Về bản chất hoạt động của HTĐCTM vừa mang tính chất mê tín dị đoan, vừa tiềm ẩn nhiều vấn đề phức tạp về an ninh, trật tự, làm ảnh hưởng đến khối đại đoàn kết dân tộc và cũng là điều kiện để các cá nhân, tổ chức thù địch lợi dụng xuyên tạc về tình hình tự do tín ngưỡng, tôn giáo ở Việt Nam.

Nguồn gốc và quá trình du nhập của HTĐCTM vào Việt Nam

HTĐCTM là một “phong trào tôn giáo” mới bắt nguồn tại Hàn Quốc do Ahn Sahng-hong, sinh năm 1918 sáng lập. Năm 1947, Ahn Sahng-hong theo Cơ Đốc Phục Lâm nhưng sau đó bị giáo hội này khai trừ vì đưa ra quan điểm “lấy thập tự giá làm biểu tượng trong Hội thánh là phạm tội thờ thần tượng". Đến năm 1964, ông lập ra nhóm "Hội thánh của Đức Chúa Trời Nhân chứng Jesus” tại thành phố Busan, Hàn Quốc và trở thành Giáo chủ.

Ông tự cho rằng mình là "Chúa tái lâm", "Thánh Linh đấng yên ủi", "Đức Chúa Trời đến thế gian qua việc mặc lấy xác thịt", nhấn mạnh rằng phải gia nhập vào nhóm của mình thì mới được "ghi tên vào sổ của sự sống". Năm 1985, sau khi Ahn Sahng-hong qua đời, bà Janggil - Ja (Zahng Gil Jah hoặc Chang Gil Jah) tách ra thành lập “Hội thánh của Đức Chúa Trời Nhân chứng Ahn Sahng-hong”.

Năm 1997, Hội thánh của Đức Chúa Trời Nhân chứng Ahn Sahng-hong đổi tên gọi chính thức là “Hội Thánh của Đức Chúa Trời Hiệp hội Truyền giáo Tin lành Thế giới” (World mission society Church of God - WMSCOG) hay còn gọi là “Hội thánh của Đức Chúa trời mẹ” (bởi vì tổ chức này tin có Đức Chúa trời mẹ).

Tổ chức này coi ông Ahn Sahng-hong là “Đức Chúa trời cha” và bà Janggil-Ja là “Đức Chúa trời mẹ”, không tổ chức lễ Giáng sinh, không thờ cây thánh giá, trong sinh hoạt nữ trùm khăn ren trắng… Vì vậy, các tổ chức chính thống ở Hàn Quốc tẩy chay và coi là tà giáo, gọi là HTĐCTM để phân biệt với các tổ chức Hội thánh Đức Chúa Trời khác thuộc đạo Tin Lành. Trụ sở chính của HTĐCTM đặt tại quận Bundang, thành phố Seongnam, tỉnh Kyunggi, Hàn Quốc.

HTĐCTM du nhập vào Việt Nam thông qua hoạt động nhập cảnh của người Hàn Quốc; tiếp đến là hoạt động hiến máu nhân đạo của “Quỹ chúng tôi yêu bạn”. HTĐCTM xuất hiện ở phía Nam vào năm 2001, hình thành điểm nhóm đầu tiên tại TP. Hồ Chí Minh vào khoảng năm 2005 - 2006 do Nguyễn Văn Hòa (truyền đạo sư) phụ trách từ Đà Nẵng trở vào. Năm 2013 xuất hiện ở phía Bắc và rộ lên năm 2016 do ông Nguyễn Đình Tám (chấp sự) phụ trách từ Thừa Thiên Huế trở ra.

Theo quy định của tổ chức này, mỗi tín đồ được tổng hội ở Hàn Quốc trực tiếp cấp “mã số sự sống” và quản lý chặt chẽ về nhân thân, lai lịch, quan hệ xã hội… thông qua “Thẻ Thánh đồ” (tín đồ) và “Thẻ Thánh đồ điện tử” (đối với người có chức vụ cao hơn tín đồ), được lưu trữ trên website của giáo hội. Hiện nay, HTĐCTM có mặt ở nhiều tỉnh, thành phố với hàng nghìn người tin theo.

