Theo báo cáo của Ủy ban Dân tộc, thời gian qua, tội phạm ma túy trong vùng đồng bào DTTS vẫn tiềm ẩn nhiều yếu tố phức tạp. Lợi nhuận từ buôn bán ma túy mang lại, là một trong những lý do làm “mờ mắt” các đối tượng. Trong khi đó, xuất phát từ trình độ nhận thức, đặc biệt là đời sống của đồng bào nhiều nơi còn khó khăn, hạn chế nên đồng bào dễ bị lợi dụng vào các hoạt động mua bán, vận chuyển và sử dụng ma túy .

 Kết quả điều tra thu thập thông tin về thực trạng kinh tế - xã hội của 53 DTTS năm 2019 của Ủy ban Dân tộc và Tổng cục thống kê cho thấy, trong vùng DTTS hiện nay có trên 37.000 người DTTS nghiện ma túy và trên 17.000 người DTTS nhiễm HIV/AIDS, tại 5.468 xã thuộc vùng DTTS.

Ở thành thị, tỷ lệ người nghiện ma túy là người DTTS là 20,2%, trong khi đó con số này ở nông thôn cao hơn gần 3 lần (59,8%). Thế nhưng hiện nay, xu hướng người DTTS di cư xuống thành thị lao động ngày càng cao, kéo theo tỷ lệ người nghiện ma túy xuống thành phố có nguy cơ tăng lên, khiến công tác quản lý càng trở nên phức tạp.

Bên cạnh đó, từ đầu năm 2021 đến nay, các lực lượng chức năng tại nhiều địa phương đã phát hiện, bắt giữ nhiều vụ mua bán, vận chuyển trái phép chất ma túy, với số lượng rất lớn. Đặc biệt, một số vụ do người DTTS tham gia.

Điển hình như ngày 22/6/2021, tại xã Phì Nhừ, huyện Điện Biên Đông (Điện Biên), Công an huyện Điện Biên Đông phối hợp cùng Công an, Bộ đội Biên phòng (BĐBP) và Hải quan Điện Biên triệt phá thành công Chuyên án 621D, bắt giữ Lầu A Di, SN 1984, ngụ xã Xa Dung, huyện Điện Biên, thu giữ 78 bánh heroine.

Trước đó, ngày 19/6/2021, BĐBP Nghệ An phối hợp cùng Chi cục Hải quan Cửa khẩu Quốc tế Nậm Cắn, Cục Phòng chống ma túy và tội phạm (Bộ Tư lệnh BĐBP) đã bắt quả tang đối tượng Thò Bá Tồng, SN 1998, ngụ tại xã Tri Lễ, huyện Quế Phong (Nghệ An) về hành vi vận chuyển trái phép các chất ma túy. Tang vật thu giữ tại chỗ 1 bánh heroine và 18.000 viên ma túy tổng hợp.

Hiện nay, trong 6 vùng kinh tế - xã hội, 2 vùng Trung du và miền núi phía Bắc; Bắc Trung bộ và Duyên hải miền Trung có tỷ lệ người DTTS nghiện ma túy cao nhất. Trong đó, Trung du và miền núi phía Bắc là một “điểm nóng”, với tỷ lệ người nghiện ma túy là người DTTS cao nhất cả nước, chiếm tới 66,6%.

Tính ở mức độ địa phương, trong số 10 tỉnh có tỷ lệ người DTTS nghiện ma túy và tỷ lệ người DTTS nhiễm HIV/AIDS cao hơn mức trung bình của cả nước, có 8 tỉnh thuộc vùng Trung du và miền núi phía Bắc. “Điểm nóng” của tệ nạn ma túy và nhiễm HIV/AIDS là 4 tỉnh: Điện Biên, Nghệ An, Sơn La và Lai Châu. 

Theo đánh giá của cơ quan chức năng, vùng đồng bào DTTS và miền núi có địa hình phức tạp, giao thông chia cắt, trình độ nhận thức của đồng bào DTTS không đồng đều, phong tục tập quán ở một số nơi còn lạc hậu, do vậy, công tác đấu tranh phòng chống ma túy trên địa bàn gặp không ít khó khăn. 

Bên cạnh đó, tình hình dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, ảnh hưởng đến công tác tuyên truyền, vận động đồng bào DTTS và miền núi trong phòng, chống tội phạm ma túy. Công tác phối hợp giữa các ngành ở một số địa phương cũng chưa chặt chẽ; công tác kiểm tra ở cơ sở chưa được thường xuyên...

Thực tế này đòi hỏi, lực lượng chức năng ở các bộ, ngành; các địa phương, cộng đồng xã hội cần tăng cường phối hợp hơn nữa trong cuộc chiến đẩy lùi tệ nạn ma túy trong vùng DTTS.