Đặc điểm cây bát giác liên

Bát giác liên là cây cỏ nhỏ sống lâu năm do thân rễ, có chiều cao trung bình từ 30- 50cm.

Rễ: Bát giác liên là cây hai lá mầm nhưng có kiểu rễ chùm gồm nhiều rễ nhỏ hình sợi mọc từ thân rễ. Rễ cây phát triển thành củ mẫm, chứa nhiều tinh bột nên có màu trắng.

Rễ cây có đường kính 1,5-2,5mm, dài 30cm - 70 cm (tối đa lên tới 80cm). Bề mặt ngoài của rễ có nhiều lông rễ, màu vàng chanh sau đó chuyển sang màu nâu nhạt.

Về vi thể, mặt cắt ngang rễ bát giác liên có hình tròn, biểu bì gồm một lớp tế bào đa giác hay h́ình gần tṛòn, được xếp tương đối đều đặn. Có các lớp mô mềm ở dưới các lớp biểu bì gồm các tế bào tròn có thành mỏng.

Thân rễ: Thân rễ bát giác liên có hình trụ, mập, dạng chuỗi; màu vàng nâu, kích thước từ 2 - 4 cm. Trên thân rễ có những vết sẹo có khả năng phát triển thành một nhánh mới.

Về vi thể, các lát cắt của thân rễ hình tròn, cấu tạo từ ngoài vào trong bao gồm: lớp bần, mô mềm vỏ, các bó libe-gỗ. trong đó, lớp bần gồm 2-3 hàng tế bào hình đa giác. Các mô mềm vỏ cấu tạo bởi những tế bào thành mỏng, xếp lộn xộn. Các bó libe-gỗ kích thước khá đều nhau, trên mỗi bó libe-gỗ có đính 2 cụm tế bào mô cứng, 1 cụm nằm sát libe, 1 cụm nằm sát gỗ.

Lá: Lá Bát giác liên có hình dạng rất đa dạng từ dạng bầu dục không chia thùy cho đến dạng đa giác với nhiều thùy nông, từ 4 đến 9 cạnh nhưng phổ biến là 6 đến 8 cạnh. Đường kính lá khoảng 12 - 25 cm, mép lá có răng cưa nhỏ, khi non có vân.

Hoa: Hoa có màu đen trong chứa nhiều hạt, mọc đơn độc hay từng 4-12 trên 1 cuốn, có, hình trứng, đường kính khoảng 12mm. Hoa thường nở vào tháng 3 đến tháng 5.

Công dụng và bài thuốc chữa bệnh từ cây bát giác liên

Chiết xuất bát giác liên có tác dụng chữa bệnh tiêu chảy, nôn ói. Chất podophyllotoxin từ Bát giác liên thí nghiệm trên mô hình chuột gây ung thư thực nghiệm có tác dụng ức chế tế bào ung thư bạch cầu cấp tính, tế bào adenocareinoma và tế bào inelanoma.

Các hoạt chất quercetin và kaempferol trong dịch chiết bát giác liên có tác dụng giảm ho, lợi đờm trong viêm phế quản mạn tính.

Trong y học cổ truyền, bát giác liên được đùng chữa lao thương, ho, hen, nôn ra máu, viêm họng, đau dạ dày, tràng nhạc, mụn nhọt, áp xe vết thương rắn cắn…

Chữa rắn cắn: Dùng 6-12g thân rễ bát giác liên giã nát, lấy nước uống, bã đắp.

Chữa sưng tấy, áp xe vú, nhọt độc: Lá tươi bát giác liên giã nhỏ, hơ nóng đắp, ngày một lần.

Chữa tràng nhạc: Lấy rễ bát giác liên nghiền thành bột, điều chế với giấm, đắp vào hạch sưng đau, hoặc dùng thân rễ 30g, sắc nước uống còn bã đắp tại chỗ.

Lưu ý

Phụ nữ có mang không được dùng bát giác liên.

Tuy rằng bát giác liên là một vị thuốc Đông y điều trị bệnh, nhưng để tránh các tác dụng phụ không mong muốn, người bệnh chỉ nên sử dụng khi có sự tư vấn của bác sĩ, lương y có chuyên môn.