Bản cam kết đặc biệt

Cùng ông Giàng A Chay, cán bộ Phòng Dân tộc huyện Than Uyên đến xã vùng cao Tà Mung, nơi có đông đồng bào dân tộc Mông sinh sống, cũng là quê hương của ông Chay.

Trên đường đi, ông Chay kể: Trước đây cuộc sống người Mông ở Tà Mung vất vả lắm, kinh tế khó khăn nhưng thách cưới 30 - 40 triệu đồng; việc tổ chức tang lễ kéo dài (5 - 7 ngày) và giết mổ nhiều gia súc, gia cầm gây nên lãng phí và gánh nặng cho gia đình; còn nhiều người khi ốm không đi viện mà mời thầy cúng…

“Một số đối tượng đã lợi dụng tâm lý, sự thiếu hiểu biết của người dân, đặc biệt là những hộ khó khăn, có bệnh tật đang nằm viện hoặc có bệnh chữa không khỏi, thì họ sẽ đến thăm, cho một ít tiền hoặc nhu yếu phẩm nhằm lôi kéo đồng bào, bảo họ bỏ bàn thờ không cúng tổ tiên mà đi theo đạo lạ, gây nên những bất ổn an ninh, trật tự ở địa phương…”, ông Chay kể.

Câu chuyện như rút ngắn quãng đường, chúng tôi cũng về đến địa bàn xã Tà Mung. Ông Chay giới thiệu về những mô hình trồng hoa đón khách du lịch, về vườn trồng chanh leo liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp, về nét đặc sắc của chợ phiên Tà Mung… và những đổi thay trong cuộc sống của người dân sau khi kí vào bản cam kết đặc biệt có “5 việc phải làm - 5 việc không làm”.

Tại bản Hô Ta, chúng tôi gặp ông Mùa Khua Dơ, 70 tuổi, Người có uy tín trong bản. Bên bếp lửa giữa nhà, ông Dơ kể về những khó khăn khi tuyên truyền thực hiện bản cam kết: “Mình giải thích cho họ, họ bảo mình chả giúp được gì cho họ nên họ không nghe. Do đó, các già làng, các cán bộ thôn xã nhiều lần đến từng nhà vận động, dần dần thái độ của họ cũng thay đổi”.

“Nhờ tích cực tuyên truyền nên nhiều hộ gia đình quay lại lập bàn thờ tổ tiên, ông đã hỗ trợ giấy dán bàn thờ và con gà để khuyến khích. Ban đầu nhiều dòng họ vẫn tổ chức việc tang theo nếp cũ, nhưng qua tuyên truyền thì dần dần người dân đã hiểu thực hiện bản cam kết là để cuộc sống tốt đẹp hơn”, ông Dơ phấn khởi nói.

Rồi ông nói tiếp: Bây giờ ốm thì người dân đã đi trạm xá, bệnh viện huyện để chữa bệnh thay vì vẫn để ở nhà cúng; tất cả 11 dòng họ (Giàng, Tráng, Thào, Hảng, Vàng, Cứ, Vừ, Lý, Sùng, Hờ, Mùa) ký cam kết thực hiện nếp sống mới trong việc tang ma, nhiều hộ gia đình lập lại bàn thờ tổ tiên…

Dẫn chúng tôi đi quanh bản, ông Dơ kể về những đổi thay của bản, những hỗ trợ từ cây giống, vật nuôi, đường giao thông nông thôn. Ông vui vì hiện nay người dân có ý thức bảo tồn bản sắc văn hóa, ngày càng có nhiều các mô hình kinh tế hiệu quả; đường bê tông trải khắp các bản làng…

Trao đổi với chúng tôi, ông Hoàng Văn Thiết, Phó Bí thư Đảng ủy xã Tà Mung, ông cũng là người Mông tại địa phương thông tin, bản cam kết là do người dân tự bàn bạc, tự đề xuất theo hướng dẫn của cấp ủy, chính quyền huyện, xã, trực tiếp có sự chỉ đạo UBND huyện. Bản cam kết được hình thành từ những tâm tư, nguyện vọng của chính bà con Nhân dân, nên việc thực hiện bản cam kết, bà con rất phấn khởi.

