Những ngày gần đây, thông tin về việc hàng chục người dân ở xã Kim Thượng, huyện Tân Sơn bất ngờ phát hiện mình bị nhiễm HIV khiến dư luận xôn xao. Nhiều người dân cho rằng, việc lây truyền có thể là do họ cùng khám bệnh tại một phòng khám tư và được tiêm cùng một bơm kim tiêm dẫn đến lây lan bệnh HIV. Tuy nhiên, theo các chuyên gia y tế, thì việc lây truyền bệnh HIV không thể đơn giản như vậy, nhất là đối với những bệnh nhân bị HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS.

PGS.TS Đỗ Duy Cường, Trưởng Khoa Truyền nhiễm-Bệnh viện Bạch Mai

Chia sẻ về vấn đề này, PGS.TS Đỗ Duy Cường, Trưởng khoa Truyền nhiễm-Bệnh viện Bạch Mai cho biết: “Xác xuất lây truyền HIV qua bơm kim tiêm chỉ 0,3% và không phải tất cả mũi tiêm đều có thể làm lây

Virus HIV trong bơm kim tiêm có thể sống 5 ngày trong môi trường, còn nếu lâu hơn thì khó có thể làm lây nhiễm bệnh được. Do đó, thông tin về y sĩ dùng chung một kim tiêm để tiêm cho người dân trong nhiều tuần, nhiều tháng liền khiến lây truyền HIV là hoàn toàn không có khoa học”.

PGS Cường phân tích, hiện nay HIV có thể lây truyền qua nhiều con đường khác nhau. Bên cạnh việc lây truyền HIV qua quan hệ tình dục không an toàn, lây từ mẹ sang con, thì căn bệnh này có thể lây truyền qua đường máu, trong đó, dùng chung bơm kim tiêm là con đường lây truyền thường gặp.

Việc dùng chung bơm kim tiêm, nhất là với người tiêm chích ma túy; dùng chung các loại kim xăm trổ, kim châm cứu; các dụng cụ xăm lông mày; lưỡi dao cạo râu,…đều có nguy cơ cao lây nhiễm HIV. Cũng có thể lây truyền HIV qua các tiếp xúc trực tiếp với máu khác như bị dính máu của người nhiễm HIV vào nơi có các vết thương hở hoặc da bị xây xát…

Theo PGS Cường, lây truyền HIV qua con đường tiêm chích ma túy là hình thái lây truyền chủ yếu trong đại dịch HIV/AIDS cách đây 10 năm, ước tính có đến 80-90% lây truyền qua bơm kim tiêm ở những người sử dụng ma túy. Họ dùng 1 bơm kim tiêm duy nhất để lấy thuốc và chích cho nhau tại cùng trong 1 thời điểm nên vi rút HIV sẽ lây trực tiếp qua cho người khác.

Trong thực tế hiện nay, bơm kim tiêm là loại sử dụng một lần, sau khi sử dụng sẽ được xử lý theo quy trình xử lý vật sắc nhọn của Bộ Y tế. Bơm kim tiêm cũng là vật dụng khá phổ biến, rất sẵn trên thị trường và giá thành cũng rẻ. Do đó, việc lây truyền HIV qua dùng chung bơm kim tiêm là rất khó, việc lây đồng loạt cho nhiều người lại là điều càng khó xảy ra.

Là một trong những chuyên gia trong ngành truyền nhiễm, PGS Cường cho hay: Bệnh HIV để chuyển sang giai đoạn AIDS phải qua thời gian rất dài từ 5-10 năm. Chắc chắn một điều không thể chỉ mất vài tháng mà bệnh nhân HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS được.

Ở giai đoạn đầu, bệnh nhân nhiễm HIV không có triệu chứng rõ ràng, sau vài tuần thì có những triệu chứng như: Sốt phát ban, nổi hạch, đau mỏi, nhức người như triệu chứng của cảm cúm thông thường.

