Thành tựu vượt bậc từ chính sách đặc thù

TP. Hồ Chí Minh hiện có 468.128 nhân khẩu thuộc 53 thành phần DTTS, chiếm 5,2% dân số của Thành phố. Trong đó có 03 dân tộc chiếm số đông và hình thành cộng đồng là dân tộc Hoa với 382.826 người (chiếm 81,8% trong tổng số DTTS); dân tộc Khmer có 50.422 người (chiếm 10,8%) và dân tộc Chăm có 10.509 người (chiếm 2,2%); còn lại là các DTTS khác, với 24.371 người (chiếm 5,2%).

Những năm qua, cùng với thành tựu chung của Thành phố, đời sống kinh tế của đồng bào các DTTS trên địa bàn đã được nâng cao; tỷ lệ nghèo trong đồng bào DTTS giảm nhanh và bền vững. Đầu năm 2021, theo chuẩn nghèo quốc gia, toàn Thành phố còn 2.622 hộ nghèo người DTTS, với 11.105 nhân khẩu và 1.597 hộ cận nghèo người DTTS, với 6.357 nhân khẩu, chiếm tỷ lệ 7,89% trên tổng số hộ cận nghèo Thành phố.

Đến cuối năm 2022, Thành phố không còn hộ nghèo, hộ cận nghèo theo chuẩn nghèo Quốc gia. Còn theo chuẩn nghèo của Thành phố, tính đến ngày 31/12/2023, toàn Thành phố còn 432 hộ nghèo người DTTS, với 1.743 nhân khẩu và 1.082 hộ cận nghèo người DTTS, với 4.587 nhân khẩu.

Cùng với phát triển kinh tế, nâng cao đời sống thì việc học tập, nâng cao trình độ dân trí trong đồng bào DTTS của Thành phố được quan tâm, bản sắc văn hóa của các DTTS tiếp tục được giữ gìn, phát huy. Đồng bào các DTTS trên địa bàn Thành phố ổn định, an tâm lao động và sinh hoạt, tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, từng bước hòa nhập vào xu hướng phát triển chung của Thành phố.

Những thành tựu đó xuất phát từ các chính sách đặc thù của Thành phố trong lĩnh vực công tác dân tộc, thực hiện chính sách dân tộc. TP. Hồ Chí Minh có đầy đủ 53 thành phần DTTS của cả nước cư trú. 

Tuy nhiên, ngoài 03 dân tộc chiếm số đông và hình thành cộng đồng là dân tộc Hoa, dân tộc Khmer và dân tộc Chăm, thì đồng bào các DTTS khác đa phần là người tạm cư, làm việc theo thời vụ, thường xuyên thay đổi nơi lưu trú.

Chính vì vậy, lĩnh vực công tác dân tộc, thực hiện chính sách dân tộc trên địa bàn Thành phố có tính đặc thù hơn so với với địa phương khác thuộc vùng đồng bào DTTS và miền núi trên cả nước. Những năm qua, TP. Hồ Chí Minh đã vận dụng những chính sách của Trung ương và căn cứ tình hình thực tế của đồng bào DTTS trên địa bàn để đưa ra nhiều chủ trương, chính sách đặc thù, phù hợp với yêu cầu thực tiễn, nhằm ổn định và phát triển toàn diện cho đồng bào DTTS.

Các chính sách dân tộc đặc thù trên địa bàn Thành phố tập trung vào các lĩnh vực đảm bảo an sinh xã hội; hỗ trợ giáo dục và đào tạo nghề; gìn giữ và phát huy văn hóa truyền thống của đồng bào người dân tộc. Các chính sách đặc thù đã tạo điều kiện và khuyến khích người dân chủ động lựa chọn ngành nghề phù hợp với khả năng, trình độ văn hóa và phù hợp về tín ngưỡng tôn giáo của dân tộc mình, góp phần tích cực vào việc thực hiện chính sách đại đoàn kết toàn dân tộc của Đảng và Nhà nước ta.

Có thể kể đến như, chính sách miễn học phí đối với học sinh người dân tộc Khmer, dân tộc Chăm từ mẫu giáo đến trung học phổ thông (kể cả giáo dục thường xuyên) tại các cơ sở giáo dục công lập từ năm học 2019 - 2020 đến năm học 2023 - 2024; chính sách hỗ trợ giáo dục đối với trẻ mầm non, học sinh, học viên cao học và nghiên cứu sinh là người DTTS tại Thành phố kể từ năm học 2022 - 2023; chính sách hỗ trợ chi phí học tập đối với sinh viên người DTTS là thành viên hộ nghèo, hộ cận nghèo đang học tại các cơ sở giáo dục đại học.

