Sông hồ cạn trơ đáy

“Cà phê chết hết trơn rồi!”, ông Lê Quang Lâm, người có hơn 1ha cà phê đang cho kinh doanh tại thôn Quảng Thành, xã Đắk Sôr, huyện Krông Nô, Đắk Nông chua chát.

“Suối cạn từ Tết đến giờ. Nếu mấy ngày nữa không có mưa thì cà phê cả vùng này cháy khô hết”, ông Lâm buồn bã.

Tại huyện Chư Prông, tỉnh Gia Lai, những ngày này, nông dân đang tất bật đặt máy bơm, kéo đường ống tưới nước chống hạn cho cây trồng trên những rẫy cây công nghiệp. Để có nước tưới cho cây cà phê của gia đình, giữa cái nắng gay gắt của tháng tư Tây Nguyên, anh Đoàn Văn Thiết, thôn Tây Hồ, xã Bàu Cạn đang loay hoay dùng xẻng, khơi từng giọt nước cuối cùng ở lòng hồ thôn Tây Hồ, một trong những hồ thủy lợi lớn ở huyện Chư Prông.

Dù trồng cà phê nhiều năm, đã có kinh nghiệm đối phó với hạn hán, nhưng năm nay, thiếu nước tưới nghiêm trọng nên anh Thiết vô cùng lo lắng, bởi nếu trời không mưa trong những ngày tới, rẫy cà phê của gia đình sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Qua tìm hiểu, được biết, hồ Bàu Nai, xã Bàu Cạn rộng khoảng 8 ha, là nơi cung cấp nước tưới cho khoảng hơn 100 ha cây trồng trên địa bàn xã Bàu Cạn, hiện trơ khô đáy do nắng hạn.

Cùng chung cảnh ngộ, tại huyện Đăk Hà, tỉnh Kon Tum, hồ chứa C3, thuộc xã Hà Mòn có dung tích 370.000 m3, phục vụ tưới tiêu cho hơn 200 ha cây trồng trên địa bàn thôn Bình Minh chỉ còn đọng lại vũng nhỏ, phía đầu nguồn đất đai nứt nẻ, khô khốc.

Giữa trưa nắng chang chang, chị Vũ Thị Ngà cùng con trai đang cặm cụi cắm hàng chục máy hút xuống lòng hồ để hút nước theo đường ống dẫn lên các vườn cà phê, hoa màu cách đó hàng trăm mét để tưới cho 1.400 gốc cà phê của gia đình. Rẫy cà phê của gia đình chị Ngà cách lòng hồ thủy lợi C3, xã Hà Mòn khoảng 800 m, đường ống dẫn nước được chôn ngầm dưới đất. Mỗi đợt tưới kéo dài hai ngày, chị tốn khoảng 1,2 triệu đồng tiền điện.

“Đây chỉ là giải pháp cứu vãn tạm thời, nếu tình trạng hạn hán kéo dài thêm 1-2 tháng nữa, toàn bộ diện tích cây trồng của gia đình sẽ chết khô. Dù biết nước hút từ lòng hồ nhiễm phèn sẽ khiến cây trồng bị cháy lá, hư quả, song không còn lựa chọn nào khác. Hơn 300 gốc cà phê tái canh của gia đình đã chết vì thiếu nước”, chị Ngà cho biết.

Trong các tháng đầu năm 2024 lượng mưa phổ biến tại các tỉnh Tây Nguyên thấp hơn trung bình nhiều năm. Từ cuối năm 2023 tới nay, mực nước trên các sông suối giảm dần và xảy ra tình trạng thiếu hụt nguồn nước cục bộ tại một số vị trí không chủ động nguồn nước tưới và xa các công trình thủy lợi.