Bản chất của HTĐCTM

HTĐCTM là một hiện tượng tôn giáo gắn với vấn đề tín ngưỡng, giáo lý trong đạo Tin Lành nhưng có nhiều điểm khác so với các hệ phái Tin Lành được Nhà nước công nhận, mang tính tà giáo. Cụ thể là:

- Về giáo lý, giáo luật

Tổ chức không có hệ thống giáo lý, giáo luật riêng mà đa phần cắt xén, pha tạp giữa giáo lý, giáo luật, lễ nghi của đạo Công giáo và hệ phái Tin Lành Cơ đốc Phục lâm. Cụ thể là giáo lý được xây dựng trên cơ sở trích dẫn các câu Kinh thánh riêng lẻ để phục vụ cho quan điểm cá nhân người sáng lập (đây là phương pháp mà hầu hết các tà giáo mang danh Cơ đốc khác đều dùng, vi phạm nguyên tắc giải nghĩa Kinh thánh Cơ đốc là phải theo văn mạch và có đối chiếu với những sách khác trong Kinh thánh). Đồng thời có một số điểm khác biệt, thậm chí sai trái, không đúng với Kinh thánh Tin Lành. Cho rằng con người được sinh ra, được nuôi dưỡng trưởng thành không phải do bố, mẹ mà do Đức Chúa Trời ủy thác.

Phải thờ phượng “Đức Chúa Trời Cha”; không lập bàn thờ, cúng tổ tiên, ông bà, cha mẹ; coi linh hồn người thân là ma quỷ; không thắp hương đền, chùa, di tích lịch sử, nghĩa trang liệt sĩ; không ăn đồ cúng, đó là đồ thừa của ma quỷ. Việc tổ chức này tin rằng “tất cả mọi người là những thiên thần đã đến trái đất sau khi phạm tội ở trên trời” và xem cơ thể là nhà tù thời gian của linh hồn là một quan điểm hoàn toàn sai trật với Thánh kinh.

Về ngày tận thế, trong Kinh thánh chính thống không định trước ngày giờ tận thế nhưng Ahn Sahng-hong đã định vào năm 1988. Cho rằng mình đã giáng lâm xuất trần cứu vớt nhân loại, phê phán về lễ Giáng sinh khi cho rằng ngày 25/12 lễ Giáng sinh là ngày sinh thần mặt trời của người nông dân La Mã xưa, vì vậy các hội thánh khác giữ lễ Giáng sinh ngày nay là hành động thờ lạy hình tượng.

Ngoài ra, quan điểm của hội thánh này còn nhiều điểm trái ngược với các tổ chức Tin Lành như: không có thập tự giá; nghi lễ sinh hoạt phải bịt khăn (các tín đồ nữ khi sinh hoạt phải trùm khăn kín đầu); khi cầu nguyện thì nhân danh Đấng Christ Ahn Sahng-hong. HTĐCTM cho rằng các hội thánh không giữ ngày Sabat, không giữ Lễ Vượt qua là tà giáo; hội thánh giữ lễ Giáng sinh vào ngày 25/12 không dựa trên Kinh thánh; hội thánh thờ lạy thập tự đều là tà giáo; họ cho rằng phải giữ luật pháp của Cựu ước thì sẽ là chính thống thì hội thánh mới có sự cứu rỗi… Đây là những quan điểm hoàn toàn sai lệch.

- Về cơ cấu tổ chức

Cơ cấu tổ chức HTĐCTM tại Việt Nam gồm hai cấp, cấp hội thánh và cấp điểm nhóm. Nhìn chung, tại Việt Nam, tổ chức HTĐCTM không có cơ cấu tổ chức chặt chẽ; không phân cấp quản lý, không có lãnh đạo chung mà tổ chức theo từng nhóm Sion (địa điểm sinh hoạt của tín đồ); hiện có trên 200 điểm nhóm, trong đó hầu hết các điểm nhóm đều không được cấp phép hoạt động.

