Tết Nguyên đán Giáp Thìn năm 2024 đang tới gần, an toàn thực phẩm (ATTP) lại “nóng” vào thời điểm tiêu thụ thực phẩm lớn trong năm.

Ngày 10/1 vừa qua, đại diện lãnh đạo Công an huyện Ba Tơ (tỉnh Quảng Ngãi) thông tin, cách đây 2 ngày, trên địa bàn huyện vừa xảy ra sự việc đau lòng khi có một người tử vong, 3 người khác phải nhập viện cấp cứu, nghi dùng rễ cây rừng để nấu nước uống.

Theo thông tin ban đầu, vào khoảng 16 giờ ngày 8/1, trong lúc đi thu hoạch cây mây rừng (tại thôn Làng Tốt, xã Ba Lế, huyện Ba Tơ). Bốn người, gồm: Ông P.V.K.N. (52 tuổi, trú thôn Đồng Dinh, xã Ba Dinh), ông P.V.N. (44 tuổi), chị P.T.P. (35 tuổi, cùng trú thôn Làng Tốt, xã Ba Lế) và ông P.V.T. (44 tuổi, trú tổ dân phố Kon Dung, thị trấn Ba Tơ) có uống nước nấu từ rễ cây rừng tại một lán trại. Đến khoảng 17 giờ chiều cùng ngày, các nạn nhận cảm thấy khó chịu trong người, đau đầu, chóng mặt và có dấu hiệu bị ngộ độc.

Trong 2 ngày 31/7 và 1/8/2023, trên địa bàn huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang xảy ra liên tiếp 2 vụ ngộ độc do ăn quả hồng châu. Cụ thể: Tại thôn Chua Só, xã Tả Lủng, có 3 trẻ bị ngộ độc, trong đó có 1 trẻ tử vong. Tại thôn Hồng Ngài, xã Lũng Táo, có 8 trẻ bị ngộ độc. Ngoài vụ bị ngộ độc do ăn quả hồng châu, còn có 1 vụ ngộ độc do ăn bánh trôi ngô tại thôn Tìa Cua Si, xã Giàng Chu Phìn, huyện Mèo Vạc, với 3 trường hợp bị ngộ độc.

Trưa ngày 27/3/2023, Khoa Hồi sức Tích cực - Chống độc, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lạng Sơn tiếp nhận bệnh nhân H.T.V.H. (53 tuổi, trú tại xã Yên Phúc, huyện Văn Quan, tỉnh Lạng Sơn) được Trung tâm Y tế huyện Văn Quan chuyển đến trong tình trạng tỉnh, mệt mỏi nhiều, đau bụng, nôn và đại tiện phân lỏng liên tục. Theo lời kể, bệnh nhân cùng người nhà và một số người hàng xóm nhặt được một loại hạt lạ, có hình dáng gần giống hạt dẻ nên mang về cùng ăn. Sau ăn khoảng 30 phút, bệnh nhân H. xuất hiện buồn nôn, đau bụng, đại tiện phân lỏng nhiều lần.

Có 18 người cùng ăn loại hạt này cũng có triệu chứng nôn, đau bụng, đi ngoài, trong đó một số người được đưa đến Trung tâm Y tế huyện Văn Quan điều trị. Riêng bệnh nhân H., do ăn số lượng nhiều hơn, các triệu chứng nặng hơn nên được Trung tâm Y tế huyện Văn Quan chuyển đến Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lạng Sơn điều trị.

Tại bệnh viện, bệnh nhân được chẩn đoán ngộ độc, được xử trí rửa dạ dày cấp cứu, bơm than hoạt, bù dịch, điện giải. Sau xử trí, bệnh nhân ổn định, kết quả xét nghiệm chức năng gan thận, chuyển hoá trong giới hạn bình thường nên đã được xuất viện.

Từ loại hạt do gia đình bệnh nhân mang đến, các bác sĩ xác định đây là hạt của cây Trẩu, có chứa chất độc Saponosid. Hạt Trẩu có chứa dầu béo, thường dùng để pha sơn hoặc dùng làm phân bón, thuốc diệt chuột, thuốc trừ sâu. Do chứa độc tính nên người bệnh sau khi ăn phải hạt cây Trẩu từ 30 phút đến 4 giờ sẽ có các triệu chứng tức ngực, đau đầu, đau bụng, nôn, tiêu chảy. Trường hợp nặng có thể đại tiện ra máu, đau đớn toàn thân, khó thở, co giật, tê liệt và tử vong.

Ăn các loại thực phẩm từ thiên nhiên như nấm độc, các loại rau quả rừng là vấn đề đáng báo động ở các địa phương vùng DTTS và miền núi. Theo Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế, số liệu giám sát ngộ độc và yếu tố dịch tễ cho thấy, vào mùa Xuân và đầu mùa Hè, đặc biệt tại các tỉnh miền núi phía Bắc và Tây Nguyên, thường xảy ra các vụ ngộ độc do người dân sử dụng các thực phẩm có chứa độc tố tự nhiên trong đó đã có những trường hợp tử vong, hoặc để lại di chứng nặng nề đối với những người bị ngộ độc, mặc dù đã được cứu chữa kịp thời.

Lâu nay, vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm (ATVSTP) mới chỉ được quan tâm ở khu vực đô thị, các khu công nghiệp, trường học hay bệnh viện. Còn khu vực nông thôn, vùng DTTS và miền núi thì lại chưa được quan tâm đúng mức. Nguyên nhân một phần do bà con có thói quen sử dụng kinh nghiệm dân gian trong việc thu hái, nấu ăn các loại như rau, nhận thức về vấn đề VSATTP vẫn còn hạn chế.

Để phòng ngừa ngộ độc khi ăn quả lạ cho người dân, đặc biệt là trẻ em, các cấp chính quyền, gia đình và nhà trường cần đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn người dân nhận thức rõ về mức độ nguy hiểm của các loại quả dại khác, tuyệt đối không ăn thử, dù chỉ một lần nhằm tránh những vụ việc đáng tiếc có thể xảy ra.

Để chủ động có các biện pháp dự phòng tích cực, phát hiện sớm, xử trí kịp thời, không để vụ ngộ độc thực phẩm lớn xảy ra, hạn chế biến chứng nặng và tử vong do ngộ độc thực phẩm, các ngành chức năng tại các địa phương đã ban hành văn bản chỉ đạo các cơ quan liên quan, chính quyền các cấp đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền phòng chống ngộ độc thực phẩm bằng nhiều hình thức đa dạng, phong phú, như truyền thông qua các buổi họp chợ phiên, qua hệ thống pa nô, áp phích, phát các tờ rơi và truyền thông bằng cả tiếng dân tộc để bà con không ăn uống các thực phẩm bẩn, không đảm bảo chát lượng VSATTP cũng như không thu hái, không chế biến các món ăn từ nấm mọc hoang dại trong rừng, đặc biệt là nấm độc, bột ngô mốc và các loại rau quả rừng, nhằm nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi cho người dân ngay tại cộng đồng.