Ai dưới xuôi lên xã Sủng Cháng, huyện Yên Minh, tỉnh Hà Giang đều bảo: “Núi này toàn đặc sản cua”. Đấy là những đoạn cua tay áo, gấp khúc liên tục suốt 30 km từ trung tâm thị trấn, lâu lắm mới có một đoạn đi xuyên qua các bản làng. Hơn 2 giờ đồng hồ ngồi lắc lư sau chiếc xe máy của thầy giáo Hiệu trưởng Lý Ngọc Tuân, tôi cũng vào tới Điểm trường Sàng Súng thuộc Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Trung học Sủng Cháng. Thầy thật thà: “Người không đi quen, ngồi xe máy cũng say”.

Điểm trường Sàng Súng nằm lẫn trong sương, lọt thỏm giữa trùng điệp núi đá tai mèo dựng đứng, từ trên đỉnh núi, chỉ người tinh mắt lắm mới nhìn thấy. Đây là nơi học tập của 47 học sinh con em người Mông đang độ tuổi lớp 1, lớp 2. Dạy dỗ mấy cô cậu học trò còn chưa nói sõi tiếng Việt ấy là hai cô giáo Xín Thị Hím (sinh năm 1974) và Dương Thị Thu Trang (sinh năm 1989). Cơ sở vật chất chỉ có hai phòng học diện tích hơn 20m2, mái tôn, tường gạch được một đơn vị làm từ thiện trao tặng từ mấy năm trước. Hỏi tới nhà vệ sinh và công trình nước phục vụ sinh hoạt, học tập của cô trò, hai cô giáo lắc đầu ái ngại: “Chưa có anh ạ”.

Cô Trang bảo, em quê ở tỉnh Phú Thọ, năm 2010 học xong sư phạm thì về Hà Giang công tác rồi lấy chồng dưới thị trấn Yên Minh. Hôm nào mưa gió thì em ở lại, không nhỡ xuống núi sợ lắm, đất đá sạt che lấp cả đường. Gặp hôm đường mù sương, tay phải cứ vê ga cho đèn thật sáng, chân thì liên tục đạp phanh để bánh xe khỏi trượt. Ngày mới đi dạy, học sinh chủ yếu là dân tộc Mông, mà em là người Kinh chẳng biết nói một tiếng Mông nào, nên cứ bạn bé nói một câu, em lại nhờ bạn lớn phiên dịch. Nói ra anh đừng cười, chứ ban đầu thì bọn trẻ giúp em nhiều hơn là em dạy! Năm học này, lớp 1A3 em phụ trách với 19 cháu, trong đó có 2 cháu khuyết tật trí tuệ.

Gần 20 năm thâm niên công tác tại các điểm trường của Sủng Cháng, cô giáo Xín Thị Hím kể: “Trước đây, học sinh hay nghỉ học theo bố mẹ lên nương rẫy, có khi các thầy cô phải đi bộ vào tận trong bản Sủng Chớ, Cao Ván, Chúng Chải… cách đây cả chục cây số liền, lục khắp các quả đồi, gọi khản cả cổ rồi may ra mới thấy. Phụ huynh sợ đi nương lâu ngày chẳng ai đón được trẻ nên một mực không muốn cho con đi học. Chỉ đến khi các cô quyết liệt không ai đón thì cô chăm cả ngày. Có như thế phụ huynh mới chịu cho con trở lại lớp học.

Mùa khô đến, sáng sáng cô Trang tất tả mang 2 chiếc xô nhựa xuống UBND xã xin nước sinh hoạt cho các em học sinh sử dụng. Rồi lại lò dò qua vách đá, xách hai xô nước to hơn người, cặm cụi đổ đầy thùng nước phục vụ sinh hoạt cho điểm trường. Mấy hôm nay Hà Giang đón không khí lạnh, trời lất phất sương giá, mưa phùn, nước cô Trang xách được chỉ đủ cho lũ trẻ rửa mặt và làm sạch bàn chân con con đã ken đặc bùn đất trên đường đi đến lớp. Có bao nhiêu học sinh thì có từng đó chiếc khăn mặt cô giáo "cắm bản" phải mang về nhà mình dưới thị trấn Yên Minh, để giặt cho lũ trẻ có khăn sạch dùng vào buổi học hôm sau.

Ông Ngô Văn Nghĩa, Chủ tịch UBND xã Sủng Cháng chia sẻ: “Xã Sủng Cháng có tổng diện tích gần 2200ha, thì có 315ha trồng ngô, và 60ha trồng lúa, còn lại toàn đá là đá. Từ tháng 11 năm trước tới tháng 4 năm sau là những tháng mùa khô, cả xã chịu cảnh thiếu nước sinh hoạt. 

Khó khăn, bất tiện nên UBND xã và Ban Giám hiệu nhà trường đã đưa ra phương án gỡ khó, để cô trò điểm trường Sàng Súng sử dụng chung nguồn nước sinh hoạt với Uỷ ban. Do chưa có hệ thống bể chứa riêng cho điểm trường nên đành phải để các cô xuống xách từng xô nước về dùng. 

Thời gian gần đây, nhờ có Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030 (Chương trình MTQG 1719) được triển khai thực hiện mà tuyến đường nối từ Trung tâm huyện về xã đã và đang được tu sửa, nâng cấp mở rộng. Sau khi hoàn thiện đường đi dạy học của các thầy cô giáo sẽ đỡ vất vả hơn”.