Qua lời kể của ông Thiết, ông Dơ, ông Chay và qua việc đi thăm một số hộ dân trong bản Hô Ta, chúng tôi cảm nhận rằng, cũng thật không dễ để vận động đồng bào, thay đổi nếp sống cũ bởi nó đã ăn sâu vào cuộc sống, cách nghĩ của đồng bào.

Nhưng đến nay, 100% các hộ đều kí vào bản cam kết và thực hiện tốt, vì thế cuộc sống của người dân đã có những chuyển biến tích cực, bà con không còn theo đạo lạ, lập lại bàn thờ cúng tổ tiên… mới thấy được phần nào những khó khăn, vất vả của những người làm công tác tuyên truyền như ông Dơ, ông Thiết, ông Chay, hay nói rộng ra là sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị của huyện Than Uyên.

Rời bản Hô Ta, tôi được ông Chay đèo trên xe máy đi một vòng quanh xã, trước một khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ, đi qua cây cầu treo, với vực sâu hút mà người dân nơi đây gọi là “cây cầu mơ ước”, rồi len lỏi qua những đồi chè, những hàng hoa anh đào đỏ ửng trên ngọn núi bao la… Cảnh đẹp khiến tôi không khỏi ngỡ ngàng. Ông Chay nói, bà con đang cố gắng xây dựng nếp sống văn hóa mới, chung tay xây dựng Tà Mung trở thành một điểm du lịch.

Quyết tâm thay đổi

Đem những kết quả trong việc xây dựng “Nếp sống văn hóa mới trong vùng đồng bào dân tộc Mông” xã Tà Mung, chia sẻ với ông Lò Văn Hương, Chủ tịch UBND huyện Than Uyên, ông Hương cho biết, để có được những kết quả đó là cả một quá trình dài.

Chủ tịch huyện thông tin, ở Than Uyên có 21 bản dân tộc Mông. Các bản người Mông có tỷ lệ hộ nghèo cao, cuộc sống của người dân vô cùng khó khăn, nhiều gia đình còn đi theo đạo trái pháp luật, gây nên những bất ổn về an ninh, trật tự.

Trước thực trạng đó, Huyện ủy, UBND huyện đã tổ chức nhiều hội nghị bàn bạc,  xin ý kiến già làng, trưởng bản, trưởng dòng họ, Người có uy tín, đại diện các hộ dân của người Mông ở 21 bản, với quyết tâm tìm ra các giải pháp khắc phục. Từ đó, đã xây dựng nên nội dung và ký cam kết “Nếp sống văn hóa mới trong vùng đồng bào dân tộc Mông”, với 8 việc nên làm và 8 việc không nên làm, sau đó rút ngắn lại thành “5 việc phải làm và 5 việc không làm”.

Chủ tịch huyện Lò Văn Hương cũng nhấn mạnh, để việc xây dựng nếp sống văn hóa luôn  được duy trì và  bền vững, Than Uyên đã tích cực vận động, hỗ trợ sinh kế để người dân phát triển sản xuất, áp dụng khoa học kĩ thuật. Đến nay, có nhiều mô hình kinh tế cho thu nhập cao, tạo được nhiều việc làm cho người dân địa phương.

Có thể thấy rằng, bản cam kết “Nếp sống văn hóa mới trong đồng bào dân tộc Mông” thể hiện sự nhạy bén, sáng tạo trong xây dựng đời sống văn hóa trên địa bàn huyện Than Uyên. Bản cam kết đáp ứng đúng tâm tư, nguyện vọng thay đổi của người dân, nên đã tạo ra một luồng gió mới, giúp thay đổi nhận thức vốn tồn tại lâu đời trong cuộc sống đồng bào người Mông, tạo được sự lan tỏa tới các cộng đồng các dân tộc trên địa bàn huyện và các địa phương lân cận.