Trùng tu di tích ngàn năm tuổi bằng xe cơ giới?

Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di tích, UBND tỉnh Bình Định đã thỏa thuận với Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch (VHTT&DL) về việc trùng tu, tôn tạo của tháp cổ này. Tuy nhiên, do thiếu giám sát, nên đơn vị thi công đã đưa các máy móc thiết bị vào khu vực tháp đào bới, san gạt và xâm hại di tích

Được biết, dự án trùng tu, tôn tạo ,có tổng vốn đầu tư 25,6 tỷ đồng, được UBND tỉnh Bình Định ra quyết định phê duyệt chủ trương đầu tư từ ngày 1/9/2021; giao Sở Văn hóa - Thể thao (VH-TT) tỉnh này làm chủ đầu tư. Đơn vị tư vấn quản lý dự án là Công ty TNHH Tư vấn, Thiết kế, Xây dựng Thiên Tường; đại diện nhà thầu thi công là liên doanh Công ty TNHH Xây dựng Hiếu Ngọc, Công ty TNHH Xây dựng Thành Lộc, Công ty TNHH Hùng Phát.

Đại diện nhà thầu giám sát là liên doanh 3 doanh nghiệp tại Bình Định. Đây là dự án thuộc nhóm C, vốn ngân sách nhà nước do tỉnh Bình Định quản lý, bố trí cho dự án trong giai đoạn 2021 - 2025, thời gian thực hiện từ năm 2021 - 2022.

Nhận được phản ánh của người dân, về việc các đơn vị thi công đưa máy đào, xe cơ giới vào khu vực Tháp Bánh Ít để đào bới, san gạt mặt bằng phục vụ thi công trùng tu tháp, có nguy cơ xâm hại đến di tích..., phóng viên Báo Dân tộc và Phát triển đã có mặt tại hiện trường để ghi nhận thực tế. Tại đây, đơn vị thi công tổ chức rào chắn, đóng kín cửa vào di tích để bảo vệ hạng mục thi công.

Tại khu vực tháp chính, hiện trường thi công vẫn còn ngổn ngang đất, cát, gạch, đá… Hai bên cung bậc đá khu vực gần tháp cổng, một vạt rừng cây bụi được san gạt để trồng cỏ. Đáng chú ý, tại chân tháp cổng xuất hiện kẻ hở, dấu vết bị phương tiện cơ giới, máy xúc đào xới, san gạt sát chân tháp.

Càng lên cao khu vực tháp chính, nhiều hạng mục công trình thi công bằng bê tông hình thành, khuôn viên tháp được san gạt, đào xới để hình thành các hạng mục thi công mới. Nền gạch đá cổ dưới chân cũng được bóc lên để thay thế. Tại khu vực tháp chính, đơn vị thi công đào quanh tháp từng cống rãnh để lát nền móng tường rào. Hành lang gạch đá cũng được làm mới dưới chân tháp.

Việc ồ ạt thi công, huy động máy móc, cơ giới đào bạt, san ủi để trùng tu một di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia, có tuổi gần ngàn năm, là việc làm cẩu thả, thiếu khoa học, khiến cho người dân và những người có chuyên môn bức xúc. “Đây không khác gì hành vi phá hoại di tích”, ông Đinh Bá Hòa, nguyên Giám đốc Bảo tàng Bình Định thẳng thắn nói.

Cũng theo ông Hòa, trong Luật Di sản đã quy định rõ, trong di tích những vùng nào cần bảo vệ nghiêm ngặt, bất khả xâm phạm, những vùng nào có thể điều chỉnh. Trước đây, đơn vị chức năng nghiên cứu, xây dựng hồ sơ di tích đã quy định Tháp Bánh Ít, là cụm tháp chỉ có 1 vòng bảo vệ nghiêm ngặt, không có phạm vi điều chỉnh. Vì vậy, để doanh nghiệp, đơn vị thi công huy động máy móc xâm hại tháp như vậy, là cần truy cứu trách nhiệm chủ đầu tư là Sở VH-TT tỉnh Bình Định.

Không có chuyện xâm hại di tích?

Mặc dù đã được Bộ VHTT&DL có văn bản đồng ý thẩm định dự án; Sở Xây dựng tỉnh Bình Định cũng đã thẩm định phương pháp thi công, nhưng thực tế các đơn vị thi công lại đưa xe cơ giới lên các cụm tháp để múc, san gạt mặt bằng; đồng thời cho nhân công đào xới trong khu vực bảo vệ I của di tích là trái với quy định của Luật Di sản văn hóa.

