Nhiều  vướng mắc khi triển khai 

Thời điểm năm 2022, gia đình anh Tao Văn Kẻo (trú ở bản Bãi Trâu, xã Bản Hon, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu), là một trong 74 hộ đồng bào dân tộc Lự được hỗ trợ mua trâu sinh sản từ tiểu dự án 1 thuộc Dự án 9 của Chương trình với số tiền hơn 18 triệu đồng trong cả giai đoạn, trong khi để mua một con trâu giống sinh sản, cần số tiền từ 23-25 triệu đồng. Vì vậy, cũng như các hộ dân tộc Lự khác thuộc diện thụ hưởng chính sách, gia đình anh Kẻo phải vay mượn thêm tiền để mua trâu giống.

Năm 2023, xã Bản Hon tiếp tục có 53 hộ đồng bào dân tộc Lự được hỗ trợ trâu sinh sản và lợn giống từ tiểu dự án 1. Tuy nhiên, mức hỗ trợ có sự điều chỉnh thay đổi cả giai đoạn 2021-2025 từ hỗ trợ tối đa 20 triệu đồng/hộ xuống 10 triệu đồng/hộ/năm. Quy định này gây nhiều khó khăn trong việc triển khai dự án hỗ trợ chăn nuôi đại gia súc, vì với định mức 10 triệu đồng/hộ/năm, thì các hộ càng không đủ để mua gia súc như: trâu, bò. Người dân phải đối ứng thêm một khoản kinh phí khá lớn, trong khi đa phần đều là hộ nghèo.

Ông Nguyễn Văn Tưởng, Chủ tịch UBND xã Bản Hon cho hay: “Đối với tiểu dự án 1 thuộc Dự án 9 về chăn nuôi, xã vẫn đang triển khai hỗ trợ cho người dân theo Thông tư số 15, với mức 20 triệu đồng/hộ cho cả giai đoạn 2021-2025 để giúp các hộ tiếp cận với nguồn hỗ trợ hiệu quả. Bà con cũng mong muốn, được tăng mức hỗ trợ hằng năm mỗi hộ từ 15-20 triệu đồng/hộ/năm để bà con bớt phần đối ứng đầu tư mua con giống tạo sinh kế tốt hơn”.

Tương tự, trong năm 2023, huyện Phong Thổ được giao hơn 143,3 tỷ đồng thực hiện Chương trình MTQG 1719, gồm trên 77,2 tỷ đồng vốn đầu tư phát triển và hơn 64,8 tỷ đồng vốn sự nghiệp để thực hiện 10 dự án. Từ nguồn lực này, huyện Phong Thổ đã triển khai hoàn thiện cơ sở hạ tầng, hỗ trợ đất ở, nhà ở, hỗ trợ liên kết đa dạng hóa sinh kế. 

Tuy nhiên, vướng mắc lớn nhất đối với huyện Phong Thổ là Dự án 3 về “Phát triển sản xuất nông, lâm nghiệp bền vững, phát huy tiềm năng, thế mạnh của các vùng miền để sản xuất hàng hóa theo chuỗi giá trị”. Trong đó, tiểu dự án 1: phát triển kinh tế nông, lâm nghiệp bền vững gắn với bảo vệ rừng và nâng cao thu nhập cho người dân, đến thời điểm này chưa giải ngân được kinh phí.

Bà Mai Thị Hồng Sim, Phó Chủ tịch UBND huyện Phong Thổ thông tin: Nguyên nhân diện tích rừng trồng trên địa bàn chủ yếu ở các xã vùng I. Các xã khu vực II, III vùng dự án không có quỹ đất quy hoạch cho lâm nghiệp để mở rộng phát triển trồng rừng. Các hộ trồng rừng thì phần lớn không phải là hộ nghèo; hoặc đất trồng rừng của các hộ gia đình, đa phần chưa có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; hoặc là có giấy chứng nhận đã cho thuê đất của cấp có thẩm quyền, bởi vậy, tiểu dự án 1 này rất khó để thực hiện.

Hay như, toàn tỉnh Lai Châu có 4 dân tộc thiểu số thuộc nhóm dân tộc rất ít người (gồm: Si La, Cống, Mảng, Lự). Chương trình MTQG 1719 đã dành riêng một Dự án 9 về đầu tư phát triển nhóm các dân tộc thiểu số rất ít người và nhóm dân tộc còn nhiều khó khăn với nhiều chính sách hỗ trợ thiết thực.

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện tiểu dự án 1, thuộc Dự án 9 cũng gặp không ít vướng mắc. Nguyên nhân được địa phương chỉ ra là, hầu hết là do việc ban hành văn bản hướng dẫn chồng chéo, trùng lặp, vướng mắc rất khó để thực hiện. Trong đó có cả việc vốn giao trước nhưng cơ chế chính sách ban hành sau. Trong 2 năm 2022 và 2023, tỉnh Lai Châu được giao nguồn vốn trên 288,2 tỷ đồng gồm cả vốn đầu tư phát triển và vốn sự nghiệp để thực hiện Dự án 9, nhưng nguồn đầu tư mới giải ngân được 35%, nguồn sự nghiệp mới được gần 11%. 

