Thăm trường vào một buổi sáng đầu tuần, chúng tôi không khỏi ngạc nhiên và vui vẻ bởi sự lễ phép của học sinh nơi đây. Gặp bất cứ học sinh nào, chúng tôi cũng được các em lễ phép cúi đầu “Cháu chào chú ạ”. Đó là một hành động nhỏ nhưng nói lên rất nhiều điều; cho thấy sự giáo dục nghiêm túc, bài bản, sự dày công uốn nắn, rèn giũa của các thầy cô giáo.

Trao đổi với chúng tôi, Nhà giáo Ưu tú Nguyễn Thị Mai Nguyên, Bí thư Chi bộ, Hiệu trưởng nhà trường cho biết: Trường Trung học phổ thông Dân tộc nội trú  Cao Bằng được thành lập từ năm 1959 với tên gọi Trường thiếu nhi rẻo cao, từ năm 1982 được giao nhiệm vụ đào tạo học sinh Trung học phổ thông. Hiện nay, nhà trường đang đào tạo 400 học sinh là con em đồng bào các dân tộc thiểu số gồm Tày, Nùng, Dao, Sán Chỉ, Quý Châu và 2 dân tộc thiểu số rất ít người là dân tộc Lô Lô và dân tộc Ngái. Trải qua nhiều năm tháng khó khăn, thiếu thốn về cơ sở vật chất, cán bộ, giáo viên trường luôn một lòng đoàn kết, nêu gương sáng cho học sinh học tập, noi theo; ra sức phấn đấu dạy tốt, học tốt, đạt nhiều thành tích trong phong trào thi đua yêu nước ở địa phương.

Trường Trung học phổ thông Dân tộc nội trú Cao Bằng có nhiệm vụ chính là đào tạo học sinh dân tộc thiểu số theo chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước. Do vậy, ngoài những học sinh được thi tuyển đầu vào theo yêu cầu chất lượng, trường còn tiếp nhận nhiều học sinh dân tộc rất ít người ở vùng sâu, vùng xa không qua thi tuyển. Vì vậy, mặt bằng kiến thức của học sinh có sự chênh lệch khá lớn. Nhiều học sinh ở vùng sâu còn yếu về kỹ năng xã hội, kỹ năng ứng xử, nề nếp sinh hoạt... Thực tế đó đặt ra những khó khăn, thách thức không nhỏ cho cán bộ, giáo viên nhà trường.

Xác định rõ những khó khăn và nhiệm vụ của mình, trường cũng có phương pháp giáo dục đặc biệt, lấy đạo đức, tình thương, trách nhiệm làm yếu tố quan trọng hàng đầu để giáo dục học sinh. Là trường dân tộc nội trú, đa phần học sinh đều có hoàn cảnh kinh tế khó khăn, bố mẹ sinh sống ở vùng sâu vùng xa, không có điều kiện chu cấp kinh tế cho con ăn học. Thậm chí, nhiều phụ huynh không biết nói tiếng phổ thông, không có đủ tiền mua vé xe ra họp phụ huynh cho con. Do vậy, từ khi các em nhập học, giáo viên chủ nhiệm được coi như cha, như mẹ của học sinh. Khi học sinh đau ốm, đi viện, giáo viên chủ nhiệm là người ký giấy nhập viện, khi các em cần phẫu thuật cũng là giáo viên chủ nhiệm ký giấy bảo lãnh.

“Mức sống của các em khó khăn lắm nhà báo ạ. Với mức trợ cấp như hiện nay, bữa sáng, các em chỉ được ăn mỗi suất 5.000 đồng, bữa chính 12.000 đồng, vẫn còn thiếu dinh dưỡng cho tuổi đang lớn, gần hết tuổi được nhận tiền trợ cấp. Vì thế, mỗi khi học sinh đau ốm, không có tiền đi viện, các giáo viên lại góp tiền lo viện phí cho học sinh. Nhiều khi đến thăm gia đình các em chúng tôi không cầm nổi nước mắt, trong nhà không có tài sản gì đáng giá, cả bộ ấm chén cũng không còn lành lặn...” - Hiệu trưởng Nguyễn Thị Mai Nguyên tâm sự.

Để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ giáo dục đào tạo trong thời kỳ đổi mới, nhà trường luôn thực hiện tốt các phong trào thi đua của ngành, tích cực hưởng ứng các phong trào thi đua do địa phương phát động, luôn đổi mới trong công tác quản lý, giảng dạy, kiểm tra đánh giá; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin; xây dựng “Trường học thân thiện, học sinh tích cực”, thi đua “Dạy tốt, học tốt”... Đồng thời, chú trọng giáo dục kỹ năng sống, bồi dưỡng tình cảm tốt đẹp, lý tưởng sống, khát khao học tập, khát vọng cống hiến cho học sinh, tạo môi trường thuận lợi để học sinh rèn đức, luyện tài.

Để nâng cao chất lượng đào tạo, ngay từ đầu cấp, nhà trường đã khảo sát chất lượng nhằm nắm tình hình và phân loại đối tượng học sinh để có biện pháp phụ đạo kịp thời, phù hợp, hiệu quả. Trường cử giáo viên bồi dưỡng nâng cao chất lượng cho các học sinh khá, giỏi, qua đó thành lập các đội tuyển học sinh giỏi cho các bộ môn ngay từ đầu cấp học; đồng thời có kế hoạch phụ đạo, vá lỗ hổng kiến thức cho những học sinh yếu. Do vậy, kết quả học tập của học sinh luôn được đảm bảo. Nhiều năm qua, nhà trường luôn duy trì được kết quả 100% học sinh lên lớp; trên 80% đạt danh hiệu học sinh giỏi và tiên tiến, 100% tốt nghiệp Trung học phổ thông; trên 90% đỗ đại học, cao đẳng, dự bị đại học. Nhà trường đã có nhiều học sinh đạt giải học sinh giỏi quốc gia, nhiều học sinh thành đạt, được đi du học nước ngoài.

Với những cố gắng không mệt mỏi, trường đã được Đảng và Nhà nước ghi nhận, tặng thưởng nhiều danh hiệu cao quý như: Huân chương Lao động hạng Ba; Cờ thi đua, Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ; Cờ thi đua của Bộ Giáo dục và Đào tạo; 9 năm liền được nhận Cờ thi đua của UBND tỉnh về thành tích xuất sắc dẫn đầu phong trào thi đua dạy tốt, học tốt...

Trải qua 61 năm xây dựng, trưởng thành, Trường Trung học phổ thông Dân tộc nội trú Cao Bằng đã đào tạo được hơn 3.000 học sinh dân tộc thiểu số, trở thành “địa chỉ đỏ” trong công tác giáo dục đào tạo ở địa phương; nâng bước nhiều hoàn cảnh khó khăn vươn lên những tầm cao tri thức; thắp sáng niềm tin cho nhiều thế hệ học sinh dân tộc thiểu số còn nhiều khó khăn ở Cao Bằng.