Thủy điện Hà Nang và Đăkđrinh là những dự án thủy điện đầu tiên, có quy mô lớn của tỉnh Quảng Ngãi. Vì thế, khi triển khai công tác TĐC các đơn vị liên quan còn thiếu kinh nghiệm, hạn chế năng lực nên thực hiện chưa chặt chẽ. Như Dự án Thủy điện Hà Nang do doanh nghiệp làm chủ đầu tư, nhưng UBND huyện Trà Bồng đảm nhiệm công tác đền bù, tái định canh, định cư. Trong khi nghiên cứu địa điểm TĐC, các đơn vị liên quan chỉ chú trọng đến nơi ở, trong khi, đất sản xuất và giải quyết việc làm cho người dân chưa được quan tâm tính toán cho hợp lý và phù hợp.

Từng được xem là khu TĐC nhà giàu, nhưng vì thiếu đất sản xuất nên người dân Nước Vương đang tái nghèo.

Ông Hồ Văn Vàng, Chủ tịch UBND xã Trà Thủy cho biết: Dự án Thủy điện Hà Nang được phân khai 21,58 tỷ để bồi thường, hỗ trợ và TĐC, gồm 104 hộ TĐC và 87 hộ bị ảnh hưởng. Việc bố trí TĐC tập trung cách quá xa nơi sinh kế của người dân, dẫn đến nhiều hộ dân rất vất vả, khi phải quay về nơi ở cũ để làm nương rẫy.

Phương án bố trí đất sản xuất cho người dân TĐC của dự án Thủy điện Hà Nang, với khoảng 200ha dù đã được cấp trên phê duyệt, nhưng việc cấp đất cho người dân rất chậm trễ. Nguyên nhân do một số người dân có hộ khẩu, nhưng thiếu chứng minh nhân dân, đi làm ăn xa... gây khó khăn trong xác định nhân khẩu để cấp đất. Về lâu dài, Nhà nước cần sớm bố trí đất sản xuất cho người dân, thì mới có thể ổn định cuộc sống cho họ.

Còn đối với dự án Thủy điện Đăkđrinh, người dân phải đối diện với tình trạng sạt lở, sống ở khu TĐC nhưng phải di dời đi chỗ khác. Ngoài ra, chủ đầu tư còn chưa thanh toán một số khoản nợ cho địa phương. Ông Đinh Quang Ven, Phó Chủ tịch UBND huyện Sơn Tây cho biết: Huyện đã nhiều lần kiến nghị tỉnh có biện pháp xử lý đối với chủ đầu tư trong việc nợ tiền bồi thường, giải phóng mặt bằng, TĐC, định canh gần 61 tỷ đồng mà trước đó, chủ đầu tư đã cam kết bố trí vốn để huyện đầu tư công trình hạ tầng, phục vụ sản xuất, nhưng đến nay vẫn chưa thanh toán.

Nghèo lại hoàn nghèo

Huyện Sơn Tây, có 3 khu TĐC tập trung do Nhà nước thu hồi đất để thực hiện dự án Thủy điện Đăkđrinh, gồm: Khu TĐC Nước Vương, xã Sơn Liên có 25 hộ; khu TĐC ĐăkLang, xã Sơn Dung có 38 hộ và khu TĐC Anh Nhoi 2, xã Sơn Long có 27 hộ. Điều đáng nói là 100% người dân TĐC sống dựa vào sản xuất nông nghiệp, nhưng khi thực hiện di dân các cấp ngành không tính đến vấn đề cấp đất sản xuất cho người dân. Vì vậy, sau nhiều năm chuyển về nơi ở mới, người dân không có đất sản xuất, không việc làm nên số tiền hỗ trợ, đền bù từ dự án cứ thế vơi dần và người dân ở đây nghèo lại hoàn nghèo.

Được biết, tổng kinh phí bồi thường, hỗ trợ TĐC của Dự án Thủy điện Đăkđrinh là 683,1 tỷ đồng, trong đó có 204 hộ TĐC và 2.601 hộ bị ảnh hưởng. Sau hơn 4 năm di dời TĐC, cả chính quyền lẫn người dân đều “gặp khó” với dự án này.

Ông Phan Huỳnh Sơn, Chủ tịch xã Sơn Liên cho hay: Hiện nay, ngoài vấn đề sạt lở, việc người dân khu TĐC Nước Vương thiếu đất sản xuất đang là bài toán nan giải đối với chính quyền địa phương. “Khi mới nhận tiền đền bù thì đây được xem là khu TĐC có nhiều người giàu nhưng nay nhiều hộ đã tái nghèo”.

Theo ông Đinh Văn Đây, người dân khu TĐC Nước Vương, cái được lớn nhất khi chuyển về nơi ở mới là nhà gần trung tâm xã, con cái đi học, sinh hoạt, khám chữa bệnh của bà con thuận lợi hơn. Nhưng cái khó là, thiếu đất sản xuất, bà con quanh năm phải đi làm thuê, thu nhập rất bấp bênh.

Tại khu TĐC Anh Nhoi 2, xã Sơn Long, ông Đỗ Thanh Vượt, Chủ tịch UBND xã Sơn Long chia sẻ: Hiện thu nhập bình quân đầu người của người dân vùng dự án Thủy điện Đăkđrinh rất thấp, chỉ 4,3 triệu đồng/người/năm. Để đảm bảo cuộc sống của người dân như mục tiêu đã đề ra là bằng, hoặc hơn nơi ở cũ còn phụ thuộc rất nhiều yếu tố, trong đó có cả ý chí thoát nghèo của từng người dân nữa.

Cuộc sống của người dân tại khu TĐC Thủy điện Hà Nang (Trà Bồng) cũng không khá hơn. Theo Chủ tịch UBND xã Trà Thủy Hồ Văn Vàng, có 153 hộ dân của xã phải vào ở khu TĐC, nhưng đến nay chỉ có 26 hộ thoát nghèo, còn lại là hộ nghèo và cận nghèo. Thu nhập bình quân đầu người của người dân vùng TĐC dự án Thủy điện Hà Nang là 4,8 triệu đồng/người/năm.

Để giải quyết tình trạng này, UBND tỉnh đã có báo cáo gửi Trung ương kiến nghị sớm tháo gỡ những bất cập trong thực hiện TĐC, định canh khi triển khai các dự án thủy điện, trong đó nhấn mạnh, khi triển khai các dự án thủy lợi, thủy điện cần chú trọng đến công tác tái định canh. Đất sản xuất bị thu hồi phải thực hiện theo phương thức “đất đổi đất”, hạn chế tối đa việc bồi thường bằng tiền. Đối với hai dự án Thủy điện Hà Nang và Đăkđrinh, tỉnh Quảng Ngãi cũng đã có ý kiến sẽ xem xét, phân bổ kinh phí thu được từ các nhà máy thủy điện để hỗ trợ sau TĐC cho người dân...

LÊ PHƯƠNG