Hơn 10 năm thực hiện công việc quy tập hài cốt liệt sĩ ở nước bạn Lào, hầu như năm nào, Thượng úy Sùng A Hờ cũng thường trú tại nước bạn hết 8 – 9 tháng. Tranh thủ thời gian mỗi lần nghỉ phép, anh Hờ đều lên Nghĩa trang Liệt sĩ Tông Khao (xã Thanh Nưa, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên) để thắp hương cho những liệt sĩ mà chính anh và đồng đội đã tìm kiếm, quy tập và đưa từ Lào về an táng trên đất mẹ Việt Nam. Được giao trọng trách tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ quân tình nguyện Việt Nam tại 6 tỉnh Bắc Lào, với địa bàn rộng lớn, Đội Quy tập mộ liệt sĩ Cục Chính trị Quân khu 2 đã không quản ngại khó khăn, ngày đêm ăn lán, ngủ rừng để tìm kiếm, quy tập và hồi hương hài cốt các anh hùng liệt sĩ về với tổ quốc Việt Nam.

Thượng úy Sùng A Hờ, nhân viên Đội Quy tập mộ liệt sĩ Cục Chính trị Quân khu 2, cho biết: Theo sơ đồ mộ chí mà Đội Quy tập nắm được thì tỉnh Luông Pha Băng, U Đôm Xay, Luông Nậm Thà là 3 địa phương có nhiều bộ đội Việt Nam hy sinh trong thời kỳ kháng chiến, trong đó nhiều nhất là tỉnh Luông Pha Băng. Bởi vậy, trong nhiều năm qua, Đội Quy tập mộ liệt sĩ luôn xác định đây là địa bàn trọng điểm cần phải tăng cường vật chất, con người để tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ.

Tuy nhiên, việc tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ ở nước bạn Lào cũng gặp không ít khó khăn, theo Thượng úy Sùng A Hờ, địa bàn 6 tỉnh Bắc Lào rộng lớn, nhiều núi rừng, sông suối hiểm trở bởi vậy Đội Quy tập mộ liệt sĩ phải có những chuyến đi dài ngày, tự trang bị nhu yếu phẩm và cả kinh nghiệm ăn, ngủ trong rừng để thực hiện công việc. Mặt khác, tại một số khu vực phát triển, nhiều công trình hạ tầng được xây dựng lên gây khó khăn cho lực lượng tìm kiếm. Bên cạnh đó, những nhân chứng là các cựu chiến binh Lào từng tham gia chiến đấu cùng bộ đội Việt Nam nay nhiều người đã không còn, một số người còn sống cũng không đủ minh mẫn để nhớ rõ nơi có bộ đội ta hy sinh nên công việc tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ cũng ngày một khó khăn hơn.

Khi chúng tôi nắm được thông tin từ Nhân dân báo về là có thông tin về hài cốt liệt sĩ thì ngay lập tức toàn đội sẵn sàng lên đường để tìm kiếm, đưa các “anh” về với đất mẹ anh hùng. Mỗi chuyến đi tìm đều kéo dài ít nhất từ 7-10 ngày, thậm chí còn lâu hơn do đó công tác chuẩn bị rất quan trọng. Khi phát hiện ra các dấu vết, hiện vật của các anh hùng liệt sĩ thì ai cũng rất bồi hồi và hy vọng các anh có thể “trở về”. Chính vì vậy mà mỗi xẻng đất đều phải hết sức thận trọng, phải dùng tay xoa đất kiểm tra từng tý một để làm sao không sót một mảnh xương hay một cái răng, Thượng úy Sùng A Hờ nói.

Kể từ khi thành lập vào cuối năm 1994, Đội công tác đặc biệt Quân khu 2 làm nhiệm vụ trên địa bàn 6 tỉnh Bắc Lào đã xác minh, kết luận hơn 4.200 thông tin về hài cốt liệt sĩ, tìm kiếm, cất bốc đưa về Việt Nam gần 1.800 hài cốt liệt sĩ. Riêng trong giai đoạn mùa khô năm 2021-2022, lực lượng quy tập đã tìm kiếm và cất bốc được 20 hài cốt liệt sĩ, trong đó có 8 hài cốt liệt sĩ đã xác định được họ tên, quê quán và đã bàn giao cho thân nhân tại 6 tỉnh, thành phố tại Việt Nam.

Thiếu tướng Trần Ngọc Tuấn, Phó Chính ủy Quân khu, Trưởng Ban Chỉ đạo về tìm kiếm, quy tập và xác định danh tính hài cốt liệt sĩ Quân khu 2 (Ban Chỉ đạo 515) cho biết, để sớm tìm kiếm được nhiều hơn hài cốt liệt sĩ hiện nay còn đang nằm đâu đó trên đất nước bạn Lào, vừa qua Ban chỉ đạo 515 Quân khu 2 đã trao đổi với lãnh đạo tỉnh và Ban công tác đặc biệt 6 tỉnh Bắc Lào. Tại các buổi làm việc, Ban công tác đặc biệt các tỉnh Bắc Lào cùng với Ban Chỉ đạo 515 Quân khu 2 thống nhất quan điểm công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ trong các thời kỳ chiến tranh, đưa về nước bảo quản, chăm sóc lâu dài trong các nghĩa trang liệt sĩ là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước. Đó cũng là sự tri ân, tôn vinh công lao to lớn các anh hùng liệt sĩ đã anh dũng hy sinh vì độc lập dân tộc và thực hiện nghĩa vụ Quốc tế cao cả. Ban công tác đặc biệt các tỉnh Bắc Lào đều dành tình cảm, trách nhiệm, để cùng với Ban Chỉ đạo 515 Quân khu 2 thống nhất những nội dung quan trọng. Đặc biệt là việc tuyên truyền sâu rộng để tìm thông tin liệt sĩ từ các đồng chí cựu chiến binh bộ đội Lào, các già làng, trưởng bản, nhân dân các tỉnh Bắc Lào.