Cho dù có xét nghiệm, HIV vẫn ra kết quả âm tính. Nhưng giai đoạn này được đánh giá là giai đoạn “cửa sổ” cần hết sức cẩn trọng, xét nghiệm âm tính chưa chắc đã không nhiễm HIV, mà phải theo dõi tiếp theo sau 3 tháng mới có thể khẳng định chắc chắn bệnh nhân có nhiễm HIV không. Và phải sau 5-10 năm bệnh HIV mới chuyển sang giai đoạn AIDS, lúc này người bệnh mới có các triệu chứng rõ rệt như: Sụt cân, tiêu chảy, sốt kéo dài,…

PGS Cường cho rằng, rất khó để xác định một người bị nhiễm HIV từ khi nào, do đó phải có sự điều tra căn nguyên rất kỹ từ khoảng thời gian nhiều tháng, nhiều năm về trước đó. Khi bệnh nhân nhập viện với các triệu chứng của HIV/AIDS thì không có nghĩa là bệnh nhân vừa mắc bệnh xong mà đã ủ bệnh từ rất lâu rồi.

“Về vụ việc ở Phú Thọ cũng vậy, không thể chỉ sau vài tháng đến khám tại nhà y sĩ về có thể mắc HIV, thậm chí có người đã ở giai đoạn AIDS mà có thể khẳng định đó là nguồn lây truyền HIV được. Việc một ai đó dương tính với HIV là điều hoàn toàn có thể xảy ra nếu có các nguy cơ không an toàn. Không thể đổ lỗi cho nhân viên y tế khi chưa có kết luận chính thức, tránh gây hoang mang dư luận”, PGS Cường chỉ rõ.

Cũng theo PGS Cường, hiện nay HIV nên được coi là một bệnh mạn tính mà ai cũng có nguy cơ bị nhiễm, nhưng nếu được điều trị thì có thể sống lâu dài như người bình thường. Nhưng cần tránh hai tình trạng thái quá, nếu quá sợ hãi thì sẽ dẫn đến việc kỳ thị, phân biệt đối xử với những người mắc phải căn bệnh này và nếu quá chủ quan tức kém hiểu biết thì sẽ bị lây nhiễm, phơi nhiễm bệnh.

Bởi vậy, để tránh phơi nhiễm bệnh HIV hiệu quả, PGS Cường khuyến cáo, nếu không may bị vật sắc nhọn, bơm kim tiêm có nghi ngờ phơi nhiễm HIV, thì mọi người cần bình tĩnh, rửa vết thương dưới vòi nước, để nguyên máu chảy nhưng không nặn ra. Sau đó, nhanh chóng đưa đến cơ sở y tế để được uống thuốc dự phòng lây nhiễm tốt nhất trong vòng 6 tiếng đầu (hoặc trong vòng 72 tiếng), sẽ có hiệu quả ngăn chặn vi rút qua da vào máu.

Sau 1 tháng cần đánh giá lại và sau 3 tháng tiên hành kiểm tra để xác định chính xác có dương tính với HIV hay không. Với nhân viên y tế, người làm nhiệm vụ như: Công an truy bắt tội phạm nếu có máu nhiễm HIV bắn vào da, mắt, niêm mạc,… cần uống kháng vi rút trong vòng 28 ngày để đảm bảo vi rút không nhân lên. Phụ nữ nhiễm HIV khi mang thai cũng được khuyến khích và khuyến cáo dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con.

Khi phải tiếp xúc với máu, dịch tiết hoặc dịch sinh dục cần áp dụng các biện pháp dự phòng như: Sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục, sử dụng vật ngăn cách như kính bảo hộ, áo choàng, găng tay… khi chăm sóc. Và ngâm tất cả các đồ dùng có dính máu, dịch cơ thể trong dung dịch nước sát trùng trước khi tiêu hủy là các biện pháp phòng tránh lây nhiễm HIV có hiệu quả nhất.Đặc biệt, để phòng bệnh HIV, cần tránh tiếp xúc trực tiếp với máu, dịch cơ thể và dịch sinh dục là nguyên tắc chủ đạo trong dự phòng lây nhiễm HIV.

Theo cổng TTĐT chính phủ