Từ việc xóa “khoảng tối” hủ tục...

Từ năm 29 tuổi, anh Lý Văn Thanh, Tổ trưởng Tổ dân phố Hòn Lau, thị trấn Yên Sơn, huyện Yên Sơn, được bà con trong thôn bình bầu là Người có uy tín. 6 năm qua, anh vẫn luôn là điểm tựa của người dân với những đóng góp đầy nhiệt huyết của tuổi trẻ.

Trước đây, người Dao quần trắng (thuộc dân tộc Dao) ở Hòn Lau vẫn tồn tại những tập tục lạc hậu. Điển hình là việc tổ chức ma chay kéo dài 2 ngày, 2 đêm, người chết thường chôn ngay tại vườn nhà, bìa rừng. Còn muốn cưới nhau thì nhà trai đối mặt với tục thách cưới và đám cưới kéo dài hằng tuần vô cùng tốn kém. “Khoảng tối” hủ tục tồn tại như kéo lùi cuộc sống bao gia đình.

Ngay từ khi mới nhận nhiệm vụ Trưởng thôn, anh Lý Văn Thanh tâm niệm, chỉ có xóa bỏ những tập tục lạc hậu đó thì bản làng mới phát triển được. Tuy nhiên, việc vận động, tuyên truyền của người cán bộ trẻ này vấp phải sự phản ứng quyết liệt từ phía người dân. Có người còn quy cho anh cái tội “vắt mũi chưa sạch” lại dám dạy khôn và đi ngược lại tập tục bao đời. Không nản chí, anh Thanh bắt đầu từ việc thay đổi nhận thức ngay trong chính gia đình, họ tộc mình.

Anh bảo, để mọi việc thành công thì chính gia đình, dòng tộc mình phải làm gương trước cho bà con. Khi có cơ hội, anh còn cùng mọi người “mục sở thị” những mô hình ở địa phương khác thực hiện tốt nếp sống văn hóa mới trong việc cưới, việc tang. Nhờ “mưa dầm thấm lâu” mà nhận thức người dân dần thay đổi. Đến nay, nhiều gia đình trong dòng họ, chủ động bỏ lễ nghi rườm rà trong ma chay, cưới hỏi.

Ở tuổi 35, chàng trai người Mông Đào Văn Máy, đã hơn 11 năm làm cán bộ thôn. Năm 2011, anh trở thành Người có uy tín trẻ nhất xã Thượng Nông (Na Hang). Đối với Máy đó là niềm vinh dự, nhưng cũng xác định được trách nhiệm đồng hành giúp bà con dân bản vươn lên. Và thành tích đầu tiên phải kể của “già làng” Máy là đã góp phần xóa bỏ tập quán uống rượu ở Nà Cào.

Nhiều năm trước, ở Nà Cào nhiều đàn ông nghiện rượu, lười lao động, cái nghèo, cái đói cứ thế đeo bám...! Việc xóa bỏ tệ nạn này là điều mà anh Đào Văn Máy trăn trở nhất. Anh gặp gỡ riêng từng người để khuyên răn to nhỏ. Đồng thời, để tạo được sức mạnh tuyên truyền, tại các cuộc họp thôn bản, sinh hoạt các đoàn thể, anh Máy và cán bộ thôn đã lồng ghép đưa ra dẫn chứng cụ thể tác hại của bia, rượu. Tiếp đó, anh Máy vận động vợ, con các đối tượng không được “tiếp tay” mua rượu... Chính cách vận động linh hoạt, bền bỉ, sau một thời gian dài nhận thức người dân dần thay đổi.

“Nói thật cuộc chiến với ma men không phải dễ dàng gì. Để đàn ông hiểu được hệ lụy uống rượu và thanh niên trẻ tránh xa rượu là chặng đường gian nan. Nay, nhiều người ở Nà Cào đã dần bỏ rượu, chí thú làm ăn. Đó là thành tích tuyệt vời nhất mà cả dân bản đã cố gắng ”, anh Máy hào hứng chia sẻ.

Người xưa thường nói “thấy ăn thì đến, thấy đánh thì đi”, thế nhưng với anh Triệu Hữu Quốc, thôn Tát Ten, xã Bình An (Lâm Bình) thì hoàn toàn ngược lại, ở đâu có to tiếng, mâu thuẫn, xích mích là anh lập tức có mặt để lắng nghe, hòa giải.

Với vai trò là thành viên trong Tổ hòa giải, bằng sự khéo léo, tế nhị, nhiều năm qua, anh Quốc đã giải quyết nhiều vụ việc nổi cộm trong thôn một cách lặng lẽ, thấu đáo. Với sự nhiệt huyết tận tâm, 7 năm qua, chàng trai 8x Triệu Hữu Quốc luôn được bà con tin yêu bình bầu là Người có uy tín.

Trưởng thôn 9x Thèn Văn Hiển là Người uy tín thôn Bản Giáng, xã Trung Sơn (Yên Sơn). Với anh việc nắm bắt tình hình trong thôn là một công việc như là thói quen. Khi phát hiện trong thôn có những biểu hiện mâu thuẫn, xích mích, thì dù nắng, mưa... anh vẫn miệt mài đến gặp từng người để chia sẻ, tư vấn, hòa giải. Giờ đây, nhiều chuyện lớn, nhỏ bà con đều tìm đến anh. Nhờ đó mà nhiều năm qua, trong thôn Bản Giáng có hơn 80% hộ đạt tiêu chuẩn gia đình văn hóa.

Uy tín không đợi tuổi

Tuyên Quang hiện có 1.116 Người có uy tín trong đồng bào DTTS. Bên cạnh những “đại thụ” cao niên, thì thế hệ trẻ 8x, 9x đã trở thành những “trụ cột”, chỗ dựa tin cậy. Họ góp sức trẻ xây dựng nếp sống mới, gắn kết bản làng và giúp bà con tìm hướng đi mới trong phát triển kinh tế.

Trước đây, tổ dân phố Hòn Lau, thị trấn Yên Sơn được coi là “thủ phủ” của nông sản ngô, sắn... Đất bạc màu, ngô mất giá, những khoảnh đồi bắt đầu bị bỏ hoang. Nhận thấy trách nhiệm phải giải bài toán “tìm hướng đi phát triển kinh tế”, Trưởng thôn Lý Văn Thanh tiên phong trồng thử nghiệm 300 gốc bưởi Soi Hà. Nhờ chịu khó học hỏi, chuyển giao khoa học - kỹ thuật nên vườn bưởi phát triển tốt, đem lại nguồn thu không nhỏ cho gia đình (200 triệu đồng/năm).

Tin theo lời Trưởng thôn, nhiều hộ dân hăng hái cải tạo đồi tạp để phát triển kinh tế. Đến nay, cả thôn có 70 hộ trồng bưởi. Trồng cây ăn quả như “luồng gió mới” làm thay đổi cuộc sống của người dân nơi đây. Trước đây, thôn có quá nửa hộ nghèo, nay tỷ lệ hộ nghèo chỉ còn 12%, hộ khá chiếm 60%.

Để vận động bà con Nà Cào, xã Thượng Nông (Na Hang) phát triển kinh tế từ trồng tre bát độ, anh Đào Văn Máy, Người có uy tín của thôn, đã phải mất nhiều ngày lặn lội sang tận Đà Vị để quay video, chụp ảnh mang về cho bà con trong thôn xem. Và để nêu gương, gia đình Máy trồng trước 100 cây. Nhờ vậy mà trong năm nay, toàn thôn có 40 hộ thực hiện mô hình trồng tre bát độ.

Bên cạnh hướng đi mới từ tre măng bát độ, thì trước đây “già làng” Máy đã vận động người dân Nà Cào phát triển kinh tế từ rừng và chăn nuôi trâu. Nhờ có hướng đi đúng đắn, trước đây cả thôn đều là hộ nghèo, nay tỷ lệ hộ nghèo còn 40%, hộ khá chiếm 20%.

Nhiều người cho rằng, trong công việc tuyên truyền, vận động ở vùng đồng bào DTTS, xưa nay bà con thường tin theo lời người già, càng già càng có uy tín. Vậy nhưng từ những việc người trẻ đã làm được khiến bà con ngày càng tin tưởng vào lựa chọn của mình. Những “già làng” – Người có uy tín 8x, 9x tựa như cây rừng đang không ngừng vươn cao, lớn mạnh bảo vệ, cống hiến cho bản làng ngày một ấm no, trù phú.