Quả trâm bầu lớn có 4 cánh mỏng, có chứa một hạt hình thoi và có rìa. Cây trâm bầu thường ra hoa và quả vào tháng 9 – 11 hàng năm.

Công dụng chữa bệnh từ cây trâm bầu

Người ta thường sử dụng lá, quả, hạt và rễ của cây trâm bầu để làm thuốc chữa bệnh. Các bộ phận của cây có công dụng chữa bệnh khác nhau như:

Phần hạt và rễ trâm bầu được dùng làm thuốc tẩy giun kim, giun đũa.

Phần lá và vỏ cây cũng có tác dụng như hạt.

Nước sắc từ hạt trâm bầu được sử dụng trên sán lợn, giun đất.

Lá trâm bầu phơi khô, sử dụng kết hợp với lá nhân trần để làm trà nhuận gan.

Rễ trâm bầu được dùng để chữa vết thương và lá được dùng làm thuốc cầm tiêu chảy, giúp giảm đau.

Bên cạnh đó cây trâm bầu còn có công dụng chữa bệnh cụ thể như:

Tốt cho tim mạch: Các nghiên cứu tại Mỹ đã cho thấy tác dụng giúp giảm mỡ máu nên tốt cho huyết áp và tim mạch. Polyphenol, axit gallic là những hoạt chất có tính chống viêm và chống oxy hóa mạnh. Chúng giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và có tác dụng trợ tim.

Công dụng lợi tiểu: Nước sắc từ lá trâm bầu cũng có tác dụng lợi tiểu, giúp cơ thể đào thải các chất độc hại ra ngoài cơ thể qua được tiểu tiện. Tác dụng này được kéo dài trong những giờ sau, giúp cho cơ thể giải độc tốt mà không gây tác dụng phụ.

Công dụng lợi mật: Nước sắc lá trâm bầu có tác dụng tăng tiết mật, giúp cho sự tiêu hóa thức ăn dễ dàng, đồng thời kích thích ăn ngon, gia tăng cảm giác thèm ăn.

Ngăn ngừa và hỗ trợ các tế bào ung thư phát triển: Theo kết quả nghiên cứu của giáo sư Pettit giám đốc viện nghiên cứu ung thư tại Mỹ đã cho thấy chất combretastatin trong vỏ cây trâm bầu khi được chuyển sang dạng phosphate, chất này khi hòa tan trong nước đem bào chế dưới dạng thuốc viên và khi dùng chung với một số chất kháng ung thư như carboplatin, cisplatin, vinblastine phối hợp với hóa trị thì có thể tiêu diệt được 95% các tế bào ung thư. Ngoài ra chất combretastatin giúp ngăn cản lưu lượng máu không cho chuyển oxygen đến tế bào ung thư, làm cho chúng không thể phát triển được.

Hỗ trợ điều trị bệnh HIV: Công dụng này của cây trâm bầu khiến giới y học kinh ngạc. Các nhà khoa học tìm thấy trong trâm bầu chất có thể ức chế loại enzyme quan trọng trong quá trình virus HIV-1 nhân đôi. Nhờ đó, trâm bầu hỗ trợ đắc lực cho bệnh nhân nhiễm HIV trong việc điều trị bệnh.

Hạt trâm bầu có tính kháng khuẩn mạnh và đặc biệt hiệu quả với những loại trực khuẩn gram âm gây nhiễm khuẩn âm đạo, cầu khuẩn gram dương và một số loại vi sinh kháng thuốc kháng sinh.

Các nhà khoa học cũng tìm ra công dụng giúp ổn định đường huyết, hỗ trợ tốt cho bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường tuýp 2.

Bài thuốc chữa bệnh từ cây trâm bầu

Chữa xơ gan cổ trướng: Dùng 50g lá cối xay, 50g vỏ cây vọng cách, 50g vỏ cây quao nước, 50g lá trâm bầu khô, 200g quả dứa dại, 200g cây ráy gai. Các nguyên liệu trên mang sắc uống mỗi ngày 1 thang.

Giúp thải độc gan: Muốn tăng cường giải độc gan, bạn có thể dùng 20 - 30g hạt trâm bầu mang nấu nước uống hàng ngày. Ngoài ra, bạn cũng có thể dùng lá trâm bầu phơi khô nấu cùng lá cây nhân trần làm nước uống nhuận gan, tăng cường chức năng gan.

Tẩy giun: Chuẩn bị bột nếp 100g, bột từ hạt trâm bầu và lá mơ mỗi thứ 50g. Đem tán bột dược liệu rồi trộn đều với bột nếp với một ít nước. Sau đó vo bột thành viên và hấp cách thủy cho chín. Mỗi sáng sau khi thức dậy, ăn một lượng vừa phải đồng thời không ăn thêm thực phẩm khác cho đến trưa. Áp dụng bài thuốc liên tục trong 4 – 5 ngày sẽ giúp tiêu diệt hoàn toàn giun ở trong đường ruột.

Hoặc: Dùng hạt trâm bầu mang nướng rồi kẹp trong chuối chín để ăn. Trẻ em ăn từ 5 - 10 hạt. Người lớn ăn từ 14 - 20 hạt.

Điều trị giun đất và sán lợn: Nước sắc từ hạt cây trâm bầu có tác dụng trên giun đất và sán lợn. Lá và vỏ cây cũng có tác dụng như hạt. Ngoài ra, rễ trâm bầu còn chữa thương và lá làm thuốc giảm đau, cầm tiêu chảy.

Chữa nước ăn chân: Dùng 100g lá trâm bầu, 100g lá phèn đen, 100g lá móng tay, 100g lá bạch hạ giã nhuyễn rồi ngâm cùng 100ml rượu trắng. Sau đó dùng nước rượu ngâm này bôi lên chỗ ăn chân ngày 2 - 3 lần sẽ rất nhanh khỏi. Khi dùng không hết bạn có thể đậy kín nắp chai rượu ngâm và để dùng dần.

Lưu ý

Thận trọng khi sử dụng dược liệu trâm bầu cho phụ nữ mang thai và cho con bú.

Không nên dùng các bài thuốc trâm bầu kết hợp với các bài thuốc tây chữa tăng men gan, thuốc lợi tiểu, thuốc trị giun khác.

Trong thành phần hạt trâm bầu có chất oxalate calcium gây nấc cụt sau khi uống. Phản ứng này sẽ tự hết mà không cần chữa trị.

Cây bạc thau, dây leo cũng gọi là cây trâm bầu, cây này thường trồng leo nơi bờ rào hoặc leo giàn cho bóng mát, làm cảnh, hoa màu tím hồng. Lưu ý không nhầm lẫn trong sử dụng.

Cây trâm bầu là một loài thực vật có nhiều công dụng chữa bệnh, rất tốt cho sức khỏe. Tuy nhiên nhưng trước khi sử dụng bạn nên có sự tư vấn của bác sĩ về liều lượng cũng như cách sử dụng sao cho phù hợp.