Nguồn gốc, ý nghĩa ngày lễ Thất tịch

Trong cuốn sách Nếp cũ: Tín ngưỡng Việt Nam (quyển hạ), nhà nghiên cứu văn hóa Toan Ánh đã kể lại câu chuyện cổ tích thần thoại về mối tình dang dở giữa Ngưu Lang và Chức Nữ như sau: “Chức Nữ, ái nữ của Ngọc Đế có nhan sắc có tài nữ công khéo léo. Ngưu Lang, chỉ là một chàng chăn trâu nhưng có tâm hồn thi sĩ, yêu đương tha thiết lại có tài thi phú. Trai tài, gái sắc, đôi bên nặng một lòng yêu. Trước mối tình đằm thắm ấy, Ngọc Đế tác thành cho đôi lứa.

Đôi uyên ương được cùng nhau chung sống, hưởng hạnh phúc của tình yêu, nhưng mải mê say mối duyên vàng lụa, chàng và nàng đều xao lãng phận sự của mình. Nàng biếng dệt, kim chỉ biếng khâu; chàng văn biếng luyện, sách đèn biếng ngó và cả đàn trâu cũng không buồn săn sóc đến.

Trước sự trạng ấy, Ngọc Đế nổi giận, đày hai người ở hai bờ sông Ngân và một năm nhờ đàn quạ đen bắc cầu, gọi là cầu Ô Thước, đôi bên chỉ được gặp nhau một lần. Ở hai bên bờ sông Ngân, chàng Ngưu chăn trâu đợi ngày gặp gỡ với người yêu, còn nàng Chức phải dệt lụa vá may để đền lỗi cũ.

Hàng năm tháng Bảy tới, đôi bên gặp nhau. Gặp nhau nước mắt tràn lời nói, những dòng nước mắt của đôi bên rơi xuống cõi trần gây nên những ngày mưa liên tiếp: ấy là mưa ngâu”.

Ngày hai vợ chồng Ngâu gặp nhau được gọi là ngày Thất tịch. Tục nói rằng ngày đó ở trần gian không có quạ, quạ đã lên sông Ngân Hà bắc cầu cho Ngưu Lang và Chức Nữ gặp nhau.

Tại Việt Nam, ngày lễ Thất Tịch còn được gọi là ngày “ông Ngâu bà Ngâu” để giải thích về thời tiết Việt Nam thường có mưa ngâu vào tháng 7 Âm lịch. Các đôi lứa yêu nhau thường đến chùa, làm lễ và cầu mong cho tình duyên bền vững, son sắt.

Nên làm gì trong ngày Thất Tịch?

Vào ngày này trời thường mưa, người ta gọi là mưa ngâu, mưa là nước mắt của Ngưu Lang và Chức Nữ khi gặp nhau. Dân gian có câu: "Đồn rằng tháng 7 mưa ngâu/Con trời lấy chú chăn trâu cũng phiền".

Nếu trời không mưa, các đôi thường cùng nhau ngắm sao Ngưu Lang - Chức Nữ và thề hẹn. Đêm Thất tịch, chòm sao Chức Nữ sẽ sáng vô cùng.

Người ta tin rằng, hai người yêu nhau nếu cùng ngắm sao Ngưu Lang - Chức Nữ trong đêm mồng 7 tháng 7 thì sẽ mãi mãi bên nhau.

Trong ngày Thất Tịch, người Việt thường đi chùa cầu duyên để cầu mong những điều tốt đẹp, sự bình an và gặp thuận lợi trong con đường tình duyên.

Ngoài ra, giới trẻ cũng thường truyền miệng nhau rằng ăn chè đậu đỏ sẽ mang lại nhiều may mắn, tình yêu đôi lứa thêm bền vững hay người độc thân tìm được tình duyên cho bản thân.

Một số kiêng cữ ngày Thất tịch

Kiêng kỵ cưới hỏi: Người ta cho rằng, tháng Bảy kiêng tổ chức đám cưới vì thời tiết mưa dầm, hay gió bão không tiện cho việc tổ chức hỷ sự.

Tuy nhiên, theo Bùi Xuân Mỹ, tác giả cuốn sách Lễ tục trong gia đình người Việt xưa và nay nguyên nhân chính khiến người ta kiêng làm lễ thành hôn vào tháng Ngâu lại từ sự tích Ngưu Lang – Chức Nữ.

Người ta sợ chuyện tình Ngâu sẽ vận vào đôi vợ chồng trẻ, khiến cuộc sống hôn nhân của họ gặp phải sự ly biệt.

Kiêng khởi công xây dựng nhà cửa: Thất tịch là ngày duy nhất trong năm mà Ngưu Lang - Chức Nữ gặp nhau, sự trùng phùng này chỉ giới hạn mà không kéo dài, vậy nên người ta sợ khởi công xây dựng nhà cửa vào ngày này thì gia đình sẽ gặp nhiều ly tán.

Ngoài ra, tháng Bảy mưa ngâu nên việc xây cất có thể ảnh hưởng tới chất lượng của công trình và mưa gió cũng có thể ảnh hưởng tới tiến độ công việc.

Ngày lễ Thất tịch ở các nước châu Á

Trung Quốc

Ngày Thất tịch ở Trung Quốc là dịp để các thiếu nữ cầu nguyện đất trời về những điều tốt lành trong tình yêu và hôn nhân sẽ sớm đến với mình. Ngày lễ cũng thể hiện sự tôn kính của con người với thiên nhiên và những người phụ nữ giỏi giang. Quan niệm rằng, nếu các cặp đôi yêu nhau cùng ngắm sao Ngưu Lang - Chức Nữ vào ngày lễ Thất tịch thì sẽ được bên nhau mãi mãi.

Ngoài ra, người Trung Quốc cũng tin rằng, những người cô đơn khi ăn chè đậu đỏ trong ngày này sẽ sớm tìm được người mình yêu thương.

Hàn Quốc

Lễ Thất tịch ở Hàn Quốc được gọi là Chilseok. Vào ngày này, người Hàn Quốc theo truyền thống sẽ đi tắm để có sức khỏe tốt. Ngoài ra, họ cũng thưởng thức những món ăn làm từ lúa mì như: bánh mì bột mì, bánh mì nướng, bánh kếp lúa mì hoặc bánh dày phủ đậu đỏ.

Nhật Bản

Ngày Thất tịch du nhập vào Nhật Bản từ thế kỷ thứ 8, phổ biến rộng rãi từ thời Edo, còn được gọi là lễ Tanabata. Lễ hội được bắt đầu vào ngày 7/7, với nhiều hình ảnh trang hoàng được làm từ giấy. Theo phong tục, người dân sẽ xếp giấy thành hình để trang trí hoặc để tặng nhau để chúc may mắn, tốt lành.

Họ cũng sẽ viết mong ước của mình vào những mảnh giấy đầy màu sắc Tanzaku rồi treo lên cành trúc trước cửa nhà để mong ước những điều may mắn, vụ mùa bội thu và cầu cho sự thịnh vượng. Người trẻ thì cầu nguyện trong ngày này, mong sớm tìm được một nửa như ý.