Từ năm 2020 - 2021, xã An Trung, huyện An Lão có nhiều trường hợp tảo hôn. Tuy nhiên, từ năm 2022 đến nay, các trường hợp tảo hôn giảm hẳn và không còn tình trạng hôn nhân cận huyết thống. Có được kết quả này, là nhờ sự vào cuộc quyết liệt của các cấp ủy đảng, chính quyền địa phương trong việc tuyên truyền, vận động người dân, trong đó có sự đóng góp không nhỏ của những Người có uy tín.

Ông Đinh Ngọc Ước, dân tộc Hrê, Người có uy tín ở thôn 1, xã An Trung cho hay: Vấn nạn tảo hôn tồn tại dai dẳng, trước tiên là do nhiều phụ huynh thiếu kiến thức, kỹ năng giáo dục giới tính, sức khỏe sinh sản cho con. Cùng với đó là nhận thức về pháp luật còn nhiều hạn chế. Vì vậy, khi được bầu làm Người có uy tín, ông luôn coi việc tuyên truyền, vận động giảm thiểu tình trạng tảo hôn là nhiệm vụ trọng tâm.

 “Ngoài việc vận động người dân, tôi thường phối hợp với cán bộ thôn, xã, kiểm tra việc đăng ký kết hôn, mạnh tay xử lý theo hương ước, lập biên bản các cặp đôi chưa đủ tuổi chuẩn bị cưới và báo cáo với chính quyền để can thiệp kịp thời. Nhờ vậy, địa phương không còn nạn tảo hôn, người lớn cũng không còn ép cưới, học sinh cũng không muốn lập gia đình sớm”, ông Ước chia sẻ thêm.

Tại huyện Vân Canh già làng Mai Kim Đô ở làng Hiệp Hưng, xã Canh Hiệp, bằng tiếng nói cũng như kinh nghiệm của mình, ông đã vận động và ngăn chặn thành công hơn 20 vụ việc tảo hôn tại địa phương. 

Già Đô tâm sự: Muốn nói cho bà con nghe, mình phải hiểu rõ tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống là gì rồi mới tìm cách tâm sự, trò chuyện theo kiểu “mưa dầm thấm lâu” thì mới có hiệu quả. Hơn nữa, cần dứt khoát, kiên quyết và chỉ rõ cho bà con biết đó là hành vi vi phạm pháp luật thì bà con mới sợ và nghe theo.

Tương tự, ông Trần Văn Lũ, Người có uy tín của làng Canh Phước, xã Canh Hòa cũng hết sức quan tâm đến vấn nạn tảo hôn. Ngày trước, chứng kiến nhiều trường hợp lâm vào khó khăn, bệnh tật vì tảo hôn, ông đã quyết tâm góp sức ngăn chặn.

 Ông kể: Nhiều lần nghe ngóng được một vụ tảo hôn sắp diễn ra trong làng, tôi lập tức đến tận nhà hỏi thăm và vận động người dân. Có một vài hộ dân chưa hiểu, từ chối lắng nghe nhưng tôi cứ kiên trì mãi thì họ cũng hiểu và thực hiện. Nhờ đó, trong 2 - 3 năm gần đây, tình trạng tảo hôn ở làng Canh Phước đã giảm nhiều.

Những năm qua, xã Vĩnh An, huyện Tây Sơn đã thực hiện nhiều biện pháp đẩy lùi và tiến tới chấm dứt tình trạng tảo hôn. Trong đó, việc đưa các quy định của pháp luật về tuổi kết hôn, cam kết không tảo hôn vào hương ước và làm tiêu chí xếp loại gia đình văn hóa, khu dân cư văn hóa đang phát huy tác dụng.

Hương ước của làng quy định, nếu nhà nào có con tảo hôn làng sẽ phạt 500 nghìn đồng đến 1 triệu đồng/năm cho đến khi đủ tuổi kết hôn. Người vi phạm vẫn phải bị các hình thức xử lý khác theo quy định của pháp luật.

Bí thư Chi bộ làng Kon Giọt 1Ông Đinh Ướp

Điển hình như ở làng Kon Giọt 1, trước đây nhiều thanh - thiếu niên đang ở tuổi ăn, tuổi học đã bỏ ngang việc học để lập gia đình, nên không hiếm những cặp vợ chồng trẻ con đã có con bồng, con bế. Vì thế, ông Đinh Ướp, Bí thư Chi bộ làng Kon Giọt 1, cũng là Người có uy tín đã phối hợp với các hội, đoàn thể tăng cường vận động, thuyết phục bà con chấp hành nghiêm các quy định của Luật Hôn nhân và Gia đình. Đồng thời, tổ chức các đợt lấy ý kiến, góp ý của hộ dân để xây dựng các quy định xử phạt về kết hôn trước tuổi, ký cam kết không tảo hôn... đưa vào hương ước.

Ông Ướp cho biết: Hương ước của làng quy định, nếu nhà nào có con tảo hôn làng sẽ phạt 500 nghìn đồng đến 1 triệu đồng/năm cho đến khi đủ tuổi kết hôn. Người vi phạm vẫn phải bị các hình thức xử lý khác theo quy định của pháp luật.

 Cùng với đó, trong các cuộc sinh hoạt khu dân cư, làng còn đưa trường hợp bị xử phạt ra kiểm điểm, nhắc nhở, giáo dục. Hương ước của làng được người dân thảo luận công khai, dân chủ, 100% hộ dân thống nhất, ký cam kết thực hiện. Các quy định của hương ước đã giúp người dân hiểu pháp luật hơn, nhận thức được những tác hại của tảo hôn gây ra, từ đó đi đến xóa bỏ thói quen lấy vợ, lấy chồng sớm.

Theo ông Đinh Văn Lung, Trưởng ban Dân tộc tỉnh Bình Định, Người có uy tín là lực lượng gần dân, sát dân nhất trong công tác tuyên truyền, vận động xóa bỏ nạn tảo hôn. Những năm qua, Ban Dân tộc tỉnh đã phối hợp với các đơn vị liên quan, Người có uy tín đẩy mạnh công tác tuyên truyền, truyền thông pháp luật trong vùng đồng bào DTTS, góp phần nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm của xã hội, cộng đồng và người dân nhằm ngăn ngừa, giảm thiểu tình trạng tảo hôn.

Cũng theo ông Lung, để Người có uy tín tích cực thực hiện vai trò của mình, các cấp ngành và địa phương cần quan tâm nhiều hơn nữa đến nguyện vọng, đặc biệt là đảm bảo các chính sách cho Người có uy tín. Họ là một trong những lực lượng mũi nhọn ở cơ sở trong công tác tuyên truyền, vận động người dân tuân thủ các quy định củ phát luật, đặc biệt là tuyên truyền xóa bỏ nạn tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. 

"Thời gian tới, Ban Dân tộc tỉnh sẽ tăng cường các hoạt động tập huấn, bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng tuyên truyền, vận động cho Người có uy tín; chăm lo, thực hiện tốt các chính sách, kịp thời biểu dương để Người có uy tín phát huy hơn nữa vai trò trong công tác phòng, chống tảo hôn”, ông Lung cho hay.