PV: Thưa ông, mấy năm gần đây, nước gạo rang trở thành một “cơn sốt” trong giới các bà nội trợ. Trên nhiều trang mạng xã hội, diễn đàn, nhiều người mách nhau cách chế biến nước gạo rang như một loại nước giải khát dùng cho cả gia đình. Dưới góc độ y học cổ truyền, loại nước này có công dụng như thế nào?

BS Hoàng Sầm: Không phải đến tận bây giờ mà từ xưa nước gạo rang đã được dân gian biết đến như một loại đồ uống lành tính, tốt cho sức khoẻ.

Đặc biệt, có một thời gian dài nước gạo rang được Bộ Y tế cho phép sử dụng trong các bệnh viện để hỗ trợ điều trị bệnh tiêu chảy và thực tế cho thấy tác dụng tốt. Nước gạo rang pha thêm chút muối với nồng độ 9‰ (9/1000) vừa có tác dụng cung cấp nước vừa bồi phụ điện giải có tác dụng “cầm” trong các trường hợp rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy như tôi đã đề cập.

Tuy nhiên, nếu nước gạo rang không bổ sung thêm muối thì nó là một loại nước giải khát giàu dinh dưỡng.

Gạo khi được rang lên, tinh bột mà bản chất là đường sẽ biến thành các loại đường đơn có giá trị cung cấp dinh dưỡng. Trẻ nhỏ, người già, nếu không ăn uống được thì, khi cho dùng nước gạo rang sẽ giúp kích thích được niêm mạc ruột hoạt động và tăng hấp thu dinh dưỡng. 

PV: Là một chuyên gia trong lĩnh vực y học cổ truyền, ông có đánh giá cao nước gạo rang khi sử dụng làm nước giải khát?

BS Hoàng Sầm: Có chứ. Các cụ nhà ta ngày xưa đã đúc rút những cách làm rất hiệu quả để tận hưởng dinh dưỡng từ hạt gạo. Ví dụ, khi nấu cơm, lẽ ra phải cho một lít nước thì cho một lít rưỡi, sau đó họ chắt nước đầu bỏ ra uống riêng. Đó là phần dinh dưỡng nhất, tốt nhất trong nồi cơm.

Ngày nay, tuy đời sống đã tốt lên rất nhiều, chúng ta không cần phải coi nước cơm là nguồn thực phẩm bổ dưỡng ít ỏi, nhưng giữa bạt ngàn những loại nước ngọt có ga, nước ngọt chứa toàn chất hóa học và quá nhiều đường… mà những loại này đã được cảnh báo nếu lạm dụng sẽ gây hại lâu dài cho sức khoẻ, thì tại sao chúng ta lại không nghĩ đến việc thay thế bằng một loại nước uống lành mạnh và bổ dưỡng như nước gạo rang.

Nước gạo rang, nếu không cho thêm đường thì ngay cả người bị bệnh đái tháo đường cũng có thể dùng được!

PV: Nhưng quá trình rang, rồi xay, gạn lọc, pha chế như vậy có làm mất chất dinh dưỡng, các loại vitamin có trong gạo không, thưa ông?

BS Hoàng Sầm: Đương nhiên, trong quá trình sản xuất nước gạo rang, lượng vitamin sẽ mất đi một phần nhưng không mất hết. Nhưng đổi lại, chúng ta được một khối lượng chất dinh dưỡng rất dễ tiêu hoá, hấp thu, một nguồn cung cấp năng lượng rất đáng kể. Do đó, nước gạo rang không phải nước giải khát bình thường mà là nước giải khát dinh dưỡng có giá trị cao.

Một vấn đề nữa là hiện nay, một số nhà sản xuất sử dụng công nghệ hiện đại giúp cho nguyên liệu không bị gia nhiệt trong thời gian dài. Điều này giúp sản phẩm lưu giữ tối ưu nhất chất dinh dưỡng, hương vị, màu sắc của nguyên liệu mà không cần dùng bất cứ phụ gia và chất bảo quản nào.

PV: Hầu hết sản phẩm nước gạo rang trên thị trường đều có vị rất ngọt. Đó có phải là đường được cho thêm vào?

BS Hoàng Sầm: Nếu có vị ngọt của đường tức là cho thêm đường, vị ngọt của nước gạo rang nguyên chất khá đặc trưng, thanh mát. Dùng nhiều đường không tốt vì sẽ làm tăng nguy cơ các bệnh mãn tính không lây như béo phì, tiểu đường, tim mạch... Cho thêm đường và sản phẩm đồ uống thì người bị bệnh tiểu đường sẽ không dùng được.

