Nhân dịp Ngày Pháp luật Việt Nam 2022, Báo Dân tộc và Phát triển đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Thanh Tịnh, Thứ trưởng Bộ Tư pháp, Phó Chủ tịch Hội đồng phối hợp PBGDPL trung ương về những thành tựu đạt được cũng như phương hướng, giải pháp trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, đặc biệt ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trong những năm tới đây.

PV: Thưa ông, trong những năm qua, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trên địa bàn cả nước nói chung, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi nói riêng ngày càng được các cấp, ngành, địa phương coi trọng thực hiện có hiệu quả và đạt được những kết quả tích cực. Ông đánh giá thế nào về nhận định này?

Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh: Có thể nói qua 10 năm triển khai thực hiện Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2012, công tác PBGDPL nói chung và PBGDPL đối với vùng đồng bào dân tộc thiểu số nói riêng đã được triển khai tương đối toàn diện, có trọng tâm, trọng điểm. Nhận thức của các cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền, các cấp, các ngành về vai trò, tầm quan trọng của công tác PBGDPL nói chung, PBGDPL tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi nói riêng đã được nâng lên trên tinh thần xác định rõ hơn công tác PBGDPL là một bộ phận của công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, là nhiệm vụ của toàn bộ hệ thống chính trị từ trung ương đến cơ sở. 

Điều này thể hiện rõ nét từ việc xây dựng, hoàn thiện thể chế về PBGDPL, bảo đảm tính hệ thống, đồng bộ, nội dung có trọng tâm, trọng điểm, bám sát nhu cầu xã hội, nhiệm vụ chính trị của bộ, ngành, địa phương, thiết chế Hội đồng phối hợp PBGDPL được kiện toàn từ trung ương đến địa phương; huy động sự vào cuộc của các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị tham gia PBGDPL. Đội ngũ cán bộ thực hiện công tác PBGDPL được quan tâm, đào tạo bồi dưỡng, tập huấn về chuyên môn, nghiệp vụ. Nội dung, hình thức PBGDPL đa dạng, phong phú, sáng tạo, bám sát yêu cầu của thực tiễn từng ngành, lĩnh vực, địa phương, vùng miền và các đối tượng thù, trong đó có người dân ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, truyền thông dự thảo chính sách từ sớm, từ xa; tạo điều kiện cho người dân chủ động tìm hiểu và tuân theo pháp luật. Thông qua PBGDPL, hiểu biết pháp luật, ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân được nâng cao, góp phần tích cực vào việc phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Theo Báo cáo tổng kết Chương trình PBGDPL giai đoạn 2017-2021 của Ủy ban Dân tộc, các địa phương đã tổ chức phổ biến khá toàn diện về các nội dung pháp luật thiết thực tại với đời sống của người dân vùng dân tộc thiểu số, miền núi với nhiều hình thức phong phú, đa dạng, sáng tạo để đưa pháp luật đến với đồng bào dân tộc thiểu số, trong đó có xây dựng, phát sóng chương trình truyền hình, phát thanh, biên soạn, cung cấp tài liệu, băng hình, đĩa hình bằng ngôn ngữ dân tộc thiểu số; tổ chức thi tìm hiểu pháp luật; lồng ghép nội dung PBGDPL và vận động thực hiện chính sách dân tộc trong các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao, lễ hội truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số. Qua đó, góp phần củng cố khối đại đoàn kết dân tộc, nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật; phòng ngừa các hành vi vi phạm pháp luật, tệ nạn xã hội; bảo đảm quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Bên cạnh đó, nhiều nơi còn tổ chức tôn vinh, khen thưởng các điển hình tiêu biểu, gương người tốt, việc tốt trong công tác xây dựng, thi hành pháp luật, PBGDPL; xây dựng, nhân rộng các mô hình điểm PBGDPL ở cơ sở, thôn, bản.