Ông Lê Văn HưngGiám đốc Đài KTTV khu vực Tây Nguyên

Diễn biến thời tiết còn phức tạp

Trước tình khô hạn kéo dài ảnh hưởng nhiều diện tích cây trồng, lãnh đạo tỉnh Gia Lai đã yêu cầu các đơn vị khai thác vận hành đập, hồ chứa thủy điện có kế hoạch xả nước hợp lý kết hợp phát điện và ưu tiên tưới chống hạn mùa khô. Tổ chức nạo vét kênh mương, lập kế hoạch tưới luân phiên cho cây trồng, ưu tiên nước cho sản xuất chăn nuôi. Đối với các vùng trồng không đảm bảo tưới tự chảy phải tổ chức trạm bơm dã chiến để bơm tưới cho cây trồng.

Thông tin từ Đài Khí tượng thủy văn tỉnh Kon Tum nhận định, trong các tháng 4, 5, TP. Kon Tum và các huyện Sa Thầy, Ia H'Drai, Đăk Hà, Đăk Tô, Ngọc Hồi, Kon Rẫy, Đăk Glei có nguy cơ cao thiếu nước trên diện rộng. Sông Đăk Bla đoạn chảy qua huyện Kon Rẫy và TP. Kon Tum lưu lượng nước thấp hơn từ 40-65%, mực nước thấp hơn các năm 0,2 - 1,2 m. Tình trạng ít mưa, khô hạn, thiếu nước trong các tháng mùa khô năm 2024 sẽ tác động lớn đến các hoạt động sản xuất và sinh hoạt của người dân. Tổng diện tích cây trồng toàn tỉnh dự kiến có khả năng khô hạn, thiếu nước trên 1.700ha.

Ông Phạm Tuấn Anh, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Đăk Nông cho biết, trên địa bàn tỉnh có hơn 300 công trình thủy lợi, tổng dung tích khoảng 172 triệu m3, song đến nay lượng nước chỉ còn gần 75 triệu m3; 29 công trình thủy lợi đã hết nước hoặc sắp cạn kiệt. Dự báo trong những ngày tới, nắng hạn còn nhiều diễn biến phức tạp khi nền nhiệt tăng cao lên 37 - 39 độ C, tỉnh Đăk Nông đứng trước nguy cơ thiếu nước tưới cho khoảng 8.600ha cây trồng.

Theo ông Lê Văn Hưng, Giám đốc Đài KTTV khu vực Tây Nguyên, trong các tháng đầu năm 2024 lượng mưa phổ biến tại các tỉnh Tây Nguyên thấp hơn trung bình nhiều năm. Từ cuối năm 2023 tới nay, mực nước trên các sông suối giảm dần và xảy ra tình trạng thiếu hụt nguồn nước cục bộ tại một số vị trí không chủ động nguồn nước tưới và xa các công trình thủy lợi.

Để chủ động thực hiện các giải pháp phòng chống hạn hán năm 2024, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã ban hành Chỉ thị yêu cầu các địa phương rà soát kế hoạch tổng thể phòng, chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn mùa khô năm 2023 - 2024, bảo đảm cấp nước phục vụ sản xuất nông nghiệp và dân sinh. Trong đó cần xác định nguy cơ ảnh hưởng đến từng vùng, từng khu vực để có giải pháp cụ thể. Thường xuyên kiểm kê nguồn nước trong công trình thủy lợi, thực hiện tiết kiệm nước và điều chỉnh hợp lý khi nguồn nước bị thiếu hụt để bảo đảm cung cấp đầy đủ cho các nhu cầu thiết yếu và sản xuất nông nghiệp.

Các địa phương cần bố trí cơ cấu sản xuất phù hợp với khả năng nguồn nước, tránh gieo trồng ở vùng không bảo đảm chủ động về nguồn nước trong cả vụ sản xuất; khuyến khích chuyển đổi mạnh cơ cấu cây trồng từ lúa sang canh tác nông nghiệp đa dạng; bố trí vùng sản xuất cây trồng có cùng khả năng chịu mặn và nhu cầu dùng nước để thuận tiện cho việc điều tiết nước…