Chúng tôi còn thực hiện nhiệm vụ trao đổi, thăm, cảm ơn với Ban công tác đặc biệt các tỉnh Bắc Lào và các đồng chí trong Ban công tác đặc biệt các tỉnh đều dành tình cảm, trách nhiệm để cùng với Ban Chỉ đạo 515 Quân khu II thống nhất những nội dung quan trọng. Đặc biệt là việc tuyên truyền sâu rộng tìm thông tin từ các đồng chí cựu chiến binh bộ đội của bộ đội Pathet - Lào, các già làng, trưởng bản, nhân dân các tỉnh Bắc Lào. Từ đó thống nhất quan điểm phát huy cao nhất trách nhiệm để thực hiện chủ trương của 2 Đảng, 2 Nhà nước, Thiếu tướng Trần Ngọc Tuấn nhấn mạnh.

Theo Ban Chỉ đạo 515 tỉnh Điện Biên, giai đoạn 2013 - 2020, Điện Biên đã tiếp nhận, truy điệu và an táng 276 hài cốt liệt sĩ quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hi sinh tại Lào về nước do Đội quy tập mộ liệt sĩ Cục Chính trị Quân khu 2 bàn giao. Trong đó, có 13 liệt sĩ xác định được danh tính. Riêng từ năm 2021 đến tháng 7/2022, tỉnh Điện Biên đã đón nhận, truy điệu và an táng 25 hài cốt liệt sĩ về nước an táng tại Nghĩa trang Liệt sĩ Tông Khao.

Ông Vừ A Bằng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, Trưởng Ban Chỉ đạo 515 tỉnh Điện Biên khẳng định, việc tìm kiếm, quy tập và đưa hài cốt liệt sĩ từ Lào về Việt Nam thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”. Qua đó nhằm xoa dịu bớt nỗi đau của những gia đình các anh hùng, liệt sĩ đã hi sinh cho độc lập tự do của đất nước và thực hiện nghĩa vụ quốc tế cao cả, gắn kết tình đoàn kết hữu nghị Việt - Lào anh em.

Những năm qua, tỉnh Điện Biên đã tích cực phối hợp với các đơn vị bạn, đặc biệt là 6 tỉnh Bắc Lào để đưa ra những giải pháp tạo điều kiện cho Đội Quy tập mộ liệt sĩ của Việt Nam ở các tỉnh Bắc Lào thực hiện tốt nhiệm vụ. Cụ thể, từ việc xác định vị trí hài cốt liệt sĩ, nắm bắt sàng lọc thông tin. Trên cơ sở đó, các đơn vị chủ động phối hợp chặt chẽ đổi các đơn vị nghiệp vụ của Quân khu 2 cũng như Bộ Quốc phòng để xác minh và có những kế hoạch chi tiết phù hợp vừa đảm bảo việc tìm kiếm, quy tập hài cốt chính xác dựa trên việc xác định các vị trí tác chiến của từng giai đoạn cách mạng và bằng các biện pháp khoa học. Trong năm 2022, Ban Chỉ đạo 515 tỉnh Điện Biên cũng đã phối hợp với Ban Chỉ đạo 515 Quân khu 2 liên kết với 6 tỉnh Bắc Lào, đặc biệt là có sự vào cuộc của Ban công tác đặc biệt của Bộ Quốc phòng Lào. Tỉnh Điện Biên cũng đã đăng cai gặp mặt với các đơn vị trên để kết nối lại các hoạt động tìm kiếm hài cốt liệt sĩ Việt Nam hy sinh tại các tỉnh Bắc Lào.

Tỉnh Điện Biên phấn đấu đến năm 2030 cơ bản hoàn thành Đề án của Chính phủ về việc tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Để thực hiện được mục tiêu này, tỉnh Điện Biên sẽ tiếp tục đây mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục truyền thống và ý thức cách mạng cho cán bộ, đảng viên, thế hệ trẻ về việc tìm kiếm, quy tập, đưa đón hài cốt liệt sĩ từ Lào về Việt Nam an táng. Bên cạnh đó, tăng cường công tác phối hợp giữa Ban Chỉ đạo 515 Quân khu 2, Ban Chỉ đạo 515 tỉnh Điện Biên với Ban công tác đặc biệt của 6 tỉnh Bắc Lào để thông qua Đội Quy tập mộ liệt sĩ Quân khu 2 đang thường trú ở U Đôm Xay, hai bên có sự trao đổi thông tin kịp thời để giải quyết các vấn đề vướng mắc về thủ tục, địa hình, địa lý, sơ đồ theo các quy định bảo mật của 2 quốc gia đã đưa ra. Trên cơ sở đó, Ban Chỉ đạo 515 tỉnh Điện Biên cùng Quân khu 2 với tinh thần, trách nhiệm cao nhất có thể sớm xác định, quy tập và đưa hài cốt các liệt sĩ về an táng đảm bảo theo tiến độ đã đề ra.