Từ năm 2019 đến nay, có 10.081 lượt học sinh được tiếp cận chính sách hỗ trợ học phí cho học sinh DTTS; có 278 lượt sinh viên tiếp cận chính sách hỗ trợ chi phí học tập; 20 trường hợp được tiếp cận chính sách hỗ trợ học viên cao học và nghiên cứu sinh là người DTTS;... Các chính sách dân tộc đặc thù hỗ trợ giáo dục đưa đến kết quả tỷ lệ huy động trẻ em người DTTS đến trường theo độ tuổi cấp Mầm non đạt 100%; cấp Tiểu học đạt 100%; cấp THCS đạt trên 98%; cấp THPT đạt 99%.

Nhiều sinh viên DTTS sau khi tốt nghiệp Đại học đã tiếp tục học lên Thạc sĩ, Tiến sĩ; nhiều gia đình đồng bào dân tộc tạo điều kiện cho con em du học, qua đó đã góp phần quan trọng trong quá trình nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và phát triển kinh tế - xã hội, giảm nghèo bền vững trong đồng bào DTTS trên địa bàn Thành phố.

Quan tâm phát triển toàn diện

Cách đây 05 năm, Đại hội đại biểu các DTTS TP. Hồ Chí Minh lần thứ III – năm 2019 có chủ đề: “Đồng bào các dân tộc TP. Hồ Chí Minh bình đẳng, đoàn kết, phát huy nội lực cùng nhau xây dựng thành phố thông minh, văn minh, hiện đại, nghĩa tình”. Chủ đề này đã được Thành phố quán triệt sâu sắc, được triển khai bằng những giải pháp sáng tạo sau 05 năm thực hiện.

Theo ông Huỳnh Văn Hồng Ngọc, Trưởng Ban Dân tộc TP. Hồ Chí Minh, trong 05 năm qua, triển khai Kết luận số 65-KL/TW ngày 30/10/2019 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 24-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX về công tác dân tộc trong tình hình mới và Nghị quyết số 88/2019/QH14 ngày 18/11/2019 của Quốc hội phê duyệt Đề án tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030, Thành phố đã thực hiện sáng tạo, hiệu quả các chương trình, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đối với đồng bào dân tộc. Qua đó góp phần củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc cũng như không ngừng nâng cao đời sống, phát triển văn hóa của đồng bào dân tộc tại Thành phố trong thời kỳ hội nhập.

UBND Thành phố đã chỉ đạo, điều hành các cấp, các ngành tổ chức thực hiện toàn diện các chính sách dân tộc của Đảng, Nhà nước và chính sách dân tộc đặc thù của Thành phố để chăm lo phát triển kinh tế - xã hội cho đồng bào DTTS. Trong 5 năm qua, Thành phố đã thực hiện hiệu quả chính sách dân tộc trên các lĩnh vực an sinh xã hội, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho đồng bào dân tộc, giữ vững sự ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội.

Đặc biệt, Thành phố đã tổ chức các hoạt động, chăm lo nhân dịp Tết Nguyên đán; lễ, tết của đồng bào dân tộc hàng năm như: Lễ hội Nguyên tiêu của đồng bào Hoa; Chôl Chnăm Thmây, lễ Sen Đônta của đồng bào Khmer; tháng Ramadan, Đại lễ Raya Idil Ahha, lễ Kate của đồng bào Chăm; thăm và tặng quà các đồng chí lão thành cách mạng, mẹ Việt Nam Anh hùng, nhân sĩ, trí thức, gia đình căn cứ Ban Hoa vận và các hộ nghèo, hộ cận nghèo của đồng bào DTTS trên địa bàn Thành phố.

Từ năm 2019 đến nay, Ban Dân tộc Thành phố đã tổ chức thực hiện chăm lo chế độ, chính sách đối với Người có uy tín trong đồng bào DTTS trên địa bàn. Thành phố hiện có 1.185 Người có uy tín trong đồng bào DTTS, đây là lực lượng nòng cốt, có ảnh hưởng lớn đến cộng đồng các DTTS, là cầu nối quan trọng giữa cấp ủy, chính quyền với Nhân dân. Ngoài ra, UBND các quận, huyện đã chủ động tổ chức thăm, tặng quà hàng năm trên 17.336 lượt đồng bào dân tộc thuộc các diện chính sách, hộ nghèo, hộ cận nghèo, người gia neo đơn, công nhân, sinh viên khó khăn với tổng số tiền hơn 11 tỷ đồng/năm.

Đặt nhiều chỉ tiêu cao

Theo Trưởng Ban Dân tộc TP, Hồ Chí Minh, ông Huỳnh Văn Hồng Ngọc, Đại hội đại biểu các DTTS TP. Hồ Chí Minh lần thứ IV – năm 2024 diễn ra trong bối cảnh Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân Thành phố đang ra sức thi đua, tranh thủ thời cơ, khắc phục khó khăn từ dịch bệnh COVID-19 và các thách thức khác để thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII, Đại hội Đảng bộ TP. Hồ Chí Minh lần thứ XI (nhiệm kỳ 2020 - 2025).