PV: Ông có thể cho biết, thời gian qua Bộ Tư pháp đã có những giải pháp cụ thể nào để thúc đẩy và nâng cao hiệu quả công tác PBGDPL tại vùng đồng bào dântộc thiểu số, qua đó góp phần đem lại những kết quả tích cực nói trên?

Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh: Với chức năng giúp Chính phủ quản lý nhà nước về công tácPBGDPL, Bộ Tư pháp đã thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ để thúc đẩy và nâng caohiệu quả công tác PBGDPL nói chung và tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số nóiriêng như:

- Về thể chế, Bộ Tư pháp tham mưu Chính phủ trình Quốc hội thông qua Luật PBGDPL năm 2012, trong đó có một điều quy định về PBGDPL cho người dân ở vùng dân tộc thiểu số, miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới, ven biển, hải đảo, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn và ngư dân (Điều 17). Triển khai thi hành Luật PBGDPL, BộTư pháp đã xây dựng, ban hành hoặc trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Luật PBGDPL. 

Tham mưu trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt các Chương trình, Kế hoạch, đồng thời phân công các bộ, ngành liên quan xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt nhiều Đề án PBGDPL, trong đó có những Đề án PBGDPL liên quan trực tiếp đến vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi như: Đề án “Tăng cường phổ biến, giáo dục pháp luật cho cán bộ, Nhân dân vùng biên giới, hải đảo giai đoạn 2012 - 2016” (được gia hạn đến năm 2021); Đề án "Phát huy vai trò của lực lượng Quân đội nhân dân tham gia công  tác phổ biến, giáo dục pháp luật, vận động Nhân dân chấp hành pháp luật tại cơ sở giai đoạn 2021 - 2027", Đề án “Nâng cao hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật gắn với vận động quần chúng nhân dân chấp hành pháp luật tại cơ sở của lực lượng Công an nhân dân giai đoạn 2021-2027”, Đề án “Tăng cường năng lực tiếp cận pháp luật của người dân” (theo Quyết định số 977/QĐ-TTg ngày 11/8/2022)…Bộ Tư pháp đã phối hợp với Bộ Tài chính xây dựng, ban hành Thông tư quy định việc lập dự toán, quản lý, sử dụng và quyết toán kinh phí ngân sách nhà nước bảo đảm cho công tác phổ biến, giáo dục pháp luật…

- Để phát huy vai trò và nâng cao hiệu quả hoạt động Hội đồng phối hợp PBGDPL các cấp, Bộ Tư pháp đã tham mưu Chính phủ kiện toàn Hội đồng phối hợp PBGDPL các cấp. Hội đồng Trung ương do Phó Thủ tướng Chính phủ làm Chủ tịch Hội đồng. Thành viên Hội đồng là đại diện lãnh đạo các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị, có đại diện lãnh đạo cơ quan làm công tác dân tộc tham gia. Hằng năm, Bộ đều tham mưu Hội đồng phối hợp PBGDPL trung ương ban hành Kế hoạch hoạt động, các văn bản hướng dẫn các Bộ, ngành, địa phương về công tác PBGPDL, trong đó luôn xác định PBGDPL cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, ưu tiên.

- Bộ Tư pháp đã tham gia góp ý, thẩm định nhiều dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội do các Bộ, ngành chủ trì soạn thảo theo Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh hàng năm; góp ý, thẩm định các dự thảo Đề án, Chương trình về PBGDPL trước khi các bộ, ngành trình Thủ tướng Chính phủ, qua đó đóng góp quan trọng cho việc hoàn thiện thể chế, chính sách có liên quan đến vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi. Bên cạnh đó, Bộ Tư pháp còn tổ chức nhiều hội nghị, hội thảo để trao đổi, chia sẻ cách làm hay, mô hình PBGDPL hiệu quả; tập huấn, bồi dưỡng nâng cao kiến thức pháp luật, kỹ năng PBGDPL cho đội ngũ báo cáo viên, cán bộ làm công tác PBGDPL ở các bộ, ngành, địa phương; chủ động theo dõi, đôn đốc, kiểm tra nhằm nắm bắt, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc cho địa phương, nhất là đối với hoạt động PBGDPL cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

PV: Như Thứ trưởng vừa chia sẻ, công tác PBGDPL thời gian qua đã đạt được những kết quả tích cực. Trong thời gian tới, theo Thứ trưởng cần triển khai những nhiệm vụ, giải pháp gì để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác PBGDPL, đặc biệt là tại vùng dân tộc thiểu số và miền núi?

Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh: Để để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác PBGDPL, đặc biệt là tại vùng dân tộc thiểu số và miền núi, cần tập trung vào một số nhiệm vụ, giải pháp cơ bản sau:

Thứ nhất, phát huy vai trò của Hội đồng phối hợp PBGDPL các cấp trong chỉ đạo, định hướng triển khai công tác PBGDPL, trong đó chú trọng khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa và vùng có đồng bào dân tộc thiểu số theo tinh thần đổi mới công tác PBGDPL tại Kết luận số 80-KL/TW ngày 20/6/2020 của Ban Bí thư về việc tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 32-CT/TW của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân. Có các giải pháp để triển khai hiệu quả Quyết định số 238-QĐ/TW ngày 30/9/2020 của Ban Bí thư ban hành Quy chế phối hợp giữa ban tuyên giáo các cấp với cơ quan nhà nước cùng cấp trong việc thực thi pháp luật, triển khai kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, giải quyết các vấn đề nổi cộm, Nhân dân quan tâm. Tiếp tục nghiên cứu cơ chế để phát huy vai trò của các cơ quan truyền thông, tổ chức, đoàn thể, đội ngũ luật sư, trợ giúp viên pháp lý trong công tác PBGDPL.

Nghiên cứu làm điểm, tổng kết thực tiễn lựa chọn nhân rộng, phát triển các mô hình hưởng ứng Ngày Pháp luật hiệu quả tại khu vực miền núi, vùng dân tộc thiểu số để ngày 09/11 dần trở thành ngày hội của toàn dân, hình thành nét đẹp văn hóa “Sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật”.

Thứ hai, đẩy mạnh giáo dục pháp luật song song với phổ biến pháp luật, lồng ghép với các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao, sinh hoạt cộng đồng ở các vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong PBGDPL, đáp ứng kịp thời nhu cầu thông tin pháp luật, PBGDPL của người dân. Phát huy sức mạnh của các phương tiện thông tin đại chúng, các cơ quan thông tấn, báo chí; tăng cường chất lượng các chuyên trang, chuyên mục về pháp luật và ưu tiên phát sóng vào khung giờ thu hút đông đảo khán, thính giả là đồng bào các dân tộc thiểu số.

Thứ ba, củng cố, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của đội ngũ báo cáo viên pháp luật, tuyên truyền viên pháp luật theo hướng chuyên sâu, chuyên biệt phù hợp với từng khu vực, vùng miền và đồng bào dân tộc thiểu số. Ban hành chính sách ưu tiên sử dụng đội ngũ người biết tiếng dân tộc thiểu số, người có uy tín trong cộng đồng dân cư, già làng, trưởng bản, chức sắc, chức việc trong các tôn giáo ở vùng dân tộc thiểu số tham gia PBGDPL. Thực hiện hiệu quả Đề án 977 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường năng lực tiếp cận pháp luật của người dân nhằm tạo sự thuận lợi cho người dân trong việc chủ động tìm hiểu và thực thi pháp luật. Phát huy vai trò của lực lượng công an xã, phường, thị trấn, lực lượng dân quân tự vệ ở cơ sở, lực lượng kiểm lâm, kiểm ngư, cảnh sát biển, bộ đội biên phòng trong công tác PBGDPL cho người dân, nhất là tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới, hải đảo.

Thứ tư, lồng ghép hoạt động PBGDPL, tổ chức ngày PLVN với thực hiện Đề án Tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 – 2025, trong đó chú trọng thực hiện hiệu quả công tác hòa giải ở cơ sở, trợ giúp pháp lý, xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật.