Mối liên kết “4 nhà” trong sản xuất mía đường tại Khánh Hòa đã có những thành công bước đầu.

Những mối liên kết thành công

Theo ông Huỳnh Quang Thành, Phó Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn Khánh Hòa, hiện trên địa bàn tỉnh đã có nhiều mối liên kết “4 nhà”. Cụ thể như ở huyện Diên Khánh, có 13 hợp tác xã (HTX) nông nghiệp liên kết với 4 doanh nghiệp để sản xuất và bao tiêu lúa giống với diện tích 1.540ha/năm. Với mối liên kết này, doanh nghiệp đã cung cấp nguyên liệu đầu vào, hướng dẫn quy trình kỹ thuật và bao tiêu sản phẩm cho người dân. Nhờ đó, giảm chi phí sản xuất, sản phẩm tiêu thụ thuận lợi, không bị tư thương ép giá. Người nông dân cũng tiếp cận được với tiến bộ kỹ thuật trong sản xuất lúa giống, nâng cao hiệu quả kinh tế trên diện tích đất hiện hữu và cung cấp nguồn giống chất lượng cho thị trường.

Trong sản xuất và tiêu thụ rau, mô hình rau VietGAP tại HTX Đắc Lộc, xã Vĩnh Phương (Nha Trang) là một ví dụ điển hình. Trước đây, HTX là bên chịu nhiều rủi ro nhất trong chuỗi sản xuất. HTX gặp nhiều áp lực về chi phí giống, vật tư nông nghiệp, công lao động… tăng cao, ảnh hưởng đến giá thành sản phẩm nhưng lại không quyết định được giá bán. Sau khi liên kết với Siêu thị BigC, HTX Đắc Lộc đã có tỷ suất sinh lời nên doanh thu tăng lên 56% vì loại bỏ được tác nhân trung gian.

Hay như Dự án cánh đồng lớn sản xuất mía tại Ninh Hòa được hình thành do Công ty TNHH một thành viên Đường Biên Hòa-Ninh Hòa làm chủ đầu tư liên kết với các hộ dân xã Ninh Tây, Ninh Thượng (thị xã Ninh Hòa) cũng là một mô hình liên kết với quy mô lớn. Dự án đáp ứng yêu cầu canh tác cơ giới, tưới tiêu thuận tiện, ứng dụng khoa học kỹ thuật, công nghệ tiên tiến vào sản xuất nông nghiệp, tạo tiền đề tăng năng suất, chất lượng và hạ giá thành sản phẩm. Mô hình này xây dựng mối liên kết giữa Nhà nước-doanh nghiệp-nông dân-nhà khoa học từ khâu sản xuất đến khâu tiêu thụ sản phẩm.

Vẫn còn lỏng lẻo

Có thể nói, việc liên kết “4 nhà” đã có những thành công nhất định trong việc nâng cao giá trị sản phẩm. Tuy nhiên, mối liên kết này vẫn còn lỏng lẻo, có trường hợp doanh nghiệp ép giá nông dân mỗi khi nông sản được mùa, còn nông dân thì bội ước với doanh nghiệp khi giá lên. Hậu quả dẫn tới điệp khúc trồng, chặt tái diễn, phá vỡ quy hoạch, rối loạn thị trường.

Phần lớn, hợp đồng giữa doanh nghiệp và người sản xuất thiếu tính bền vững; nông dân không yên tâm đầu tư dài hạn.

Ông Đào Công Thiên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa, nhìn nhận: Thời gian qua, mối liên kết “4 nhà” chưa thật sự nhuần nhuyễn. Trong mối liên kết này, chỉ có nhà nông và doanh nghiệp là những thành tố phát sinh lợi nhuận, do đó liên kết cần phải làm cho lợi ích kinh tế của 2 bên hài hòa. UBND tỉnh sẽ tạo điều kiện để hỗ trợ, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình liên kết của “4 nhà”.

Còn theo ông Phạm Văn Chương, Chủ tịch Hội Mía đường Khánh Hòa, kể từ khi các doanh nghiệp được cổ phần hóa, mối liên kết “4 nhà” trở nên rời rạc, giá mía nguyên liệu được điều tiết theo cơ chế thị trường, sự phân chia lợi ích trong chuỗi liên kết thiếu minh bạch, hình thành mối quan hệ kèo trên áp đặt kèo dưới, giữa nhà máy đường với người nông dân. Người trồng mía thật sự hoang mang bởi không có nhiều sự lựa chọn”.

Để nâng cao hiệu quả kinh tế, hạn chế bất lợi cho người dân và thắt chặt mối liên kết “4 nhà”, các HTX phải là tổ chức kinh tế tập thể của nông dân, là bà đỡ thực sự được xây dựng trên nguyên tắc tự nguyện, cùng có lợi. “HTX phải là trung gian giữa nông dân và doanh nghiệp. Trong đó, cần có mối quan hệ rộng trong sản xuất, kinh doanh, có đủ uy tín để có được sự tin cậy của các đối tác”, ông Phạm Ngọc Lễ, Phó Chủ tịch Liên minh HTX Khánh Hòa chia sẻ thêm.

THÀNH NHÂN