Trước tình hình đó, tỉnh Lai Châu cũng đã ban hành nghị quyết xác định 32 thôn, bản thuộc 15 xã của 4 huyện: Tam Đường, Mường Tè, Nậm Nhùn, Sìn Hồ, là những địa bàn tập trung đông đồng bào dân tộc thiểu số rất ít người có khó khăn đặc thù để đầu tư, cải tạo, nâng cấp, sửa chữa cơ sở hạ tầng theo tiểu dự án 1 thuộc Dự án 9.

Tiến độ giải ngân chậm

Theo báo cáo thống kê, toàn tỉnh Lai Châu có 67 xã vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi nằm trong danh sách các xã được đầu tư, hỗ trợ Chương trình MTQG 1719 giai đoạn 2021-2025, với tổng nguồn vốn được đầu tư là hơn 4.800 tỷ đồng để thực hiện 10 dự án; trong đó năm 2022 hơn 649 tỷ đồng và năm 2023 trên 930 tỷ đồng.

Chương trình đã được các địa phương, đơn vị trên địa bàn tỉnh triển khai quyết liệt. Trong đó, có nhiều công trình, dự án về cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội được đầu tư đồng bộ; nhiều mô hình kinh tế, phát triển sản xuất được tổ chức thực hiện. Lai Châu đã hoàn thành việc phân bổ nguồn vốn chi tiết kế hoạch vốn đầu tư phát triển, dự toán ngân sách nhà nước của chương trình mục tiêu quốc gia đến các cơ quan, đơn vị và cấp trực thuộc. Tuy nhiên, do có nhiều vướng mắc nên tiến độ giải ngân và thực hiện các dự án thuộc Chương trình chậm so với kế hoạch.

Cụ thể như, trong năm 2024, tỉnh Lai Châu được giao hơn 1.000 tỷ đồng nguồn ngân sách Trung ương để thực hiện Chương trình MTQG 1719. Tính đến ngày 24/6, tỉnh thực hiện giải ngân được 182.894 triệu đồng, cũng mới chỉ đạt 17% kế hoạch giao.

Từ thực tiễn cho thấy, kết quả giải ngân vốn, là một trong những thước đo để đánh giá Chương trình đã thực sự đi vào cuộc sống hay chưa?. Minh chứng, các mục tiêu tỉnh Lai Châu đặt ra, đó là phấn đấu đến cuối giai đoạn I (năm 2025), 25% số thôn, bản thuộc các xã đặc biệt khó khăn thoát khỏi diện đặc biệt khó khăn; 31% số xã ra khỏi địa bàn đặc biệt khó khăn và 1 huyện thoát khỏi tình trạng nghèo..., với tiến độ triển khai Chương trình MTQG 1719 như hiện nay, các mục tiêu này vẫn đang còn ở phía trước.

Tập trung tháo gỡ 

Theo UBND tỉnh Lai Châu, việc thực hiện Chương trình MTQG 1719 là ưu tiên của địa phương. Những năm qua, tỉnh cũng đã triển khai nhiều giải pháp từng bước tháo gỡ vướng mắc. Tỉnh đặt ra lộ trình với từng phần việc trọng tâm, trọng điểm cần hoàn thành, song song là chú trọng phát huy vai trò của cấp ủy, chính quyền địa phương các cấp để kịp thời chỉ đạo, đôn đốc, nắm bắt, xử lý khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện các chương trình, tiểu dự án, nội dung thành phần.

Là cơ quan thường trực triển khai thực hiện Chương trình, Ban Dân tộc tỉnh Lai Châu thời gian qua cũng đã phối hợp chặt chẽ, quyết liệt, trách nhiệm với các sở, ngành liên quan tìm hướng tháo gỡ vướng mắc…

Trao đổi với báo chí, ông Trần Hữu Chí, Trưởng ban Dân tộc tỉnh Lai Châu nhấn mạnh việc mong muốn các bộ, ngành chức năng liên quan sớm hoàn thành việc rà soát, điều chỉnh cơ chế chính sách tham mưu cho Chính phủ kịp thời điều chỉnh chủ trương đầu tư Chương trình MTQG 1719 làm cơ sở pháp lý cho các địa phương dễ thực hiện. Bởi thực tế khi triển khai, các địa phương đã gặp không ít vướng mắc. Như ở Lai Châu việc giao chi tiết nguồn kinh phí sự nghiệp đến từng lĩnh vực sự nghiệp (như sự nghiệp văn hóa thông tin, sự nghiệp y tế, dân số và gia đình…) đang gặp một số khó khăn trong quá trình thực hiện. Bên cạnh đó, địa phương không chủ động được trong việc cân đối kinh phí đối với các nội dung cần thực hiện và nội dung không thể triển khai thực hiện tại địa phương.

“UBND tỉnh Lai Châu cũng đã đề xuất, bổ sung kế hoạch vốn đầu tư phát triển giai đoạn 2021-2025, để đảm bảo thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ của một số tiểu dự án, dự án thành phần thuộc Chương trình MTQG 1719”, ông Trần Hữu Chí cho hay.