Những hồi ức không phai

Sáng ngày 2/9/1945, giữa Quảng trường Ba Đình lịch sử, lời Tuyên ngôn Độc lập do Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc vang lên, mở ra kỷ nguyên mới cho dân tộc Việt Nam. Tại Quảng Ninh, nơi gắn liền với phong trào công nhân mạnh mẽ, ký ức về ngày lịch sử ấy vẫn còn in đậm trong tâm trí của những người đã đi qua cuộc kháng chiến.

Mẹ Việt Nam Anh hùng Hoàng Thị Lại, sinh năm 1925, hiện sống tại khu 10 (phường Hoành Bồ), là một trong số ít những nhân chứng hiếm hoi còn lại. Bà là mẹ của hai liệt sĩ Dương Văn Ôn, Phạm Ngọc Ban và cũng là người từng chứng kiến sự chuyển mình của dân tộc vào mùa thu năm ấy.

“Khi ấy tôi 20 tuổi. Nói thật cũng phải mấy hôm sau nghe cán bộ cách mạng kể lại Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập, người dân chúng tôi như vỡ òa. Từ chiến thắng, giải phóng tỉnh lỵ Quảng Yên đến các cuộc mit tinh rồi đến khi nghe tin Bác Hồ đọc Tuyên ngôn độc lập thì niềm hạnh phúc như vỡ òa”, bà Lại nhớ lại.

Ngay tại các khai trường than năm ấy, không khí độc lập đã lan tỏa mạnh mẽ. Tư liệu lịch sử ghi lại, ngày 3/9/1945, nhiều công nhân ở Cẩm Phả, Hòn Gai đồng loạt nghỉ ca, kéo nhau ra khỏi hầm lò, mang theo cờ đỏ sao vàng vừa đi vừa hát hòa chung nhịp bước với công nhân trở về từ hầm mỏ. Những lá cờ cắm vội trên xe goòng, trên nón thợ lò trở thành hình ảnh biểu tượng, thể hiện khát vọng tự do cháy bỏng của vùng đất “Kỷ luật và đồng tâm”.

Từ trung tâm phong trào, khí thế độc lập còn lan tỏa đến miền núi vùng cao. Ở xã Ba Chẽ, Người có uy tín Chíu Sồi Voỏng, dân tộc Dao, sinh năm 1941, dù khi ấy mới là một đứa trẻ, vẫn giữ trong ký ức non nớt và qua lời kể của cha mẹ hình ảnh đặc biệt về ngày đất nước giành được độc lập.

“Ngày ấy, gia đình chúng tôi sống trong rừng sâu. Mỗi lần các chú bộ đội đi qua, nhà có gì cũng đem ra mời: củi, gạo, sắn... Ngày nghe tin Việt Nam độc lập, người Dao chúng tôi mừng và phấn khởi vô cùng”, ông chia sẻ.

Khi ký ức hòa vào hiện tại

Những nhân chứng năm xưa giờ tóc đã bạc, dáng đã còng, nhưng trong họ, những ký ức về ngày Quốc khánh đầu tiên vẫn cháy sáng như ngọn lửa không tắt. Với họ, không có gì quý hơn giây phút được chứng kiến dân tộc vùng dậy trong ánh sáng của tự do.

Những câu chuyện như của bà Lại hay ông Voỏng, không chỉ được lưu giữ mà còn được truyền lại cho thế hệ trẻ thông qua nhiều hoạt động ý nghĩa. Mỗi dịp Quốc khánh 2/9, các trường học, bảo tàng, di tích lịch sử lại trở thành những không gian giao lưu, nơi học sinh được lắng nghe trực tiếp từ những người đã sống qua thời khắc lịch sử.

“Lịch sử không chỉ nằm trong sách vở, mà hiện diện rõ ràng qua lời kể của những người đã đi qua. Khi học sinh được nghe tận tai, nhìn tận mắt những nhân chứng, tình yêu Tổ quốc trong các em trở nên thật hơn bao giờ hết”, thầy giáo Lê Công Huỳnh, Trường Tiểu học, THCS và THPT Lê Thánh Tông (phường Hạ Long) chia sẻ.

Tại nhiều địa phương của thành phố Cẩm Phả cũ, nơi từng là trung tâm đấu tranh của công nhân mỏ, các đoàn viên thanh niên vẫn đều đặn tìm về Nhà lưu niệm công nhân mỏ mỗi dịp lễ lớn. Với họ, đây không chỉ là một điểm đến văn hóa, mà là nơi tiếp thêm sức mạnh tinh thần từ truyền thống “Kỷ luật và đồng tâm” của cha ông.

Trong dòng chảy thời gian, nhân chứng lịch sử ngày càng thưa vắng, nhưng lời kể của họ vẫn nối quá khứ với hiện tại, nhắc nhở thế hệ hôm nay về những hy sinh để giành độc lập, tự do. Mỗi mùa Quốc khánh, từ vùng mỏ Quảng Ninh, tiếng Quốc ca lại vang lên như lời tri ân cha ông.