- Về hình thức sinh hoạt của tổ chức HTĐCTM

Những ai tin theo tổ chức HTĐCTM phải làm rất nhiều lễ. Để trở thành “con cái” của Đức Chúa Trời cần phải làm lễ vượt qua với luận điệu: “Nếu trở thành con của Đức Chúa Trời sẽ được thiên sứ bảo vệ; mọi biến cố trên trái đất như động đất, sập nhà, hỏa hoạn, tai nạn giao thông… sẽ không bị xâm hại dù chỉ một sợi tóc”.

Số người tin theo sẽ phải làm đủ các loại lễ: Lễ chuộc tội (3 lần trong 1 ngày để Đức Chúa Trời tha tội và ban phước lành; ai dâng càng nhiều tiền thì sẽ được ban càng nhiều phước); lễ cảm tạ (ngày 3 lần gồm tiền lễ cảm tạ cha mẹ trời, Sion và cảm tạ mẹ trời, Tổng hội ở Hàn Quốc); lễ phụng sự (3 lần trong ngày với phong bì trắng đựng tiền nhằm phụng sự Đức chúa Jesu đã hy sinh bản thân mình, đóng đinh trên cây thập tự giá).

Ngoài ra, thứ Ba và thứ Bảy hằng tuần phải đến Sion làm lễ Sabat “gác hết mọi việc xã hội (họp hành), gác hết mọi việc nhà, kể cả bố mẹ chết đang nằm đó”; Đức Chúa Trời đã ban luật tuần làm việc 6 ngày, ngày thứ 7 phải nghỉ ngơi đến Sion nhận phước của Đức Chúa Trời, ai không đến Sion là phạm luật, mất phước, ngày tận thế không được về nước thiên đàng. Tất cả mọi người tin theo phải thật vui vẻ dâng nhiều lễ để Đức Chúa Trời tha nhiều tội, ban nhiều phước và ngược lại. Cách thức hành lễ thường vay mượn các tôn giáo chính thống, tín ngưỡng dân gian như: Vái lạy, cầu xin, sám hối, ban ơn, bố thí.

- Về hoạt động tuyên truyền, lôi kéo người tham gia tổ chức

Cách thức truyền giáo của HTĐCTM gần giống với mô hình bán hàng đa cấp, do Tổng hội ở Hàn Quốc điều hành. Từ năm 2016 đến nay, số đối tượng cầm đầu của HTĐCTM đã đẩy mạnh việc phát triển tổ chức, phân công người đi các địa phương tuyên truyền, lôi kéo người tham gia dưới nhiều hình thức, vỏ bọc khác nhau như dưới danh nghĩa công ty tư vấn, giới thiệu việc làm, trung tâm bảo tồn cây thuốc Việt Nam, văn phòng kinh doanh, giới thiệu các sản phẩm; mở cửa hàng kinh doanh, buôn bán; thông qua hoạt động từ thiện xã hội.

Đáng chú ý, tổ chức này đã lôi kéo chủ yếu thanh niên, sinh viên các trường đại học, cao đẳng. Các đối tượng cầm đầu tổ chức lợi dụng sự thiếu hiểu biết về tôn giáo của các tín đồ, dùng các luận điệu như ngày tận thế, chia sẻ tình yêu thương, làm giàu, tác động số tín đồ này đi theo tổ chức. Các tín đồ theo tổ chức phải nộp tiền dâng hiến, được cho uống nước thánh, bánh thánh (không rõ nguồn gốc), được chỉ bảo không nghe theo lời khuyên của gia đình, xã hội, không thờ, ăn các đồ cúng tổ tiên, sẵn sàng từ bỏ gia đình, bỏ học để tham dự các buổi nhóm họp truyền đạo trái phép vào các ngày thứ Ba và thứ Bảy hằng tuần. Nhiều đối tượng trong tổ chức đã lợi dụng danh nghĩa mở các văn phòng đại diện, thành lập công ty, buôn bán hàng đa cấp, trung tâm trá hình với mục đích tuyên truyền đạo trái phép và phát triển tổ chức, gây nhiều phức tạp về trật tự, vi phạm pháp luật trong lĩnh vực hoạt động tôn giáo. Sau khi lôi kéo được hội viên tham gia, các đối tượng sẽ tổ chức cho hội viên sinh hoạt trực tiếp tại các điểm nhóm (Sion) hoặc qua hệ thống Zoom.

- Về phương thức hoạt động của HTĐCTM: Tổ chức này hoạt động tương tự như mô hình đa cấp, được chia thành nhiều nhóm nhỏ, các điểm nhóm sinh hoạt riêng rẽ. Các đối tượng ban đầu chỉ là lân la làm quen, khéo léo tiếp cận tìm hiểu gia cảnh của từng người rồi động viên chia sẻ, hướng dẫn những điều cần thiết trong cuộc sống, sau đó sẽ tìm cách thao túng tâm lý, ép người tham gia bằng sự sợ hãi bởi những lời rao giảng lệch chuẩn, gieo vào tín đồ niềm tin ngày tận thế, về sự phán xét của Đức Chúa Trời nếu không nghe, tin theo; về những rủi ro, những điều siêu nhiên, sứ mệnh cao cả của hội viên để cứu rỗi linh hồn, về cuộc sống an nhàn, hạnh phúc khi theo HTĐCTM…

Cảnh giác với hoạt động HTĐCTM

Đối chiếu quy định hiện hành về tín ngưỡng, tôn giáo ở Việt Nam cho thấy, tổ chức HTĐCTM không có giáo lý, giáo luật, cơ cấu tổ chức riêng, có mục đích hoạt động chính là vụ lợi, trái pháp luật nên không đủ điều kiện để được cấp đăng ký sinh hoạt tôn giáo tập trung, cấp đăng ký hoạt động tôn giáo.

Hoạt động của HTĐCTM tại một số địa phương thời gian vừa qua như Thanh Hóa, Vĩnh Phúc, Quảng Nam và một số tỉnh miền núi phía Bắc trước đây cho thấy tổ chức này đã vi phạm nghiêm trọng các điều cấm quy định tại Ðiều 5, Luật Tín ngưỡng, tôn giáo 2016 với các nội dung như: Ép buộc, mua chuộc người khác; xâm phạm an ninh, trật tự, an toàn xã hội, môi trường; xâm hại đạo đức xã hội; xâm phạm thân thể, sức khỏe, tính mạng, tài sản; xúc phạm danh dự, nhân phẩm của người khác; cản trở việc thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân; lợi dụng hoạt động tín ngưỡng, hoạt động tôn giáo để trục lợi…

Những gì HTĐCTM tuyên truyền là hoàn toàn trái ngược với thuần phong mỹ tục cũng như những giá trị chuẩn mực về đạo đức, văn hóa của người Việt; không được pháp luật Việt Nam cho phép; hoạt động với các biến thể dị thường núp dưới nhiều danh nghĩa (nhất là danh nghĩa từ thiện, mở các lớp hướng thiện); những kẻ cầm đầu hầu hết là những người không bình thường, có quá khứ bất hảo (cờ bạc, trộm cắp, nghiện hút…); mục đích chính là vụ lợi.

Hoạt động của HTĐCTM hiện có nhiều vi phạm như: sinh hoạt tôn giáo tập trung khi chưa được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền công nhận và cho phép; truyền đạo không đúng đối tượng (tập trung vào học sinh, sinh viên); tài liệu tuyên truyền là những văn hóa phẩm không rõ nguồn gốc; ảnh hưởng đến truyền thống, phong tục tập quán, đạo đức gia đình, xã hội (như xúi giục, kích động nguời theo ứng xử không hiếu thảo với cha mẹ, đập phá bàn thờ tổ tiên, tuyên truyền người thân trong gia đình là ma quỷ)...

Thậm chí, hoạt động của HTĐCTM trong thời gian vừa qua tại một số địa phương đã gây chia rẽ, kích động gây mâu thuẫn giữa những người theo và không theo tín ngưỡng, tôn giáo và có dấu hiệu trục lợi cá nhân, gây hoang mang trong dư luận quần chúng nhân dân ở một số địa bàn, đặc biệt là các địa bàn vùng sâu, vùng xa, vùng DTTS, kinh tế, xã hội còn gặp nhiều khó khăn.

Vậy nên, việc nhận thức rõ bản chất để kịp thời cảnh giác, ngăn chặn, xử lý hoạt động phi pháp, nguy hiểm của những đối tượng tự xưng là người của HTĐCTM là điều cần thiết, đem lại sự bình yên cho xã hội.