Tả Chải nổi tiếng có phong cảnh thiên nhiên tươi đẹp, khí hậu trong lành, mát mẻ, con người đôn hậu, mến khách... cùng truyền thống văn hóa Tày đậm đà bản sắc... Đó chính là những "lợi thế" để Tà Chải tạo "bứt phá" trong lĩnh vực phát triển du lịch - dịch vụ, đặc biệt là loại hình du lịch cộng đồng Homestay, du lịch bản làng. Và thực tế, Tà Chải đã trở thành điểm đến hấp dẫn du khách, đặc biệt là khách nước ngoài tới tham quan, trải nghiệm hòa mình cùng với điệu Xòe mê say, được trải nghiệm cuộc sống thường nhật của cư dân nông nghiệp, hay tìm hiểu, khám phá những nét đẹp bản sắc văn hóa địa phương...

Trước đây, đội Xòe của xã do nhóm nghệ nhân ở các thôn hợp lại, phục vụ trong các dịp lễ hội, các ngày lễ lớn. Khi Xòe càng được nhiều người biết đến, nhu cầu thưởng thức nét đẹp văn hóa của người Tày ởTà Chải được nhân lên, xã đã chỉ đạo thành lập các đội Xòe ở các thôn, bản. Hiện, xã Tà Chải có 7 đội Xòe ở 7 thôn và nổi tiếng nhất là các đội Xòe Na Kim, Na Lo, mỗi đội từ 10 - 16 người thường xuyên biểu diễn phục vụ các ngày lễ lớn, ngày kỷ niệm của tỉnh, huyện, Fesitival Cao nguyên trắng Bắc Hà mùa Xuân, Hè, Đông hằng năm, phục vụ các khách sạn, nhà nghỉ cộng đồng… được khách du lịch trong nước và quốc tế yêu thích.

Chúng tôi tới thôn Na Kim - nơi có đội Xòe thành lập đầu tiên của xã Tả Chải, đã có gần 30 năm biểu diễn phục vụ địa phương và khách du lịch. Trải qua thời gian, đến nay đội Xòe còn phục vụ khắp tỉnh huyện. Các làn điệu Xòe ngày một đặc sắc, vừa giữ truyền thống, vừa được cải biên phù hợp với thời đại, tạo ấn tượng sâu đậm cho du khách.

Mỗi khi rảnh rỗi, các thành viên đội văn nghệ thôn Na Kim lại cùng nhau tập hợp, luyện tập múa Xòe. Người biết nhiều dạy người biết ít, người lớn tuổi dạy người trẻ, với mong muốn điệu Xòe được lưu truyền cho các thế hệ mai sau.

Người Tà Chải có câu: "Có gốc mới có ngọn, có cây mới có cành”. Xòe Tà Chải là sự kế thừa và phát huy của bao thế hệ, đời ông cha đi trước truyền lại cho đời con cháu theo sau. Những thế hệ nghệ nhân đầu tiên như Vàng Văn Tỉ, Giàng Po Thai, Lăm Po Rằn... đã khuất núi. Lớp thế hệ thứ hai như nghệ nhân Lâm Văn Lù, Vàng Thị Tiều... cũng chẳng còn nhiều. Nhưng “tre già măng mọc”, những “cây đại thụ” Xòe trên Tà Chải vẫn ngày ngày truyền dạy cho con cháu đời sau những làn điệu Xòe truyền thống, giữ gìn hồn sắc dân tộc Tày nơi đây. Mà hiện nay ở thôn Na Kim, bà Vàng Thị Chung là điển hình tiêu biểu.

Thông qua các buổi biểu diễn, ngày hội và sinh hoạt văn hóa cộng đồng, bà Chung đã miệt mài truyền dạy cho con, cháu và nay là chắt các điệu Xòe truyền thống của dân tộc mình. Bà Chung chia sẻ: “Mình già rồi, lúc nào cũng lo mất điệu Xòe. Nhưng gần đây phát triển du lịch, nhất là các cơ sở Homestay luôn có nhu cầu tuyển thanh niên trẻ biết múa Xòe phục vụ du khách, có thu nhập lại giữ được Xòe nên mình nghĩ còn sống ngày nào cố dạy cho các cháu thuộc hết, múa hay, dẻo”.

Có những nghệ nhân tâm huyết, các thanh niên nam, nữ Na Kim đã miệt mài theo học nhằm giữ gìn và phát huy điệu Xòe gắn với du lịch. Trong đó, chị Hoàng Thị Thúy, chủ Homestay Hoàng Thúy Na Kim đã học thành thục và chuyên tuyển đội Xòe múa phục vụ du khách, vừa hút khách, vừa tạo việc làm, thu nhập thêm cho đội Xòe. Chị Thúy cho biết: “Những năm gần đây. khi du khách đến với Tả Chải, Bắc Hà và Homestay mình họ rất thích tham quan, ngắm cảnh, trải nghiệm mận, lê, đào… thưởng thức các món ăn dân tộc, rất thích xem múa Xòe và hòa nhịp Xòe đại đoàn kết sau một ngày trải nghiệm”.

Còn tại thôn kiểu mẫu nông thôn mới Na Lo - thành quả giữ gìn và phát huy điệu Xòe gắn với du lịch được thể hiện rõ nét nhất hiện nay và thêm cơ hội khi thôn được lựa chọn xây dựng Làng Văn hóa - Du lịch 3 sao đầu tiên ở Lào cai. Hiện thôn có 6 nhà nghỉ Homestay, trong đó có 1 cơ sở xây dựng mới năm 2019. Đội xòe của thôn có 15 thành viên, đã duy trì hoạt động biểu diễn hơn 10 năm nay, tạo thu nhập thêm cho bà con trong thôn. Nghệ nhân Lý Thị Đanh là điển hình tiêu biểu khi thông qua các buổi biểu diễn, ngày hội và sinh hoạt văn hóa cộng đồng, bản thân đã truyền dạy cho con, cháu và nay là chắt các điệu xòe truyền thống của dân tộc mình, với mong muốn giữ gìn bản sắc và con cháu sống được từ việc làm này.

Xòe Tà Chải có 12 điệu, gồm 6 điệu Xòe có nhạc đệm trống, chiêng và 6 điệu Xòe nhạc đệm kèn, trống. Theo thời gian, người Tày nơi đây lại tiếp tục cho ra đời những điệu Xòe mới, như Xòe trồng đậu, Xòe đan sao, Xòe hái chè, Xòe mời rượu... Sự ra đời của các điệu Xòe mới làm cho kho tàng nghệ thuật Xòe ngày càng thêm phong phú. Tiếng kèn, tiếng trống của ông, của cha như nhịp ru những đứa trẻ từ vành nôi, lớn lên đôi chút, đứa trẻ được ngắm nhìn điệu Xòe của bà, của mẹ.

Cứ vậy, vòng Xòe của người Tày càng ngày càng rộng hơn, bởi thêm nhịp điệu, vòng tay của những thế hệ trẻ đang tiếp bước những điệu Xòe truyền thống. Đây là cách làm hay, vừa lồng ghép, gắn việc bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa với chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở địa phương. Qua đó để tinh hoa điệu Xòe sống mãi với thời gian được bạn bè, khách du lịch thập phương yêu thích, say mê, đến với Bắc Hà khám phá, trải nghiệm.