Bồng bềnh sương núi

Sương chập chờn xuống sớm sau cơn mưa chiều trên ngôi làng cổ Vi Rơ Ngheo (xã Đăk Tăng, huyện Kon Plông, Kon Tum) khiến những cây lá như được gột rửa sạch sẽ hơn sau một ngày gió bụi cao nguyên. Cả không gian trong vắt sau cơn mưa và lập tức bồng bềnh sương núi như chốn bồng lai. Sự yên bình và vẻ đẹp thôn dã khiến nhiều người tìm tới nơi này khi ngôi làng vẫn còn lưu giữ những nếp nhà sàn cổ đơn sơ, mộc mạc. Đặc biệt, sự hồn nhiên là nét đẹp rất cuốn hút của trẻ em Làng du lịch cộng đồng Vi Rơ Ngheo.

Chưa kể, vùng đất này còn được mẹ thiên nhiên ban tặng các loại hoa rừng khoe hương sắc bốn mùa. Chẳng thế mà tháng 5 vừa qua, UBND tỉnh Kon Tum đã có quyết định công nhận làng Vi Rơ Ngheo là làng du lịch cộng động thứ 2 của tỉnh với nhiều loại hình du lịch đặc thù như: Du lịch văn hóa, sinh thái, dã ngoại, nghỉ dưỡng. Làng cổ này là nơi cư ngụ của 63 hộ dân với khoảng 300 nhân khẩu, tất cả đều là người Xơ Đăng. Đây được xem là ngôi làng nguyên sơ, bình yên, khí hậu trong lành và sạch, đẹp nhất Kon Tum.

Anh A Kiểu (SN 1993, làng Vi Rơ Ngheo) cùng một số đồng bào Xơ Đăng thời gian qua đã trở thành hướng dẫn viên du lịch bất đắc dĩ. Bởi dù không qua trường lớp đào tạo nào, nhưng A Kiểu vẫn hướng dẫn rất nhiệt tình cho khách đến làng mình. A Kiểu tự hào bảo, có những câu chuyện cổ gắn với sự tích từ thuở lập làng. Bà con Xơ Đăng ở đây còn bản sắc dân tộc, tính cộng đồng, sự đoàn kết, gắn kết trong buôn làng. Khoe về làng, A Kiểu tự hào rằng nơi đây còn lưu giữ, bảo tồn nguyên vẹn những nếp nhà sàn cổ từ xa xưa, không có sự pha trộn của bê tông, cốt thép.

Hiện nay, cả làng Vi Rơ Ngheo trồng được khoảng 1.000 chậu hoa lan. Sau khi tận hưởng vẻ đẹp của hoa rừng, khi mùa mưa đến, bà con lại mang lên cổng trời Ngọc Ruông để trồng, trả lại loài hoa này cho rừng.

A Kiểu bảo, từ tháng 12 năm trước đến tháng 4 năm sau, khắp dãy núi Ngọc Ruông này phủ kín các loại hoa địa lan, phong lan. Dân trong làng không dám nhổ lan vì sợ Yàng phạt. Nhiều du khách mê hoa lan và xin hái nhưng dân làng quả quyết không cho. Mỗi mùa mưa, người dân lại mang lan từ nhà lên rừng trồng nhằm nhân rộng các giống lan.

Giữ nếp xưa để làm du lịch

Ở ngôi làng cổ Vi Rơ Ngheo này khi được công nhận là làng du lịch cộng đồng, UBND huyện Kon Plông cũng chọn ra gần 20/60 căn nhà rộng rãi, kiên cố để sửa chữa, nâng cấp thành những Homestay phục vụ khách lưu trú. Các nhà đều có cảnh quan, tầm nhìn đẹp. Nhà thiết kế theo phong cách truyền thống của đồng bào Xơ Đăng, nhìn ra những cánh đồng, sông suối.

