Di chỉ khảo cổ Delphi nằm ở thị trấn Delphi, vùng núi Pho-cis (nay thuộc vùng Boeotia và Phthiotia), miền Trung Hy Lạp được  công nhận Di sản Văn hóa Thế giới năm 1987.

Quần thể di tích kiến trúc cổ này nằm ở độ cao khoảng 500-700m so với mặt nước biển, phía trên là vách núi đá Phaidriades, bên dưới là dòng suối Kas-taliam. Trong khu di chỉ khảo cổ học rộng lớn, đền thờ thần Apollo là địa điểm quan trọng nhất, mọi công trình kiến trúc và nghệ thuật trong quần thể di tích đều tập trung vào chủ đề tôn thờ thần Apollo-người con của thần mặt trời, một vị thánh tối cao mà người Hy Lạp cổ đại luôn tôn vinh là thần ánh sáng, thần thi ca, thần âm nhạc, thần tiên tri và là vị thần đẹp nhất, sức mạnh nhất, hiện thân cho lý tưởng cao cả của người Hy Lạp cổ đại…

Vai trò của đền thờ được nhấn mạnh và phối hợp hài hòa với các loại hình kiến trúc công cộng. Đó là hai hình thái kiến trúc gồm Agora-những công trình mang tính dân dụng và Acropolis-quần thể kiến trúc với nhiều đền đài thường được xây cất trên những khu đất cao (đồi, núi). Agora là những trung tâm chính trị, thương mại của thành phố, bao gồm: quảng trường, chợ, sảnh hội họp, sảnh hội đồng và phòng hội đồng. Thời kỳ đầu, các Agora thường không có hình dạng cụ thể, bố cục tự do nhưng từ cuối thế kỷ IV trước Công nguyên trở đi thì có hình dáng cụ thể. Được vây quanh bằng hàng cột thức 2 tầng.

Theo tư liệu cổ, vào thời kỳ nền văn minh Mycenaean ở Hy Lạp, nữ thần của trái đất được tôn thờ tại một vùng nhỏ của Delphi và từ đó việc xây dựng các đền thờ thần cũng bắt đầu phát triển từ thế kỷ VIII trước Công nguyên tại khu vực này. Ngôi đền đầu tiên được xây dựng tại đây là đền thờ thần Apollo. Dưới thời đại Hoàng đế Amphictyony, đền thờ này vẫn tiếp tục được xây dựng sau cuộc Thánh chiến lần thứ nhất. Đến thế kỷ III trước Công nguyên, đền thần Apollo bị Hoàng đế Aetolians cướp và thống trị. Đến năm 191 trước Công nguyên, đền lại bị các đội quân La Mã chiếm đóng. Khách thập phương mang lễ vật quý giá tới dâng lên thần Apollo ngày càng đông, vàng ngọc châu báu ùn ùn đổ về cất trong kho khiến ngôi đền này trở thành kho báu nơi trần thế. Chính vì lý do đó, ngôi đền bị cướp bóc rồi sụp đổ, hoang tàn. Thậm chí chiến tranh đã nổ ra chỉ vì tin đồn về kho báu trong ngôi đền.

Delphi là ngôi đền thờ thần Apollo quan trọng bậc nhất của người Hy Lạp cổ đại. 

Đền thờ Delphi được xây dựng sau đó, ngôi đền này là nơi thờ cúng quan trọng nhất và là đền thờ chung của các thành phố thuộc Hy Lạp cổ đại. Vì vậy, dễ hiểu việc Delphi được sùng kính khắp cõi Hy Lạp, là nơi đặt hòn đá Omphalos-biểu tượng của trung tâm của vũ trụ. Delphi cũng đã từng là trung tâm tôn giáo của Hy Lạp vào thế kỷ thứ VI trước Công nguyên. Tại đây có một quảng trường tròn ngoạn mục bằng đá với những di tích của thánh đường lớn nhất để thờ phụng thần Apollo.

Ngày nay, những đống đổ nát của khu đền thờ Delphi là di chỉ khảo cổ học Delphi, được các chuyên gia khảo cổ người Pháp phát hiện vào năm 1893. Ngay lập tức, di chỉ này trở thành một trong những di chỉ khảo cổ học quan trọng nhất tại Hy Lạp và thế giới. Hàng năm, các đoàn chuyên gia khảo cổ từ khắp nơi trên thế giới đến đây để tìm hiểu và nghiên cứu. Tuy nhiên, sau khi được phát hiện, nhằm phục vụ công tác khảo cổ tái hiện lại hình ảnh lịch sử được tốt nhất, các nhà khảo cổ đã di dời ngôi làng Kastri đến một vị trí khác không đúng với vị trí thực tế khi xưa và điều này đã gây ra một số thiệt hại cho các di chỉ khảo cổ Delphi bởi bị mất đi tính nguyên gốc.

Hiện nay, Delphi không những là một di chỉ khảo cổ học có giá trị mà còn là điểm du lịch nổi tiếng của Hy Lạp. Di sản văn hóa này có tên trong danh sách những điểm tham quan đẹp nhất thế giới.

THU HÀ