Anh dũng trong thời bình

Tháng 10/2020, miền Trung chìm trong mưa lũ. Trong đó, nhiều vùng của xã Bắc Trạch, huyện Bố Trạch (Quảng Bình) bị nước lũ từ sông Gianh tràn vào gây ngập sâu, nhiều thôn xóm bị cô lập.

Để cứu dân trong lũ lớn, ông Phan Thanh Miên, Chủ tịch UBND xã Bắc Trạch đã dùng ghe vào những vùng thấp trũng, tiến hành sơ tán dân. Ông cùng cán bộ xã vượt lũ, tiếp tế lương thực, thực phẩm cho các hộ ở những địa bàn bị cô lập nhiều ngày.

Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, ông bị một vết rách nhỏ ở đầu gối. Sau khi được y tế xã băng bó tạm thời, ông lại tiếp tục lội nước lũ vào với người dân. Không may sau đó, ông bị phát hiện nhiễm vi khuẩn gây bệnh whitmore, một loại vi khuẩn có trong nước lũ, và đã qua đời.

Ghi nhận công lao của người cán bộ xã hết lòng vì dân, xét đề nghị của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, ngày 25/2/2021, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 256/QĐ-TTg công nhận liệt sĩ, cấp bằng “Tổ quốc ghi công” đối với ông Phan Thanh Miên.

Trước đó, Chủ tịch nước đã có quyết định về việc truy tặng Huân chương Lao động hạng Ba cho ông Phan Thanh Miên, vì đã có thành tích xuất sắc trong công tác phòng chống và khắc phục hậu quả lũ lụt trên địa bàn tỉnh Quảng Bình năm 2020.

Liên quan đến hành động đặc biệt dũng cảm trong công tác tìm kiếm cứu nạn, khắc phục hậu quả thiên tai tháng 10/2020 ở miền Trung, ngày 16/10/2020, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định cấp bằng “Tổ quốc ghi công” cho 13 cán bộ, chiến sĩ hi sinh trong lúc làm nhiệm vụ cứu hộ, cứu nạn tại Thủy điện Rào Trăng 3. Ngoài 11 chiến sĩ, sĩ quan thuộc lực lượng quân đội, ông Nguyễn Văn Bình, Chủ tịch UBND huyện Phong Điền và ông Phạm Văn Hướng, Trưởng phòng Thông tin tuyên truyền Cổng thông tin điện tử tỉnh Thừa Thiên Huế đã được công nhận liệt sĩ đợt này.

Trước đó, Chủ tịch nước đã ký quyết định truy tặng “Huân chương Dũng cảm” cho ông Nguyễn Văn Bình và ông Phạm Văn Hướng vì đã có hành động dũng cảm trong công tác cứu hộ cứu nạn tại thủy điện Rào Trăng 3, xã Phong Xuân, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế.

Không chồng chéo trong ghi công

Những tấm gương anh dũng hy sinh nêu trên được ghi công, là một sự tri ân, đồng thời khơi gợi tình yêu thương, sự tử tế trong mỗi con người, từ đó gìn giữ những chuẩn mực đạo đức xã hội. Đảng, Nhà nước đã có nhiều hình thức khen thưởng để tôn vinh những hành động dũng cảm nhằm nâng cao trách nhiệm của công dân trước cộng đồng.

Chính sách Người có công với cách mạng cũng đã quy định về việc công nhận liệt sĩ trong thời bình. Nhưng để tránh chồng chéo với các hình thức khen thưởng khác, trong Pháp lệnh Ưu đãi Người có công với cách mạng (sửa đổi) năm 2020, đã có những điều kiện chặt chẽ hơn.

Tại Phiên họp thứ 47 của ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa XIV (ngày 11/8/2020), khi trình bày về Dự thảo Pháp lệnh Ưu đãi Người có công với cách mạng (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cho rằng, theo quy định của Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng năm 2012, trong thời bình, những người dũng cảm cứu người, cứu tài sản của nhà nước và Nhân dân mà bị chết thì được xem xét công nhận liệt sĩ.

Tuy nhiên, thực tiễn áp dụng quy định này, nhiều trường hợp chết do cứu người bị đuối nước, cứu tài sản hoặc tham gia phòng, chống bão lũ, chết do tai nạn khi làm nhiệm vụ… dù rất cần phải tuyên dương, ghi nhận trong xã hội, song việc được công nhận liệt sĩ là chưa phù hợp. Bởi đây là trách nhiệm, nghĩa vụ của công dân, là lương tâm của mỗi người phải làm, đã được quy định tại Bộ luật Hình sự (Điều 132: Tội không cứu giúp người đang ở trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng).

Vì thế, Pháp lệnh Ưu dãi Người có công với cách mạng (sửa đổi) năm 2020, chỉ xem xét đối với những trường hợp chết do có hành động đặc biệt dũng cảm thực hiện các công việc đặc biệt nguy hiểm, cấp bách, để cứu người, cứu tài sản của Nhà nước, Nhân dân; là những tấm gương, có ý nghĩa tôn vinh, giáo dục và lan tỏa rộng rãi trong xã hội. Những trường hợp khác hướng chuyển sang khen thưởng theo pháp luật thi đua khen thưởng (Huy chương, Huân chương) và thực hiện trợ cấp mai táng hoặc hưởng chính sách tử tuất theo Luật Bảo hiểm xã hội.