Trao đổi với phóng viên, ông Trần Viết Bảo, Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh Bình Định cho biết: Sau khi nghe thông tin về việc thi công, trùng tu Tháp Bánh Ít không đúng với hồ sơ thẩm định, Sở đã thành lập đoàn liên ngành kiểm tra, ghi nhận tại hiện trường đơn vị thi công đã san gạt phía trước và khuôn viên tháp chính bằng máy cơ giới (theo dự tính đã được thẩm định của Sở Xây dựng, phần khối lượng này được làm thủ công và máy đầm đất cầm tay). 

Qua làm việc, đoàn kiểm tra liên ngành đề nghị chủ đầu tư và các đơn vị liên quan, ngừng ngay việc thi công san gạt sân phía trước tháp chính, khuôn viên tháp chính bằng máy cơ giới. Buộc các đơn vị phải đưa hết các thiết bị, máy móc ra khỏi khu vực đang thi công tại Tháp Bánh Ít

Tuy nhiên, lãnh đạo Sở VH-TT tỉnh Bình Định khẳng định là, không có chuyện chủ đầu tư xâm hại đến vùng lõi của di tích từ việc đưa xe máy múc lên tháp Bánh Ít để san gạt mặt bằng. 

Ông Tạ Xuân Chánh, Giám đốc Sở VH-TT tỉnh Bình Định lý giải: Muốn lát đá ong tại các khu vực khuôn viên phía trước, cũng như dưới chân tháp chính, khuôn viên dưới chân tháp bia, khuôn viên dưới chân tháp cổng, thì phải cho xe máy múc san gạt mới làm được.

Ngày 11/3, Sở VH-TT và Sở Xây dựng Bình Định đã có cuộc họp cung cấp thông tin về quá trình thi công Tháp Bánh Ít. Cụ thể: Tại vị trí mái taluy tháp cổng, hai đơn vị này cho hay, chủ trương đã cho phát quang các bụi rậm, lùm cây xung quanh để cho thông thoáng.

Tuy nhiên, khi triển khai thi công, nhà thầu đã sử dụng máy đào đứng bên trên bệ cao, với cần múc các bụi rậm hai bên tháp cổng. Sau khi tiếp nhận thông tin, lãnh đạo tỉnh đã chỉ đạo kiểm tra việc thi công của nhà thầu. Thanh tra Sở Xây dựng sau đó đã lập biên bản và yêu cầu đưa ngay máy đào ra khỏi công trường.

Việc khu vực tháp cổng có dấu vết đào bới san lấp, các sở này cho rằng, sau khi phát dọn cây cỏ, bụi rậm chung quanh chân tháp để chuẩn bị mặt bằng, xếp đá ong, trồng hoa theo thiết kế, thì lộ ra một số hố rỗng ở chân tháp (có thể do nhiều lần tu bổ trước đây đầm lèn không kỹ nên qua thời gian sụt đất, lộ chân tháp), chính vì vậy đơn vị thi công đã tiến hành đắp đất mới để tạo mặt bằng lát đá ong, “chứ không đào, xới xâm hại di tích”.

Về trách nhiệm của chủ đầu tư, Sở VH-TT tỉnh Bình Định cho hay, đơn vị rút kinh nghiệm sâu sắc, đồng thời chấn chỉnh các vấn đề liên quan đến việc xây dựng công trình của nhà thầu thi công. Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan trong việc quản lý và điều hành thi công đúng giải pháp và phù hợp với điều kiện thực tế.

Trước đó, vào chiều ngày 10/3, lãnh đạo UBND tỉnh Bình Định họp với Sở VH-TT và các sở, ngành liên quan về việc thi công dự án “Xây dựng tu bổ, tôn tạo và phát huy giá trị di tích Tháp Bánh Ít”. 

Sau khi nghe báo cáo, giải trình một số nội dung liên quan đến dự án, lãnh đạo UBND tỉnh Bình Định đã chỉ đạo, chủ đầu tư tạm dừng thi công các hạng mục liên quan đến sân trước và xung quanh các tháp của cụm Tháp Bánh Ít. Việc tạm dừng thi công tại những khu vực này để Sở Xây dựng đánh giá lại một số hạng mục quanh tháp./.