Bài ca bất tử ...

Khi ngọn gió hòa bình đã thổi trên vùng đất lửa Quảng Trị, những đồng khô cỏ cháy hóa ruộng nương màu mỡ, thì vẫn còn đó trong đất, những bom mìn hậu chiến, những phận người tan thịt nát xương. Giá của sự bình yên vẫn còn nhiều những xót xa, đau đớn đến nghẹn ngào.

Sau nửa thế kỷ thống nhất đất nước, điều đặc biệt là ở Thị xã Quảng Trị, hầu như nhà người dân nào cũng có một am thờ vọng liệt sĩ trong vườn. Cứ đến ngày rằm hằng tháng, người dân lại kính cẩn khói hương, tri ân các anh hùng liệt sĩ đã ngã xuống. Cũng một thời, trong nhà những người dân ở Cổ thành, đều để dành vài cổ tiểu sành, phòng khi làm nhà, cải tạo vườn, bắt gặp hài cốt các anh…

Nếu phải chọn lựa một chứng tích chiến tranh ở vùng đất này, thì đó không chỉ là địa đạo Vĩnh Mốc, là Thành cổ, là cầu Hiền Lương…; những sân bay Tà Cơn, nhà tù Lao Bảo, trường Bồ Đề, dòng Thạch Hãn… cũng đã nói đủ đầy về những mất mát, đau thương ở Quảng Trị. Những chứng tích chiến tranh ấy, càng khẳng định thêm cho một thời “Quảng Trị vì cả nước và cả nước vì Quảng Trị”.

Đất thiêng Quảng Trị mãi mãi là bài ca bất tử, ru mãi đến vô cùng.

Đời người, xin một lần hãy đến Quảng Trị; để thấm hơn giá trị của hòa bình. Hiếm có nơi nào như Quảng Trị, hòa bình được nói nhiều, nhắc nhiều đến như vậy. Cũng phải thôi, một mảnh đất chỉ rộng hơn 4.700km2 nhưng Quảng Trị có đến 72 nghĩa trang với gần 60.000 liệt sĩ an nghỉ.

Hãy nhìn từ Thị xã Quảng Trị, với “trái tim” là Thành cổ “oằn mình” trong 81 ngày đêm “mùa hè đỏ lửa” năm 1972. Thời điểm ấy, mảnh đất rộng chưa đầy 4km2 này đã hứng chịu trên 300.000 tấn bom đạn, tương đương sức công phá của 7 quả bom nguyên tử. Các nhà khoa học ước tính, mỗi chiến sĩ quân giải phóng ở Thành cổ Quảng Trị phải hứng chịu trên 100 quả bom và 200 quả đạn pháo. Còn Báo Quân đội Nhân dân thời điểm đó đã viết: “Mỗi mét vuông đất mà các chiến sĩ ta giành được ở Thành cổ Quảng Trị thực sự là một mét vuông máu”.

Nhưng “chẳng kẻ thù nào làm con tim ta yếu mềm”. Những chiến sĩ giải phóng quân đã anh dũng chiến đấu đến hơi thở cuối cùng, kiên cường bám trụ, giành giật với địch từng chiến hào, từng đống đổ nát tại Thành cổ; để viết nên bản tráng ca bất tử, tạo bước ngoặt quyết định trên bàn đàm phán hội nghị Paris.

Ước nguyện hòa bình

Ở vùng đất thiêng Quảng Trị, những câu chuyện của chiến tranh đã làm nên giá trị hòa bình. Nhưng những câu chuyện về sự hồi sinh, cũng đã góp phần tôn lên giá trị của hòa bình.

Từ năm 2010, có một nghi lễ đặc biệt, trang trọng được tổ chức định kỳ hằng năm bên cây cầu Hiền Lương. Ấy là lễ thượng cờ “Thống nhất non sông” và thả chim bồ câu ước vọng hòa bình. Từ đó đến nay, hình ảnh lá Cờ đỏ Sao vàng từ từ kéo lên trên đỉnh Kỳ đài lịch sử trở nên quen thuộc với người dân Quảng Trị cũng như cả nước. Đó cũng mãi mãi sẽ là khoảnh khắc khiến hàng triệu con tim thổn thức…

Khoảnh khắc in đậm dấu ấn hòa bình còn đến từ “vườn cây hòa bình” do UBND tỉnh Quảng Trị, Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam và Đoàn Ngoại giao nhân dân PeaceTrees Việt Nam trồng, nhân Kỷ niệm 25 năm quan hệ ngoại giao Việt Nam - Hoa Kỳ vào năm 2020. Vườn cây đặc biệt này nằm trong khuôn viên bờ Bắc Khu di tích Quốc gia đặc biệt Đôi bờ Hiền Lương - Bến Hải.

Cựu chiến binh Mỹ Kem Hunter vinh dự được trồng cây tại khu vườn hòa bình, nằm trên vĩ tuyến 17 – vị trí một thời đánh dấu ranh giới chia cắt đất nước Việt Nam thành hai miền Nam - Bắc. Và ông Kem Hunter đã nói, mà bất cứ người Quảng Trị nào cũng không quên: Tôi mong rằng cây chúng tôi trồng ở vĩ tuyến 17 tiếp tục lớn lên và tình hữu nghị giữa Nhân dân hai nước Việt Nam và Mỹ cũng sẽ phát triển như vậy. Chúng ta cùng nhau hợp tác để thúc đẩy hòa bình thế giới, đồng thời hàn gắn những vết thương chiến tranh còn sót lại.

Trên mảnh đất Quảng Trị không chỉ có một “Vườn cây hòa bình”. Nếu như sau chiến tranh, tất cả các di tích ở Quảng Trị đều bị tàn phá, trơ trọi bóng cây, thì từ đầu những năm 90 của thế kỷ trước đến nay, đã có trên 40.000 cây xanh được trồng tại các điểm di tích lịch sử.

Rộng hơn, cả một rừng cây đã phủ bóng mát lên những hố bom, hố pháo ngày nào bên dòng Hiền Lương, ngay tại vĩ tuyến 17. Nhiều cựu binh Mỹ khi trở lại Quảng Trị đã thốt lên rằng: Tôi không còn tin vào mắt mình, một Quảng Trị đã hồi sinh trên hoang tàn, đổ nát của chiến tranh.

Tháng 7 năm 2024 này, có một lễ hội lớn lần đầu tổ chức – Lễ hội Vì hòa bình. Cùng với đó, là chuỗi các hoạt động đi kèm như đạp xe, trồng cây xanh... Phó Chủ tịch UBND tỉnh, Trưởng Ban Tổ chức Lễ hội Vì hòa bình năm 2024 Hoàng Nam cho biết: Lễ hội vì Hòa bình 2024 lần đầu được tổ chức tại Quảng Trị, không chỉ phù hợp với tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đường lối ngoại giao của Đảng, mà còn đáp ứng tâm nguyện của Nhân dân yêu chuộng hòa bình. Dự kiến Lễ hội này sẽ tổ chức 2 năm một lần, được kỳ vọng sẽ tạo nhiều điểm nhấn cảm xúc, mang cả thế giới hòa bình đến Quảng Trị và mỗi người dân Quảng Trị sẽ trở thành một đại sứ vì hòa bình.

Hòa bình đang hiện hữu rõ hơn trên mỗi nóc nhà, dãy phố; mỗi vùng quê, cánh đồng, bãi biển… ở Quảng Trị. Cuộc sống mới ấm no, hạnh phúc và đang ngày càng phát triển, chính là những nỗ lực lớn lao vì khát vọng hòa bình trên đất lửa.