Với nước gạo rang thì tốt nhất là không nên cho thêm đường vì bản thân gạo đã có sẵn vị ngọt tự nhiên, nên sử dụng chính vị ngọt tự nhiên của gạo là đủ rồi.

PV: Nước gạo rang sử dụng nguồn nguyên liệu tự nhiên là gạo. Như thế đã đủ để coi loại nước này là “lành” chưa? “Lành” ở đây là tôi muốn hỏi về mặt an toàn thực phẩm.

BS Hoàng Sầm: Tuy là thứ nước có nguồn gốc nguyên liệu tự nhiên nhưng cũng phải đảm bảo một số yếu tố sau thì mới có thể coi là “lành”:

Thứ nhất, cần phải lưu ý nguyên liệu làm nước gạo rang phải là loại gạo tốt, gạo ngon, gạo mới, được canh tác sạch sẽ, an toàn, không tồn dư thuốc bảo vệ thực vật.

Có là gạo mới thì mới giàu chất dinh dưỡng, chất bổ, không bị ẩm mốc... Muốn có được nguồn nguyên liệu tốt thì nhà sản xuất phải quản lý được đầu vào của nguyên liệu, nguyên liệu phải có nguồn gốc rõ ràng. Gạo đã cũ không nên dùng để làm nước gạo rang.

Thứ hai, vì nước gạo là môi trường dinh dưỡng rất tốt nên nấm, men và vi khuẩn có thể xâm nhập. Nếu sử dụng phụ gia thực phẩm để bảo quản thì phải dùng loại có trong danh mục cho phép, không hại cho sức khoẻ người dùng.

Thứ ba, quá trình bào chế trên dây chuyền máy móc, từ rang, sấy, xay và nhũ hoá đều phải đảm bảo vô khuẩn.

PV: Có nhất thiết phải sử dụng phụ gia thực phẩm để bảo quản không, thưa ông? Tôi thấy trên thị trường có thương hiệu nước gạo rang không những khẳng định nguồn nguyên liệu loại “xịn” được sản xuất khép kín từ canh tác tới thành phẩm mà họ còn dám khẳng định không sử dụng bất cứ phụ gia thực phẩm nào để bảo quản. Điều này có cơ sở không, hay chỉ là quảng cáo?

BS Hoàng Sầm: Tôi nghĩ đó không chỉ là quảng cáo, vì để giải quyết được bài toán không sử dụng phụ gia thực phẩm, thì lại quay lại câu chuyện về công nghệ chế biến như tôi đề cập trên kia. Công nghệ hiện đại ngày nay hoàn toàn cho phép sản xuất ra một sản phẩm đồ uống lưu giữ tối đa nhất chất dinh dưỡng, giữ nguyên được hương vị thơm ngon tự nhiên mà không cần dùng bất cứ phụ gia hay chất bảo quản nào. Vấn đề chỉ là nhà sản xuất nào đủ “có tâm” và có tiềm lực để đầu tư các công nghệ hiện đại như vậy.

PV: Ai là người nên thường xuyên sử dụng loại đồ uống bổ dưỡng như nước gạo rang, thưa ông?

BS Hoàng Sầm: Bất kỳ ai cũng có thể sử dụng. Đặc biệt, những người nên uống nước gạo thường xuyên hơn là người sau ốm dậy, trong quá trình ốm không ăn được, trẻ em lười ăn, chán ăn, thiếu vi chất, suy dinh dưỡng,… Uống nước gạo rang khi mệt mỏi, khi cần cung cấp năng lượng nhanh sau khi hoạt động thể thao cũng rất tốt vì nước gạo được phân cắt thành đường đơn rồi nên hấp thu và giúp lại sức rất nhanh.

PV: Bản thân ông là một chuyên gia về y học cổ truyền, ông có thích sử dụng nước gạo rang làm nước giải khát hàng ngày không?

BS Hoàng Sầm: Nếu nói về sở thích cá nhân thì tôi rất thích uống nước gạo rang, cũng như một số loại nước dân gian khác như nước đậu đen, ngũ cốc... Đáng tiếc là nước gạo rang trên thị trường do Việt Nam làm ra không phổ biến, cho dù Việt Nam là nước xuất khẩu gạo có thứ hạng trong khu vực và thế giới.

Gần đây, có một số nhà sản xuất đã lưu tâm tới loại đồ uống này và bắt đầu xuất hiện những sản phẩm rất chất lượng trên thị trường. Tôi có thể tìm thấy loại nước gạo rang đóng chai rất phù hợp với tiêu chí của tôi, đó là loại không bổ sung đường tinh luyện, nguyên liệu hoàn toàn tự nhiên được sản xuất với quy trình khép từ khâu trồng trọt tới khâu thành phẩm, thành ra tôi rất ưng ý, lâu lâu có mua về dùng trong gia đình

.