Tất cả 63 hộ dân nơi đây đều dựng cổng bằng các cây gỗ tận dụng trên rừng. Cổng dựng bằng gỗ rất đơn sơ, không cầu kỳ mà lại rất đẹp và bắt mắt. Xung  quanh các ngôi nhà, bà con dân làng còn tận dụng cây gỗ ngắn xếp xung quanh, tạo vẻ đẹp riêng cho các ngôi nhà ở làng. Ngoài những kiến trúc độc đáo, con người thân thiện, văn hóa phong phú và ẩm thực đa dạng, thiên nhiên cũng là một điểm thu hút du khách đến với Làng du lịch cộng đồng Vi Rơ Ngheo.

Nằm lọt thỏm giữa những ngọn núi và những khu rừng nguyên sinh, ngôi làng được bao bọc bởi một dòng suối chảy quanh, những ngọn đồi mang vẻ đẹp tiềm ẩn của rừng thông 5 lá, rừng nguyên sinh và những đồi hoa rực rỡ. Bên cạnh đó, có những khu rừng nguyên sinh với hệ thực vật phong phú, những khu rừng thông 5 lá với những thân cây 2 người ôm không xuể, những đồi hoa địa lan, hoa đỗ quyên, hoa sim và hoa mua rực rỡ cùng tiếng rì rào của thác Vi Rơ Ngheo trong vắt có dòng chảy bắt nguồn từ rừng sâu.

Ở làng cổ này, có những điều khác lạ, cũng như các dân tộc khác, tết Âm lịch cũng là một ngày lễ lớn đối với đồng bào dân tộc Xơ Đăng. Mọi người chuẩn bị, trang trí nhà cửa và dự trữ lương thực cho những ngày này. Sau tết Âm lịch khoảng một tuần, người dân làng sẽ tổ chức lễ làm chuồng trâu. Sự kiện này lớn đến nỗi, con cháu đi học hoặc đi làm xa cũng trở về để tham dự. Vào dịp này, dân làng sẽ tập trung tại nhà rông để nấu nướng và ăn uống cùng nhau rất vui vẻ.

Sau lễ làm chuồng trâu, vào khoảng ngày 16 - 17 tháng Giêng Âm lịch, dân làng sẽ gieo mạ, làm đất và ngâm ruộng để chuẩn bị cho việc cấy lúa. Tiếp đó, vào khoảng ngày 20 - 25/7, sau khi đã gặt xong lúa, dân làng Vi Rơ Ngheo sẽ tổ chức ăn lúa mới. Lễ này được tổ chức ăn tại từng nhà, nhà nào gặt xong lúa trước thì ăn trước. Và tất nhiên khách du lịch cũng sẽ được chào đón tham gia.

Đặc biệt, ở Vi Rơ Ngheo còn có lễ Đại đoàn kết vào cuối tháng 11, đây là dịp để người dân làng nhìn lại đã làm được gì trong một năm qua và đề ra mục tiêu, kế hoạch cho năm tiếp theo. Ngoài ra, nhiều lễ nghi truyền thống như: Mừng lúa thừa, Mừng nhà rông, Lễ đâm trâu, Lễ cúng giọt nước… đây chính là những lễ hội cùng với thiên nhiên hoang sơ, cảnh sống yên bình là tài nguyên phục vụ phát triển du lịch mà ít nơi nào có được.

Ông Phạm Văn Thắng - Phó Chủ tịch UBND huyện Kon Plông cho biết: Với sự giúp đỡ từ chính quyền và sự nỗ lực của người dân, làng Vi Rơ Ngheo đã hình thành các đội múa xoang, đánh cồng chiêng, từ trẻ em đến người có tuổi đều có thể tham gia. Người dân Vi Rơ Ngheo còn xây dựng từng nhóm hộ trồng rau, nuôi gà, heo, bắt cá suối và tổ chức nấu ăn phục vụ du lịch khi có khách đến thăm làng. Huyện kết nối các tour du lịch khám phá hồ, thác quanh làng Vi Rơ Ngheo. Đồng thời, sắp tới, chúng tôi đưa vào quy chế để tất cả người dân địa phương ở đây làm du lịch và được hưởng lợi từ du lịch. Người dân Vi Rơ Ngheo sống, giữ nguyên bản về giá trị văn hóa, con người để phát triển du lịch.