Đại hội cũng là sự kiện chính trị xã hội quan trọng, tạo không khí thi đua trong đồng bào DTTS của Thành phố để chào mừng các sự kiện, lễ trọng đại của đất nước, tiến tới kỷ niệm 50 năm ngày Giải phóng Miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025); triển khai thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 31-NQ/TW ngày 30/12/2022 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển TP. Hồ Chí Minh đến năm 2030, tầm nhìn 2045 và Nghị quyết số 98/2023/QH15 ngày 24/6/2023 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh.

Bởi vậy, Ban Chỉ đạo Đại hội đại biểu các DTTS TP. Hồ Chí Minh lần thứ IV – năm 2024 thống nhất với chủ đề: “Đồng bào các dân tộc Thành phố bình đẳng, đoàn kết, năng động sáng tạo, xây dựng và phát triển TP. Hồ Chí Minh văn minh, hiện đại, nghĩa tình”. Còn chủ đề của Đại hội lần III – năm 2019 là: “Đồng bào các dân tộc Thành phố bình đẳng, đoàn kết, phát huy nội lực cùng nhau xây dựng Thành phố thông minh, văn minh, hiện đại, nghĩa tình”.

Điểm mới trong chủ đề của Đại hội lần thứ IV – năm 2024 cũng xuất phát từ mục tiêu của Thành phố trong lĩnh vực công tác dân tộc, thực hiện chính sách dân tộc trên địa bàn những năm tới. Ngoài mục tiêu đến cuối năm 2025, cơ bản không còn hộ nghèo trong đồng bào DTTS theo tiêu chuẩn nghèo cả nước, còn dưới 0,5% hộ nghèo trong đồng bào DTTS theo chuẩn nghèo Thành phố thì TP. Hồ Chí Minh cũng đặt ra nhiều chỉ tiêu cao để phát triển mọi mặt đời sống cho đồng bào DTTS.

Có thể kể đến các chỉ tiêu: Tỷ lệ trẻ em trai và trẻ em gái DTTS hoàn thành giáo dục tiểu học đạt trên 90% vào năm 2025 và trên 99% vào năm 2030; tỷ lệ hoàn thành cấp trung học cơ sở đạt 85% vào năm 2025 và 90% vào năm 2030; 100% đồng bào DTTS tham gia bảo hiểm y tế; tuổi thọ trung bình người DTTS đạt 77 tuổi, trong đó thời gian sống khỏe mạnh đạt tối thiểu 68 tuổi; trên 95% cán bộ, công chức cấp xã có trình độ chuyên môn từ trung cấp trở lên và được bồi dưỡng, đào tạo lĩnh vực, nhiệm vụ đáp ứng yêu cầu, trong đó trên 70% có trình độ đại học và trung cấp lý luận chính trị trở lên;...

Theo Trưởng Ban Dân tộc TP. Hồ Chí Minh, Ông Huỳnh Văn Hồng Ngọc, để đạt những chỉ tiêu, mục tiêu này, thời gian tới, Thành phố tiếp tục tập trung rà soát, sắp xếp, kiện toàn cơ cấu tổ chức, nâng cao năng lực, hiểu quả quản lý Nhà nước của cơ quan hành chính Nhà nước các cấp trong lĩnh vực công tác dân tộc. Đẩy mạnh luân chuyển cán bộ, công chức, viên chức, tăng cường cán bộ, công chức, viên chức trẻ, người DTTS về công tác tại cơ sở, đặc biệt là tại các địa bàn có đông người DTTS, các khu vực còn khó khăn, khu vực nông thôn nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước; tạo cơ sở tuyên truyền, vận động, gắn kết quan hệ giữa Đảng, Nhà nước và cộng đồng DTTS ở cơ sở.

Thành phố tiếp tục triển khai thực hiện các chính sách đặc thù trong đồng bào DTTS để nâng cao trình độ dân trí trong đồng bào, giúp đẩy mạnh công tác giảm nghèo bền vững nâng cao mức sống của đồng bào DTTS; ưu tiên giải quyết các vấn đề sức khỏe của đồng bào DTTS; tăng cường khả năng tiếp cận cũng như cung cấp dịch vụ y tế, dân số có chất lượng, giảm gánh nặng chi phí chăm sóc sức khỏe cho đồng bào DTTS; bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào các DTTS;...

Với riêng lĩnh vực kinh tế, cùng với triển khai lồng ghép chính sách dân tộc trong quá trình triển khai các chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội của Thành phố thì TP. Hồ Chí Minh tiếp tục tạo điều kiện thuận lợi để phát huy khả năng, tiềm năng kinh tế của đồng bào các dân tộc phát triển các ngành nghề, các thành phần kinh tế đúng pháp luật, khuyến khích đồng bào các DTTS kêu gọi thân nhân ở nước ngoài đầu tư vào Thành phố; động viên các doanh nhân, doanh nghiệp người DTTS tích cực tham gia phát triển các ngành nghề, lĩnh vực liên quan cuộc cách mạng công nghiệp 4.0; thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp phát triển kinh tế - xã hội để phát huy mọi nguồn lực trong đồng bào các DTTS.