Hơn 2 năm nay, mỗi khi trời đổ mưa lớn, gia đình chị Lý Chiếu Mẩy ở thôn Láo Vàng, xã Phìn Ngan, huyện Bát Xát (tỉnh Lào Cai) lại phải bồng bế nhau đi trú nhờ nhà anh em, họ hàng. Nguyên nhân do ngay cạnh ngôi nhà chị đang ở là khe nước, mỗi khi có mưa to nước trên rừng đổ về tràn cả vào nhà rất nguy hiểm.

“Có hôm nước trên rừng đổ về ngập hết nhà cửa đồ đạc, đất đá tràn cả vào nhà. Ở đây thì cũng lo lắng lắm, đã đề nghị với thôn, xã cho di chuyển đi nơi ở khác cho an toàn nhưng chưa được”, chị Mẩy cho biết.

Ngay sau nhà chị Mẩy là ngôi nhà của gia đình anh Vàng Chẩn Páo đã bị sụt lún kéo theo những vết nứt dài hàng chục mét. Để bảo đảm an toàn, từ năm 2020, gia đình anh Páo đã phải làm tạm lán ở ven đường để sinh sống, còn ngôi nhà đành phải khóa cửa để không.

Hiện nay, trên địa bàn xã Phìn Ngan có 69 hộ dân nằm trong vùng nguy hiểm cần phải di dời. Tuy nhiên, xã chưa tổ chức di chuyển được mặc dù đã quy hoạch khu vực tái định cư. Ông Vàng Láo Lở, Chủ tịch UBND xã Phìn Ngan cho biết: Mặc dù chúng tôi đã bố trí được khu tái định cư, nhưng cái khó hiện nay là khu tái định cư này chưa có cơ sở hạ tầng, đường giao thông. Để hoàn thiện được, thì cần nguồn vốn lớn nên chúng tôi cũng đã báo cáo lên huyện, tỉnh để bố trí nhưng hiện chưa có kinh phí. Trước mắt, để bảo đảm an toàn cho bà con, xã tăng cường công tác cảnh báo; chỉ đạo các thôn vận động bà con di chuyển, tránh trú đến nơi an toàn mỗi khi có mưa to…

“Nếu như 1-2 hộ thì chúng tôi có thể bố trí tái định cư xen ghép được, nhưng hiện tại thì số hộ cần di chuyển nhiều nên xã không thể tự bố trí được. Chúng tôi rất mong các cấp quan tâm bố trí vốn để hoàn thiện khu tái định cư, đáp ứng nhu cầu tối thiểu của bà con thì chúng tôi mới di chuyển các hộ này về ở được”, ông Lở kiến nghị.

Huyện Bát Xát là một trong những địa phương thường xuyên phải hứng chịu thiệt hại lớn về người và tài sản do thiên tai, mưa lũ gây ra. Thời gian qua, cấp ủy, chính quyền địa phương đã tăng cường rà soát, di chuyển người dân ra khỏi vùng nguy hiểm. Tuy nhiên, với đặc thù huyện vùng cao, địa hình chia cắt, độ dốc lớn lên số lượng hộ dân phát sinh cần phải di chuyển hàng năm vẫn còn cao. 

Ông Lục Như Trung, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Bát Xát cho biết: Huyện Bát Xát hiện còn 144 hộ dân trong vùng nguy hiểm cần di dời; trong đó, có 96 hộ cần phải di dời khẩn cấp. Do địa hình dốc, chia cắt nên việc tìm quỹ đất tái định cư gặp nhiều khó khăn, cùng với đó tập quan sinh hoạt sản xuất của bà con phân tán không tập trung nên cũng ảnh hưởng tới tiến độ di dời người dân ra khỏi vùng nguy hiểm…

Theo ông Lục Như Trung thì việc không bố trí được nguồn vốn di chuyển, tái định cư cũng có nguyên nhân. Trước đây, khi phát hiện khu vực có nguy cơ cao, thì địa phương có thể bố trí nguồn dự phòng để di chuyển ngay. Tuy nhiên, thời gian qua, nguồn dự phòng của các địa phương chủ yếu đã dùng vào phục vụ cho công tác chống dịch nên bây giờ hầu như không còn. Cùng với đó, với nguồn hỗ trợ từ trung ương về thì đối với tỉnh vùng cao như Lào Cai rất nhiều điểm cần di chuyển, nên sẽ phải cân nhắc khu vực nào có nguy cơ cao nhất sẽ bố trí đầu tư trước…  

“Bên cạnh đó, việc di dời bà con đến nơi ở mới cũng cách xa 6-7km so với nơi ở và canh tác cũ, điều này cũng ảnh hưởng rất nhiều tới công tác tuyên truyền, vận động người dân di chuyển. Chúng tôi cũng rất mong muốn tỉnh, Trung ương quan tâm bố trí vốn cho các khu tái định cư để xây dựng cơ sở hạ tầng, bảo đảm nhu cầu tối thiểu của bà con khi di chuyển về đây”, ông Trung cho biết thêm.

Mới đây, khi kiểm tra thực tế tại tỉnh Lào Cai, Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng chống thiên tai đã đánh giá cao sự chủ động, quan tâm trong công tác chuẩn bị ứng phó với thiên tai của địa phương. Cụ thể, 100% đơn vị cấp xã của tỉnh đã thành lập đội xung kích phòng chống thiên tai, với trên 11.500 người tham gia; gần 120.000 trang thiết bị phục vụ ứng phó các sự cố cũng đã sẵn sàng. Tỉnh Lào Cai cũng là địa phương nằm trong nhóm 10 tỉnh, thành có kết quả phòng chống thiên tai tốt nhất cả nước theo bộ chỉ số năm 2021. Tuy nhiên, Lào Cai hiện vẫn đang có trên 300 vị trí có nguy cơ sạt lở, với khoảng 630 nhà cần di dời đến nơi an toàn.

“Tỉnh Lào Cai cần bám sát chỉ đạo theo Công điện của Thủ tướng Chính phủ vừa mới ban hành để tổ chức triển khai ứng phó, bảo đảm an toàn tính mạng cho người dân, hạn chế tối đa thiệt hại xảy ra. Theo dõi sát diễn biến mưa lũ, rà soát lại các phương án ứng phó, sơ tán dân. Đối với các tỉnh miền núi như Lào Cai, thì cần quan tâm cả những khu vực nguy hiểm như ngầm tràn, bố trí các biển cảnh báo, sẵn sàng lực lượng, phương tiện để xử lý khi có tình huống", ông Nguyễn Đức Quang, Phó Chánh Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng chống thiên tai đề nghị.